BÀI 22: PHÂN LOẠI THẾ GIỚI SỐNG

1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Quan sát hình ảnh và cho biết: Làm thế nào em có thể tìm được cuốn sách mình cần trong một thư viện, hiệu sách?

Dựa vào sự sắp xếp sách trong thư viện, hiệu sách. Mỗi loại sách khác nhau đều được sắp xếp thành từng nhóm khác nhau.

Vậy để có thể dễ dàng tìm ra một loại sinh vật trong tự nhiên, các nhà khoa học đã phân loại thế giới sống như thế nào?

1. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC PHÂN LOẠI THẾ GIỚI SỐNG

* Hoạt động nhóm

• Chia lớp thành 4 nhóm.
• Quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi.

1. Kể tên một số sinh vật trong hình. Từ đó, nhận xét về thế giới sống.
2. Thế giới sống có thể phân loại theo những tiêu chí nào? Trên cơ sở đó, hãy phân loại các sinh vật trong hình.

Kiến thức:

- Phân loại sinh vật theo các yếu tố:

+ Đặc điểm tế bào: tế bào nhân sơ, tế bào nhân thực.

+ Cấp độ tổ chức cơ thể: đơn bào, đa bào.

+ Khả năng di chuyển, dinh dưỡng: tự dưỡng, dị dưỡng.

+ Môi trường sống: dưới nước, trên cạn, trên không.

Phân loại thế giới sống là cách sắp xếp sinh vật vào một hệ thống theo trật tự nhất định dựa vào đặc điểm cơ thể.

2. CÁC BẬC PHÂN LOẠI SINH VẬT

• Hãy kể tên các bậc phân loại sinh vật theo thứ tự từ thấp đến cao
• Bậc phân loại sinh vật theo thứ tự từ thấp đến cao

Loài => Chi => Họ => Bộ => Lớp => Ngành => Giới

• Loài là bậc phân loại cơ bản, bậc càng nhỏ thì sự khác nhau giữa các sinh vật cùng bậc càng ít

Câu hỏi:

Từ cách phân loại loài Gấu đen Châu Mỹ, em hãy cho biết các bậc phân loại của loài Gấu trắng trong hình?

TL:

Loài Gấu trắng thuộc:

- giống Gấu

- họ Gấu

- bộ Ăn thịt

- lớp Thú

- ngành Dây sống

- giới Động vật

* Tìm hiểu cách gọi tên loài

Câu hỏi:

• Quan sát hình và cho biết sinh vật có những cách gọi tên nào?

* Cách gọi tên sinh vật:

- Tên phổ thông: cách gọi phố biến của loài có trong danh lục tra cứu.

- Tên khoa học: cách gọi tên một loài sinh vật theo giống và tên loài.

- Tên địa phương: cách gọi truyền thống của người dân bản địa theo vùng miền, quốc gia.

• Cách gọi tên khoa học của một số loài

3. CÁC GIỚI SINH VẬT

Câu hỏi: Quan sát hình ảnh và cho biết sinh vật được chia thành mấy giới?

Sinh vật được chia thành 5 giới:

+ Giới Thực vật

• Đại diện: cây cam

+ Giới Nấm

• Đại diện: nấm rơm

+ Giới Động vật

• Đại diện: gấu

+ Giới Nguyên sinh

• Đại diện: trùng giày

+ Giới Khởi sinh

• Đại diện: vi khuẩn

* Trò chơi đoán hình

Quan sát hình ảnh các sinh vật dưới đây và đoán xem chúng thuộc giới nào?

+ Giới nấm

+ Giới khởi sinh

+ Giới nguyên sinh

+ Giới động vật

+ Giới thực vật

3. CÁC GIỚI SINH VẬT

Em có thể phân biệt 5 giới sinh vật bằng cách nào?

Dựa vào đặc điểm tế bào, tổ chức cơ thể, kiểu dinh dưỡng,…

Câu hỏi:

• Hoàn thành bảng sau để xác định môi trường sống của đại diện các sinh vật thuộc 5 giới

Trả lời:

• Kết quả bảng xác định môi trường sống

4. KHOÁ LƯỠNG PHÂN

• Nêu các đặc điểm được sử dụng để phân biệt các sinh vật trong hình?

Khả năng di chuyển

Khả năng bay

Có chân hoặc không?

4. KHOÁ LƯỠNG PHÂN

Kiến thức: Khoá lưỡng phân là cách phân loại sinh vật dựa trên một đôi đặc điểm đối lập để phân chia chúng thành 2 nhóm.

Làm thế nào để xây dựng được khoá lưỡng phân?

• Câu hỏi: Quan sát và cho biết cách xây dựng khoá lưỡng phân trong hình

TL:

• Gồm 4 bước:

Bước 1: Xác định đặc điểm đặc trưng của mỗi sinh vật.

Bước 2: Dựa vào một đặc điểm đặc trưng nhất để phân chia sinh vật thành hai nhóm

Bước 3: Tiếp tục phân chia thành hai nhóm nhỏ hơn cho đến khi mỗi nhóm chỉ còn một sinh vật

Bước 4: Xây dựng khoá lưỡng phân hoàn chỉnh.

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1. Thế giới sinh vật được chia vào các bậc phân loại từ nhỏ đến lớn theo trật tự:

1. loài - chi - họ - bộ - lớp - ngành - giới
2. loài - họ - chi - bộ - lớp - ngành - giới
3. giới - ngành - bộ - lớp - họ - chi - loài
4. giới - họ - lớp - ngành - bộ - chi - loài

Chọn đáp án A

Câu 2. Cấu tạo tế bào nhân thực, cơ thể đa bào, có khả năng quang hợp là đặc điểm của sinh vật thuộc giới nào sau đây?

1. Khởi sinh
2. B. Nguyên sinh
3. Nấm
4. D. Thực vật

Đáp án D

Câu 3. Tên phổ thông của loài được hiểu là:

1. Cách gọi truyền thống của người dân bản địa theo vùng miền, quốc gia
2. Tên giống + tên loài + tên tác giả
3. Cách gọi phố biến của loài có trong danh mục tra cứu
4. Tên loài -> tên giống -> tên tác giả

Đáp án C

Câu 4. Tiêu chí nào sau đây được dùng để phân loại sinh vật?

(1) Đặc điểm tế bào.

(2) Mức độ tổ chức cơ thể.

(3) Môi trường sống.

(4) Kiểu dinh dưỡng.

(5) Vai trò trong tự nhiên và thực tiễn.

1. (1),(2), (3), (5)
2. (2), (3), (4), (5)
3. (1), 2), (3), (4)
4. (1), (3), (4), (5)

Đáp án C

D, HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Câu 1. Tên khoa học của loài người là: 

Homo sapiens Linnaeus, 1758

Hãy xác định tên giống, loài, tác giả, năm tìm ra loài?

TL:

Tên giống, loài, tác giả, năm tìm ra loài:

- Tên giống: Homo

- Tên loài: sapiens

- Tác giả: Linnaeus

- Năm tìm ra: 1758

Câu 2. Trong các loài động - thực vật sau, loài nào được gọi theo tên địa phương, loài nào được gọi theo tên phổ thông?

TL:

• con thằn lằn, con sâu nái, cây hoa ngũ sắc, con cá quả, cây chuối...
• Sinh vật được gọi theo tên địa phương: con sâu nái, con cá quả.
• Sinh vật được gọi theo tên phố thông: con thằn lằn, cây hoa ngũ sắc, cây chuối.

* Hướng dẫn về nhà

Vẽ sơ đồ tư duy để củng cố bài học.

Đọc trước bài 23: Thực hành xây dựng khoá lưỡng phân.

BÀI 23: THỰC HÀNH XÂY DỰNG KHÓA LƯỠNG PHÂN

1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

Trò chơi “Ai ghi nhớ lâu hơn?”

Có bao nhiêu bước để xây dựng khoá lưỡng phân? Đó là những bước nào?

1. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. CHUẨN BỊ

Sơ đồ khoá lưỡng phân 7 bộ côn trùng

Bộ ảnh đại diện 7 bộ côn trùng

Bộ ảnh đại diện 5 giới sinh vật

2. CÁCH TIẾN HÀNH
3. Tìm hiểu sơ đồ khoá lưỡng phân 7 bộ côn trùng

• Hãy nêu các đặc điểm dùng để phân loại bảy bộ côn trùng
• Đặc điểm dùng để phân loại 7 bộ côn trùng:

- Đặc điểm cánh

- Số lượng cánh

- Đặc điểm bụng và miệng

• Kết hợp với sơ đồ trước, hãy gọi tên các bộ côn trùng từ a-h

* 7 bộ côn trùng:

+ Bộ Không cánh

+ Bộ Cánh nửa

+ Bộ Cánh vảy

+ Bộ Cánh mạng

+ Bộ Cánh màng

+ Bộ Hai cánh

+ Bộ Cánh cứng

1. Thực hành xây dựng khoá lưỡng phân

Bước 1: Xác định đặc điểm đặc trưng của mỗi đại diện  sinh vật trong 5 giới.

Bước 2: Dựa vào một đôi đặc điểm đối lập để phân chia sinh vật thành hai nhóm.

Bước 3: Tiếp tục phân chia các nhóm trên thành hai cho đến khi mỗi nhóm chỉ còn một sinh vật.

Bước 4: Vẽ sơ đồ khoá lưỡng phân.

1. Báo cáo kết quả thực hành

• Viết và trình bày báo cáo theo mẫu

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Nhà phân loại học nào đề xuất phản loại sinh vật theo khoá lưỡng phân?

A.Linnaeus

1. Haeckel
2. Whittaker
3. Aristotle

Đáp án A

Câu 2: Dựa vào những đặc điểm nào để phân biệt bảy bộ côn trùng?

1. Đặc điểm cánh
2. Số lượng cánh
3. Đặc điểm bụng và miệng
4. Cả 3 phương án trên

Đáp án D

D, HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Khi xây dựng khoá lưỡng phân, điều quan trọng nhất trong các bước xây dựng là gì?

TL:

Điều quan trọng nhất khi xây dựng khoá lưỡng phân để phân loại các đối tượng sinh vật là:

- Xác định các đặc điểm đặc trưng của mỗi đối tượng.

=> Tiêu chí để phân chia sinh vật thành hai nhóm khác nhau cho đến khi mỗi nhóm chỉ còn lại một sinh vật duy nhất.

* Hướng dẫn về nhà

- Vẽ sơ đồ khoá lưỡng phân cho 4 sinh vật: cá, thằn lằn, hổ, khỉ đột.

- Xem trước bài 24: Virus