Giáo án PowerPoint ngữ văn 6 Chân trời sáng tạo bài 5: Lao xao ngày hè

BÀI 5: TRÒ CHUYỆN CÙNG THIÊN NHIÊN

KHỞI ĐỘNG

Mỗi năm, khi đến kì nghỉ hè, em có được bố mẹ cho về quê không? Em đã tham gia những hoạt động ngày hè nào cùng các bạn? Hoạt động nào em yêu thích nhất?

ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN LAO XAO NGÀY HÈ

 ( Duy Khán)

1. TÌM HIỂU CHUNG

Đọc phần Kiến thức ngữ văn  trong SGK trang 111 để nêu những hiểu biết về thể loại kí và hồi kí

+ Thế nào là Kí?

+ Hồi kí là gì? Hồi kí có những đặc điểm về hình thức như thế nào?

1. KÍ

- Khái niệm: Kí là thể loại văn học coi trọng sự thật và những trải nghiệm, chứng kiến của chính người viết. Trong kí, có những tác phẩm thiên về kể sự việc như hồi kí, du kí…, có những tác phẩm thiên về biểu cảm như tùy bút, tản văn.

- Nội dung: Chủ yếu kể về những sự việc mà người viết đã từng tham dự hoặc chứng kiến trong quá khứ.

Hình thức thể Kíl

Các sự việc thường được kể theo trình tự thời gian, gắn với một hoặc nhiều giai đoạn trong cuộc đời tác giả.

Ghi chép và cách kể sự việc

+ Người viết phải thu thập nguồn tư liệu chân thực, chính xác và tin cậy.

+ Quá trình ghi chép phải biến thành một câu chuyện sinh động, có sức hấp dẫn đối với người đọc.

Người kể chuyện ngôi thứ nhất (thường xưng “tôi” hoặc “chúng tôi”). Người kể chuyện thường là tác giả (nhưng không hoàn toàn là tác giả).

Thảo luận: Qua tìm hiểu ở nhà, nêu những hiểu biết của em về tác giả Duy Khán và hồi kí Tuổi thơ im lặng?

2. Tác giả

- Tên: Nguyễn Duy Khán (1934 –1993)

- Quê quán: Bắc Ninh

Ông là nhà văn, nhà báo, phóng viên chiến trường trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.

Là nhà văn dành nhiều trang tâm huyết cho quê hương và gia đình.

3. Tác phẩm
4. Hồi kí Tuổi thơ im lặng.

Cuốn sách được viết trong nhiều năm (từ 1977 đến 1984), xuất bản lần đầu năm 1986. Hồi kí tập hợp gồm 29 chương nhỏ trải dài từ lúc tác giả bắt đầu biết nhận thức cho đến khi gia nhập quân đội năm 15 tuổi. Mỗi chương là những kí ức sinh động về làng quê Bắc Ninh, từ thiên nhiên, phong tục, lễ hội đến mảnh đời những con người có số phận éo le, con vật nuôi, qua con mắt trẻ thơ, không định kiến của cậu bé Khán).

1. Đoạn trích Lao xao ngày hè

- VB được trích từ Hồi kí tự truyện "Tuổi thơ im lặng".

- Thể loại: hồi kí

- Ngôi kể: ngôi thứ nhất, qua cảm nhận của nhân vật “tôi”.

- Phương thức biểu đạt: Tự sự , miêu tả.

1. Bố cục

• Đoạn 1 (Từ đầu … đến Râm ran): Cảnh làng quê lúc chớm hè.
• Đoạn 2 ( Tiếp đến cả bãi húng dũi): Thế giới các loài chim.
• Đoạn còn lại: Tâm trạng, cảm xúc của nhân vật tôi và các bạn.

1. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
2. Khung cảnh vườn quê vào buổi sáng chớm hè

THẢO LUẬN NHÓM

• Thời gian: 4 phút
• Nhiệm vụ: Đọc sách giáo khoa và hoàn thành các nội dung sau

1. Khung cảnh vườn quê vào buổi sáng chớm hè

* Người kể chuyện: nhân vật “tôi” - ngôi thứ nhất.

* Khung cảnh: vườn quê vào buổi sáng chớm hè.

* Hình ảnh:

- Cây cối um tùm

- Cả làng thơm

- Hoa lan nở trắng xoá

- Hoa móng rồng thơm như mùi mít chín

- Hoa giẻ từng chùm

- Ong vàng, ong vò vẽ...

• Bướm hiền lành bỏ chỗ lao xao

* Âm thanh của cây cối, muôn vật, đất trời, âm thanh của con người: lao xao, râm ran.

* Nghệ thuật:

+ Quan sát tỉ mỉ, tinh tế.

+ Từ ngữ gợi tả, hình ảnh đặc sắc.

+ Nghệ thuật: Liệt kê, nhân hóa, so sánh

Bức tranh chớm hè đẹp và phong phú, sinh động

2. Thế giới loài chim trong bức tranh phong cảnh thiên nhiên của làng quê lúc giao mùa

• Hình ảnh: bồ các, chim ri, chim sáo, sáo sậu, sáo đen, tu hú, bìm bịp, diều hâu, quạ đen, quạ khoang, chim cắt, chèo bèo.

* Cụ thể:

• Bồ các: tiếng kêu các các, vừa bay vừa kêu cứ như bị ai đuổi đánh.
• Diều hâu: mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm.
• Chèo bẻo: những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu tới tấp bay đến. Ngày mùa chúng thức suốt đêm, mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người “chè cheo chét”.
• Chim cắt: cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn, khi đánh nhau chỉ xỉa bằng cánh.
• Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “ mặc, mặc”. 

2. Thế giới loài chim trong bức tranh phong cảnh thiên nhiên của làng quê lúc giao mùa

Em có nhận xét gì về bức tranh quê hương? Qua đó, em cảm nhận được tình cảm của tác giả với quê hương như thế nào?

• Các loài chim hiện lên sinh động với những nét độc đáo riêng.
• Tình cảm yêu mến, sự hiểu biết về các loài chim...
• Các loài vật: tiếng gà, tiếng vịt tạo nên âm thanh sinh hoạt gần gũi làng quê

Đó là những những âm thanh, hình ảnh sinh động, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

* Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm:

+ Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

+ Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

3. Cảnh sinh hoạt buổi chiều và tối ở làng quê

• Hoạt động: tắm suối, ăn cơm tối giữa sân, giải chiếu ngủ bên hiên nhà.
• Tâm trạng: vui vẻ, đầm ấm, mãn nguyện với hạnh phúc đơn sơ.

Những câu văn, hình ảnh sau thể hiện tình cảm gì của tác giả với quê hương?

III. TỔNG KẾT

2. Thế giới loài chim trong bức tranh phong cảnh thiên nhiên của làng quê lúc giao mùa

Em có nhận xét gì về bức tranh quê hương? Qua đó, em cảm nhận được tình cảm của tác giả với quê hương như thế nào?

Nội dung: Bức tranh ngày hè làng quê với những thông tin thú vị về các loài chim, từ tập tính, hình dáng cho tới thói quen bắt mồi…

-Một bức tranh thiên nhiên sinh động, tràn đầy sức sống. Bộc lộ tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước.

Nghệ thuật:

- Quan sát tinh tế, lựa chọn chi tiết tiêu biểu, vốn  hiểu biết phong phú, miêu tả tự nhiên, sinh động và hấp dẫn. Sử dụng nhiều yếu tố dân gian như đồng dao, thành ngữ.

- Lời văn giàu hình ảnh.

- Sử dụng các phép tu từ so sánh, nhân hóa; từ ngữ chắt lọc tinh tế.

LUYỆN TẬP

CH: Tác giả Duy Khán đã từng tham gia những công việc nào?

• Là nhà văn quân đội
• Là một giáo viên
• Là một phóng viên

CH: Văn bản "Lao Xao" viết theo phương thức biểu đạt nào?

Tự sự và miêu tả

Ch: Đoạn trích Lao xao thuộc thể loại nào?

Hồi kí tự truyện

CH: Trong đoạn trích thứ hai, tác giả đã miêu tả cuộc đánh nhau giữa

Chèo bẻo và chim cắt

Ch: Nội dung chính của đoạn trích đề cập đến loài vật nào?

Loài chim

VẬN DỤNG

Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

VỀ NHÀ

Ôn tập nội dung bài học.

Chuẩn bị bài mới: Soạn bài Thương nhớ bầy ong