Giáo án PowerPoint KHTN 6 Cánh diều Bài 16: Virus và vi khuẩn

BÀI 16: VIRUS VÀ VI KHUẨN

Kiểm tra bài cũ

Em hãy cho biết:

• Khóa lưỡng phân là gì?
• Nêu các bước cơ bản để thực hiện khóa lưỡng phân.

Theo em, vì sao chúng ta cần tiêm phòng?

NỘI DUNG BÀI HỌC

Virus

Hình dạng, cấu tạo đơn giản của virus

Một số bệnh do virus gây ra ở người

Vi khuẩn

Hình dạng, cấu tạo đơn giản của vi khuẩn

Vai trò của vi khuẩn

Tác hại của vi khuẩn

Phòng bệnh do virus và vi khuẩn gây nên

Phòng bệnh

Sử dụng vắc-xin ngăn ngừa

Sử dụng thuốc kháng sinh

1. VIRUS
2. Hình dạng và cấu tạo đơn giản của virus

Kể tên một số loại virus mà các em biết.

• Virus là dạng sống có kích thước rất nhỏ, mắt thường không nhìn thấy được. Hàng triệu virus gộp lại mới bằng đầu của một chiếc ghim giấy.
• Virus có nhiều hình dạng khác nhau: hình que, đa diện, hình cầu, xoắn, hình khối,….

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Quan sát Hình 16.1 và cho biết hình dạng của các virus theo bảng gợi ý sau:

Cấu tạo của virus

Quan sát Hình 16.2, em hãy cho biết:

Virus có được coi là một sinh vật hoàn chỉnh không?

• Virus chưa có cấu tạo tế bào: không có màng tế bào, tế bào chất và nhân.
• Virus chỉ có chất di truyền và lớp vỏ protein bao bọc bên ngoài.
• Vì vây, virus chưa được coi là một sinh vật hoàn chỉnh.

Thảo luận và trả lời câu hỏi :

Tại sao virus phải sống kí sinh nội bào bắt buộc?

Virus phải sống kí sinh nội bào bắt buộc chưa có cấu tạo tế bào, không có các thành phần chính của một tế bào điển hình, nên khi ra khỏi tế bào chủ, virus tồn tại như một vật không sống.

2. Một số bệnh do virus gây nên ở người

• Virus được coi là tác nhân gây bệnh cho thực vật, động vật, con người vì chúng có khả năng “sinh sản” và lan truyền rất nhanh từ tế bào này sang tế bào khác.
• Hiện nay, có khoảng 1 000 bệnh do virus gây ra ở thực vật, gây tổn thất cho ngành nông nghiệp.

THẢO LUẬN VÀ TRẢ LỜI CÂU HỎI

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy kể tên và một số biểu hiện chính của bệnh do virus gây ra ở người.

Sưng, đau tuyến nước bọt

Xuất hiện ban, sốt cao, đau bụng, nôn, đau đầu, khó chịu

Buồn nôn, tiêu chảy

1. VI KHUẨN
   1. Hình dạng, cấu tạo của vi khuẩn

Quan sát Hình 16.8

Vi khuẩn, cấu tạo của vi khuẩn

Em hãy cho biết:

• Vi khuẩn là gì?
• Các thành phần cấu tạo của một vi khuẩn.

Vi khuẩn: là những sinh vật đơn bào rất nhỏ bé, có kích thước 0,5 - 10 micro met, chỉ có thể quan sát chúng bằng kính hiển vi.

Vi khuẩn có ở trong không khí, đất nước, cơ thể sinh vật.

Cấu tạo của vi khuẩn: vùng nhân, tế bào chất, thành tế bào, màng tế bào

Quan sát Hình 16.9

• Hình cầu
• Hình que
• Hình xoắn
• Hình ống
• Hình chuỗi hạt

Hình dạng của vi khuẩn

Em hãy cho biết: Các hình dạng khác nhau của vi khuẩn.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

So sánh sự khác nhau về cấu tạo của virus và vi khuẩn theo gợi ý trong bảng 16.2 

Bảng so sánh sự khác nhau về cấu tạo của virus và vi khuẩn

2. Vai trò của vi khuẩn

• Chế biến các thực phẩm lên men
• Động vật, con người tiêu hóa thức ăn
• Phân bón nông nghiệp
• Phân giải xác động thực vật và tăng độ màu mỡ cho đất

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Vì sao cần ủ sữa chua ở nhiệt độ 30 - 45 độ C trong 8 - 24 tiếng?

• Nhiệt độ và thời gian hợp lí thì vi khuẩn lên men sẽ hoạt động mạnh.

3. Tác hại của vi khuẩn

Vi khuẩn làm hỏng thức ăn

Thức ăn ôi thiu

Vi khuẩn gây bệnh cho con người và sinh vật

• Uốn ván, sốt thương hàn, lao,…
• Sinh vật: bạc lá, héo cây,….

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy cho biết:

Một số cách bảo quản thức ăn tránh bị hỏng do vi khuẩn ở gia đình em.

• Sấy khô, đông lạnh, muối chua,…
• Chế biến thức ăn trong ngày thực phẩm tươi sống.
• Sơ chế sạch thịt cá sống, không để lẫn thức ăn sống – chín,…

Lấy ví dụ về những vi khuẩn có ích và  vi khuẩn gây hại đối với sinh vật và con người.

Vi khuẩn có lợi

• Lactobacillus: vi khuẩn giúp tiêu diệt nhiều loại hại khuẩn trong đường ruột. 
• Microflora: vi khuẩn, nấm da con người, giúp ngăn chặn tình trạng vết thương bị nhiễm trùng, chữa lành vết thương.

Vi khuẩn có hại

• E-coli: gây bệnh bị tiêu chảy, nôn mửa,…
• Salmonella gây bệnh thương hàn.
• cholerae gây bệnh tả.
• Shigella gây bệnh lỵ

III. PHÒNG BỆNH DO VIRUS, VI KHUẨN GÂY NÊN

• Hơn 70% các loại bệnh ở người do virus và vi khuẩn và là bệnh truyền nhiễm.
• Theo em, làm cách nào để phòng chống, ngăn ngừa bệnh do virus, vi khuẩn gây ra ở người?

MỞ RỘNG

• Chủng virus Corona được xác định trong một cuộc điều tra ổ dịch bắt nguồn từ khu chợ lớn chuyên bán hải sản và động vật ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc.
• Virus Corona mới gây viêm phổi cấp. Người mắc bệnh viêm phổi do loại virus này gây ra có các biểu hiện như ho, sốt và khó thở. Trong các trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân còn suy yếu nội tạng.
• Em hãy nêu một số biện pháp phòng chống bệnh do virus Corona gây nên.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy nêu một số biện pháp mà gia đình và địa phương em đã thực hiện để phòng chống các bệnh lây nhiễm do virus, vi khuẩn gây nên cho cây trồng và vật nuôi.

• Cây trồng: phun thuốc, tạo giống cây sạch bệnh,…
• Vật nuôi: cọ rửa chuồng, trại sạch sẽ; tiêm phòng bệnh dại,….

2. Sử dụng vắc-xin ngăn ngừa các bệnh do virus và vi khuẩn gây nên

• Vắc-xin là chế phẩm khi tiêm vào cơ thể sẽ kích thích phản ứng miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Tiêm phòng vắc-xin là biện pháp phòng các bệnh do virus và vi khuẩn gây nên.
• Tuy nhiên, một số bệnh do virus gây ra đến nay vẫn chưa có vắc-xin và phương pháp điều trị hiệu quả: AIDS, SARS, Ebola.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em có biết mình đã được tiêm vắc-xin phòng bệnh gì và tiêm khi nào không?

3. KHÁNG SINH CHỐNG LẠI VI KHUẨN

• Kháng sinh được chiết xuất từ các vi khuẩn, nấm có khả năng tiêu diệt, kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh ở người và sinh vật.
• Thuốc kháng sinh có thể gây nên bệnh viêm họng, tiêu chảy, nhiễm trùng da,..

Thảo luận và trả lời câu hỏi

• Khi sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị các bệnh người, chúng ta cần lưu ý điều gì?
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ
• Uống thuốc kháng sinh sau bữa ăn
• Nếu bị các rối loạn tiêu hóa phải dừng thuốc
• Bổ sung lợi khuẩn
• Uống nhiều nước

Luyện tập mở rộng

Có bạn nói rằng: “Vi khuẩn chỉ có hại mà không có ích lợi gì cho con người”. Em có đồng ý với quan điểm của bạn không? Tại sao?

• Quan điểm này chưa chính xác.
• Bên cạnh bệnh do vi khuẩn gây nên, vi khuẩn được dùng để chế biến các thực phẩm lên men, giúp con người tiêu hóa thức ăn, làm phân bón,….

Hoàn thiện bảng một số biểu hiện của bệnh do virus gây nên ở người, động vật

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

• Trả lời các câu hỏi trong Sách bài tập
• Đọc trước Bài 17 – Đa dạng nguyên sinh vật