Giáo án PowerPoint KHTN 6 Cánh diều Bài 12: Tế bào – đơn vị cơ sở của sự sống

CHỦ ĐỀ 7: TẾ BÀO

BÀI 12: TẾ BÀO – ĐƠN VỊ CƠ SỞ CỦA SỰ SỐNG

Quan sátcHình 12.1

• Ngôi nhà chủ yếu được xây dựng nên từ đơn vị cấu trúc là những viên gạch.
• Vậy em hãy đoán xem cây xanh và cơ thể chúng ta được tạo nên từ đơn vị cấu trúc nào?

Tất cả các ngôi nhà này đều có đặc điểm chung là được xây nên từ những viên gạch. Sinh vật trên Trái Đất cũng vậy, từ những sinh vật rất nhỏ không nhìn thấy bằng mắt thường cho đến các sinh vậy khổng lồ nặng hàng trăm tấn, đều được cấu tạo từ một đơn vị cấu trúc.

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Tế bào là gì?
2. Hình dạng và kích thước của một số loại tế bào
3. Cấu tạo của tế bào động vật và tế bào thực vật
4. Cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực
5. Sự lớn lên và sinh sản của tế bào
6. Thực hành quan sát tế bào
7. Tế bào là gì?

• Lịch sử tìm ra tế bào do Robert Hooke (1665) lần đầu tiên quan 1 sát các tế bào chết từ vỏ cây sồi dưới kính hiển vi.
• Tất cả các sinh vật, từ những sinh vật đơn giản như nấm, men, tới những sinh vật phức tạp nhưng động vật, thực vật đều được tạo nên từ tế bào, cũng giống như ngôi nhà được xây nên từ viên gạch.

Quan sát Hình 12.4, 12.5

Hãy kể tên một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua, cơ thể người.

Một số loại tế bào cấu tạo nên cơ thể cây cà chua, cơ thể người

Cây cà chua

• Tế bào thịt lá
• Tế bào thịt quả
• Tế bào ống dẫn
• Tế bào lông hút

Cơ thể người

• Tế bào thần kinh
• Tế bào gan
• Tế bào hồng cầu
• Tế bào biểu mô ruột
• Tế bào xương

Khái niệm tế bào

Tế bào là đơn vị cấu trúc của sự sống.

1. HÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC CỦA MỘT SỐ LOẠI TẾ BÀO GỐC

• Em hãy mô tả kích thước của các loại tế bào theo gợi ý:

Bảng mô tả kích thước các loại tế bào

Mở rộng

Trong cơ thể người:

• Tế bào thần kinh là tế bào có kích thước dài nhất.
• Tế bào hồng cầu có hình dạng đĩa, lõm hai mặt, rất mềm dẻo, có thể thay đổi hình dạng khi đi qua các mao mạch hẹp.

Em hãy nhận xét về hình dạng, kích thước của các loại tế bào.

• Tế bào có nhiều loại khác nhau.
• Các loại tế bào khác nhau có hình dạng khác nhau.
• Các hình dạng phổ biến của tế bào: hình que, hình cầu, hình đĩa, hình nhiều cạnh, hình thoi, hình sao,…
• Kích thước tế bào của sinh vật không tỉ lệ thuận với kích thước cơ thể của sinh vật đó.
• Rất nhỏ, mắt thường không nhìn thấy, phải dùng kính hiển vi để quan sát.
• Các tế bào vi khuẩn thường có kích thước nhỏ. Các tế bào thực vật và động vật có kích thước lớn.

III. CẤU TẠO CỦA TẾ BÀO ĐỘNG VẬT VÀ TẾ BÀO THỰC VẬT

Quan sát Hình 12.7, em hãy cho biết:

Cấu tạo và chức năng của màng tế bào, tế bào chất và nhân tế bào.

Cấu tạo,chức năng của màng tế bào, tế bào chất và nhân tế bào

Mở rộng

• Thông thường, mỗi tế bào có một nhân lớn ở trung tâm.
• Cũng có những tế bào không có nhân (tế bào hồng cầu ở người trưởng thành), có tế bào có hai nhân (tế bào gan ngườ), nhiều nhân (tế bào cơ).

Em hãy so sánh: Cấu tạo tế bào động vật và tế bào thực vật

Giống nhau

• Đều có các bào quan.
• Là những cấu trúc thực hiện chức năng nhất định
• Của tế bào.

Khác nhau

• Lục lạp: là bào quan ở tế bào thực vật mà không có ở tế bào động vật. Lục lạp tạo màu xanh cho Trái đất.
• Thành tế bào: được tạo nên từ cellulose (chất rất bền), bảo vệ và nâng đỡ cơ thể thực vật, vì thực vật không có xương.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

• Nhờ có yếu tố nào mà lục lạp thực hiện được chức năng quang hợp?
• Lục lạp mang sắc tố quang hợp (diệp lục) có khả năng hấp thụ ánh sáng để tổng hợp nên chất hữu cơ.

1. CẤU TẠO CỦA TẾ BÀO NHÂN SƠ VÀ TẾ BÀO NHÂN THỰC

Quan sát Hình 12.8, Hình 12.9:

Nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

Tế bào nhân sơ

Vùng nhân => Chứa chất di truyền, không có màng bao bọc, nằm tự do trong tế bào

Màng sinh chất

Tế bào chất

Tế bào nhân thực

Nhân => Chứa chất di truyền, có màng nhân bao bọc

Màng sinh chất

Tế bào chất

• Thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi
• Lập bảng so sánh tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực.

1. SỰ LỚN LÊN VÀ SINH SẢN CỦA TẾ BÀO

• Sinh vật được cấu tạo bởi các tế bào, giống như ngôi nhà được xây từ những viên gạch, nhưng sinh vật thì lớn lên còn ngôi nhà thì không thể lớn lên được.
• Cơ thể sinh vật lớn lên là nhờ sự lớn lên và sinh sản của các tế bào.

Sự sinh sản của tế bào

Em hãy cho biết thế nào là sự sinh sản của tế bào?

Tế bào lớn lên, đạt đến một kích thước nhất định

Phân chia tế bào

Các tế bào mới được tạo ra

Sự phân bào

• Sự phân bào: Từ một tế bào sau mỗi lần phân chia, tạo ra hai tế bào mới.
• Đặc điểm của quá trình phân bào: Sự phân bào xảy ra ở cả tế bào thực vật và động vật trong suốt đời sống của chúng, đó là cơ sở cho sự sinh trưởng và sự thay thế các tế bào già và tế bào bị tổn thương ở mỗi cơ thể.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Quan sát Hình 12.1 và cho biết:

• Số lượng tế bào tăng lên sau mỗi lần phân chia.
• Số tế bào con mới được tạo ra sau lần phân chia thứ tư.

Mở rộng

Tế bào trong cơ thể chúng ta không sống mãi. Mỗi ngày cơ thể chúng ta tạo ra đủ 2 triệu tế bào để thay thế những tế bào đã chết bằng cách sinh sản tế bào.

• Tế bào da: 10 – 30 ngày phân chia một lần.
• Tế bào niêm mạc má: 5 ngày phân chia một lần.
• Tế bào gan: 1 -2 năm phân chia một lần.
• Tế bào thần kinh: sau khi hình thành sẽ không phân chia thêm lần nào

1. THỰC HÀNH QUAN SÁT TẾ BÀO
2. Chuẩn bị
3. Tiến hành

Quan sát tế bào trứng cá

Quan sát tế bào vảy hành

• Lập báo cáo
• Lập báo cáo kết quả quan sát tế bào theo mẫu gợi ý:

Luyện tập – Trả lời câu hỏi trắc nghiệm

1.Tế bào hồng cầu ở Người có hình gì?

1. Hình que
2. Hình cầu
3. Hình đĩa, lõm hai mặt
4. Hình nhiều cạnh

=> C

2.Bào quan nào có ở tế bào thực vật mà không có ở tế bào động vật?

1. Màng tế bào
2. Lục lạp
3. Nhân tế bào

=> B

3. Tế bào nhân sơ có ở đâu?
4. Tế bào động vật nguyên sinh
5. Tế bào nấm
6. Tế bào vi khuẩn
7. A và B đều đúng

=> C

LUYỆN TẬP MỞ RỘNG

Có sự thay đổi về chiều cao của cây xanh và con người là nhờ quá trình phân bào. Các tế bào lớn lên và thực hiện quá trình sinh sản (phân chia tạo thành nhiều tế bào mới).

• Nhận xét sự thay đổi về chiều cao cơ thể qua các giai đoạn khác nhau của cây xanh và người
• Xác định chiều cao của người trong hình 12.12b khi ở giai đoạn thiếu nhi và thanh niên. Hãy cho biết nhờ đâu có sự thay đổi chiều cao đó. 
• So sánh chiều cao của em lúc là học sinh lớp 1 và hiện tại là học sinh lớp 6.
• Từ đó, em hãy giải thích vì sao cơ thể lớn lên được?

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

• Quan sát tế bào trứng cá bằng kính lúp
• Đọc trước Bài 13 – Từ tế bào đến cơ thể