HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế tích cực, hứng thú học tập cho HS và kết nối với bài học mới.

b. Cách tiến hành

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, quan sát hình 1 – 3 SHS tr.15 và trả lời câu hỏi: Các hình 1, 2, 3 gợi cho em biết điều gì về vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ?

- GV mời đại diện 1 – 2 cặp đôi trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và chốt đáp án: Các hình 1, 2, 3 gợi hiểu biết về Trung du và  miền núi Bắc Bộ

+ Hình 1: Sông lớn, có giá trị về du lịch và thủy điện.

+ Hình 2: Núi cao, đồ sộ.

+ Hình 3: Mùa đông lạnh giá, rét đậm, rét hại, gây khó khăn cho đời sống và sản xuất của người dân.

- GV dẫn dắt HS vào bài học: Để tìm hiểu rõ hơn về địa hình, khí hậu, sông ngòi cũng như một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 4: Thiên nhiên vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về vị trí địa lí của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Xác định được trên lược đồ vị trí vùng Trung do và miền núi Bắc Bộ.

- Nêu được tên các quốc gia, vịnh biển, các vùng tiếp giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ.

b. Cách tiến hành

- GV chia HS thành các cặp đôi (hoặc để HS tự chọn cặp cho mình) trong 30 giây.

- GV phân công nhiệm vụ cụ thể cho các cặp đôi:

Quan sát hình 4, em hãy:

+ Xác định được trên lược đồ vị trí vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Nêu được tên các quốc gia, vịnh biển, các vùng tiếp giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- GV hướng dẫn HS:

+ Tô màu cho vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Ghi tên các vùng và quốc gia, biển tiếp giáp xung quanh.

+ Ghi tên cực Bắc, cực Tây và các đảo.

- Sau khi thảo luận, GV hướng dẫn các cặp gần nhau sẽ kiểm tra chéo nhau và chỉnh sửa lại kết quả (nếu có).

- GV mời đại diện 2 HS lên lấy các thẻ địa danh, quốc gia trong rổ dán nhanh lên bảng từ.

- GV mời đại diện 1 – 2 HS xung phong nhắc lại nội dung: tên các quốc gia, vịnh biển, các vùng tiếp giáp với Trung du và miền núi Bắc Bộ. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

+ Trung du và miền núi Bắc Bộ nằm ở phía Bắc nước ta.

+ Phía bắc giáp Trung Quốc, phía Tây giáp Lào, phía nam giáp Đồng bằng Bắc Bộ và duyên hải miền Trung, phía đông giáp vịnh Bắc Bộ.

- GV giới thiệu điểm cực bắc và cực tây của vùng, thể hiện lòng tự hào Tổ quốc.

Cột cờ quốc gia Lũng Cú ở xã Lũng Cú,

Huyện Đồng Văn, Hà Giang

Cờ Tổ quốc ở cực Tây

Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm thiên nhiên và ảnh hưởng của thiên nhiên đến đời sống và sản xuất.

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS:

- Địa hình:

+ Xác định được trên lược đồ các dãy núi, cao nguyên và đỉnh núi cao nhất của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Nêu được ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất của người dân trong vùng.

- Khí hậu:

+ Nêu được đặc điểm khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Nêu được ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và sản xuất của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Sông ngòi:

+ Xác định được trên lược đồ các con sông lớn của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Nêu được đặc điểm chính của sông, hồ trong vùng.

+ Trình bày được vai trò của sông, hồ ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ đối với đời sống và sản xuất.

b. Cách tiến hành

VÒNG CHUYÊN GIA

- GV chia HS cả lớp thành 3 nhóm.

- GV hướng dẫn các nhóm:

+ Đếm số thứ tự từ 1 đến hết.

+ Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên: số 1 làm nhóm trưởng, quản lí nhiệm vụ chung; số 2 làm thư kí;....

+ Phân công nhiệm vụ cho các nhóm:

●       Nhóm 1: Tìm hiểu nội dung địa hình.

●       Nhóm 2: Tìm hiểu nội dung khí hậu.

●       Nhóm 3: Tìm hiểu nội dung sông hồ.

+ Các thành viên nhóm sẽ có nhiệm vụ từ 5 – phút, bao gồm:

●       Đọc thông tin trong SHS tr.16 – 18, tìm các từ khóa và ghi ra giấy note để diễn đạt thành lời.

●       Kết hợp với hình 4, mô tả đặc điểm thiên nhiên và xác định các đối tượng địa lí, địa danh liên quan đến hình.

●       Đánh giá ảnh hưởng của thiên nhiên đến đời sống và sản xuất của người dân trong vùng.

- GV yêu cầu HS làm việc nhân, thống nhất ý kiến trong nhóm trong 10 phút. HS đặt các câu hỏi thảo luận. Thư kí ghi lại ý chính. Nhóm tóm tắt kiến thức.

VÒNG MẢNH GHÉP

- GV hướng dẫn HS tạo nhóm mảnh ghép trong thời gian 1 phút.

- GV mời các thành viên của nhóm lần lượt chia sẻ kiến thức, thông tin tìm hiểu ở Vòng chuyên gia với các thành viên còn lại của nhóm. Hết lượt, sản phẩm nhóm sẽ chuyền theo thứ tự GV ghi sẵn trên bảng. Khi trình bày, các thành viên còn lại lắng nghe thông tin, ghi chép lại kiến thức vào vở và đặt câu hỏi thêm (nếu có).

- GV cho HS đi tham quan sản phẩm của các cụm khác trong 3 phút.

- GV mời một số đại diện chia sẻ trước lớp các thông tin đã tìm hiểu, mời các nhóm bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận.

+ Địa hình:

●       Đặc điểm:

✔     Núi, cao nguyên, thung lũng, cánh đồng giữa núi, đồi,...Hoàng Liên Sơn là dãy núi cao nhất nước ta.

✔     Ven biển có nhiều đảo, quần đảo, vịnh biển. Nổi tiếng là vịnh Hạ Long.

●       Ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất:

✔     Thuận lợi: phát triển thủy điện, lâm nghiệp, du lịch, chăn nuôi, gia súc lớn, trồng cây công nghiệp lâu năm, cây ăn quả,...

✔     Khó khăn: gây bất lợi cho cư trú và việc đi lại, sản xuất của người dân.

+ Khí hậu:

●       Đặc điểm: Mùa đông lạnh nhất cả nước. Vùng núi cao rất lạnh, đôi khi có tuyết rơi. Mùa hạ, vùng có nhiệt độ cao, nắng nóng, mưa nhiều.

●       Ảnh hưởng của khí hậu đến đời sống và sản xuất:

✔     Thuận lợi: phát triển nhiều loại cây trồng, vật nuôi.

✔     Khó khăn: nhiều thiên tai (lũ, rét đậm, rét hại, bão,...) gây trở ngại đối với đời sống và sản xuất.

+ Sông hồ:

●       Đặc điểm: có nhiều sông lớn như sông Hồng, sông Đà,...

●       Ảnh hưởng của sông hồ đến đời sống, sản xuất:

✔     Thuận lợi: phát triển thủy điện, thủy lợi, du lịch.

✔     Khó khăn: mùa hạ mưa nhiều, sông có lũ, gây thiệt hại lớn.

- GV trình chiếu thêm cho HS quan sát hình ảnh một số địa danh nổi tiếng ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ:

Hồ Ba Bể

Sông Hồng

Dãy Hoàng Liên Sơn

- GV mở rộng kiến thức, nêu câu hỏi:

+ Em đã đến được tỉnh nào của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ? Kể tên các địa danh em đã đi qua.

+ Theo em, làm thế nào để khắc phục những khó khăn về địa hình, khí hậu, sông ngòi?

+ Em muốn sống ở địa phương nào nhất trong vùng? Vì sao?

- GV mời đại diện HS xung phong chia sẻ trước lớp. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi cho bạn (nếu có).

- GV nhận xét, khích lệ HS.

Hoạt động 3: Tìm hiểu một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai

b. Cách tiến hành

- GV nêu nhiệm vụ cho HS:

+ HS đóng vai làm nhà tuyên truyền/ bảo vệ môi trường/ báo cáo viên/ phóng viên,...

+ Nghiên cứu sơ đồ, thuyết trình và phân tích các biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai.

+ GV phân công: số 1 tuyên truyền giải pháp 1; số 2 giải pháp 2; số 3 giải pháp 3 và số 4 giải pháp 4;.... HS viết ra giấy/ vở một đoạn thông tin khoảng 50 chữ theo cấu trúc câu “Vì ... nên”.

- GV yêu cầu HS đứng lên tạo nhóm 4 thành viên với 4 nội dung khác nhau.

- GV tổ chức cho HS cuộc thi “Ngôi sao hùng biện”, chia sẻ thông điệp của mình trước lớp. Các HS khác lắng nghe, nhận xét phần trình bày của bạn.

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận:

Các biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai:

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng.

+ Khai thác và sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên.

+ Tuyên truyền ý thức bảo vệ thiên nhiên.

+ Di chuyển khỏi vùng có nguy cơ xảy ra thiên tai.

- GV hướng dẫn HS liên hệ địa phương nơi em sinh sống.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: Giúp HS củng cố kiến thức đã học về thiên nhiên vùng trung du và miền núi Bắc Bộ

b. Cách tiến hành

Nhiệm vụ 1: Chơi trò chơi Ai nhanh hơn

- GV chia HS cả lớp thành 2 đội (4 HS/đội). Các HS còn lại cổ vũ cho 2 đội chơi.

- GV lần lượt đọc các hỏi trắc nghiệm, các đội xung phong giành quyền trả lời. Đội nào có câu trả lời đúng và nhanh nhất, đó là đội chiến thắng.

- GV đọc câu hỏi:

Câu 1: Phía bắc của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ giáp:

A. Lào.

B. Trung Quốc.

C. Vịnh Bắc Bộ.

D. Duyên hải miền Trung.

Câu 2: Khí hậu đa dạng của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ tạo điều kiện phát triển:

A. Nhiều loại vật nuôi.

B. Cây cà phê và cây cao su.

C. Cả A và B đều đúng.

D Cả A và B đều sai.

Câu 3: Sông nào dưới đây thuộc vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ?

A. Sông Đà.

B. Sông Chảy.

C. Sông Gâm.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Câu 4: Ý nào dưới đây không đúng khi nói về biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng, chống thiên tai?

A. Trồng rừng và bảo vệ rừng.

B. Khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên tùy ý thích.

C. Tuyên truyền ý thức bảo vệ thiên nhiên.

D. Di chuyển khỏi vùng có nguy cơ xảy ra thiên tai.

Câu 5: Điểm cực tây của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ thuộc tỉnh:

A. Điện Biên.

B. Hà Giang.

C. Nghệ An.

D. Bắc Ninh.

- GV mời các đội xung phong trả lời.

- GV nhận xét, đánh giá và tuyên bố đội thắng cuộc.

- GV chốt đáp án:

Nhiệm vụ 2: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện đặc điểm địa hình, khí hậu, sông hồ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân và thực hiện nhiệm vụ: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện đặc điểm địa hình, khí hậu, sông hồ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- GV hướng dẫn HS xem lại kiến thức đã học, gạch dưới những từ khóa và vẽ sơ đồ tư duy vào vở.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trình bày sơ đồ tư duy trước lớp. Các HS khác quan sát, nhận xét.

- GV nhận xét, đánh giá và chỉnh sửa một số sơ đồ tư duy cho HS.

- GV trình chiếu sơ đồ tư duy thể hiện đặc điểm địa hình, khí hậu, sông hồ của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ (đính kèm phía dưới bài học).

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.

b. Cách tiến hành

Nhiệm vụ 1: Đóng vai hướng dẫn viên du lịch

- GV mời 1 HS đọc to yêu cầu bài tập 1: Em hãy đóng vai là một hướng dẫn viên du lịch, mô tả vẻ đẹp thiên nhiên của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- GV hướng dẫn HS tìm kiếm, sưu tầm hình ảnh, thông tin, tư liệu trên báo, sách, internet,..., bài giới thiệu gồm các nội dung chính sau:

+ Địa danh thiên nhiên của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ em muốn giới thiệu.

+ Mô tả vẻ đẹp thiên nhiên của địa danh đó: địa hình, khí hậu, sông ngòi, con người,...

+ Tình cảm, mong muốn của em đối với địa danh đó.

- GV yêu cầu HS báo cáo vào bài học sau.

Nhiệm vụ 2: Biện pháp phòng, chống thiên tai nơi em sống

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

+ Ở nơi em sống thường xảy ra thiên tai nào?

+ Hãy đề xuất biện pháp để phòng chống.

- GV mời đại diện 2 – 3 HS trả lời. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Để đảm bảo an toàn cho đời sống và sản xuất, chúng ta cần có những biện pháp phù hợp, tích cực và kịp thời để phòng, chống thiên tai.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- GV nhắc nhở HS:

+ Đọc lại bài học Thiên nhiên vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

+ Trả lời câu hỏi bài tập 1 phần Luyện tập và hoàn thành bài tập 1 phần Vận dụng SHS tr.19

+ Đọc trước Bài 5 – Dân cư và hoạt động sản xuất ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ (SHS tr.20).

- HS làm việc cặp đôi.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu. 

- HS chia thành các cặp đôi.

- HS làm việc nhóm đôi.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- Các cặp đôi trao đổi, thảo luận.

- HS lên bảng.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS quan sát.

- HS chia thành các nhóm.

- HS lắng nghe GV hướng dẫn và thực hiện nhiệm vụ.

- HS thống nhất ý kiến.

- HS tạo nhóm mảnh ghép.

- HS chia sẻ kiến thức đã tìm hiểu được.

- HS chia sẻ thông tin đã tìm hiểu được trước lớp.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS quan sát hình ảnh.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe GV nêu nhiệm vụ.

- HS tạo thành các nhóm.

- HS chia sẻ thông điệp trước lớp.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS liên hệ thực tế.

- HS chia thành 2 đội chơi.

- HS chơi trò chơi.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS làm bài vào vở.

- HS trình bày sơ đồ tư duy trước lớp.

- HS quan sát, tiếp thu và chỉnh sửa vào vở (nếu cần).

- HS đọc bài.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS lắng nghe GV nêu câu hỏi.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, thực hiện.