Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Cánh diều Bài 4: Xã hội nguyên thủy

BÀI 4: XÃ HỘI NGUYÊN THỦY (2 tiết)

Kiểm tra bài cũ

Căn cứ vào những thông tin khảo cổ nào để khẳng định rằng khu vực Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam) là một trong những nơi con người xuất hiện từ rất sớm.

Nếu cuộc sống hiện đại biến mất, không có điện, không có ti vi, không có phương tiện để di chuyển,...em sẽ sinh sống như thế nào? Đời sống của em lúc này có giống với đời sống của người nguyên thủy hay không?

Phần lớn thời kì nguyên thuỷ, con người có cuộc sống lệ thuộc vào tự nhiên. Có những điều tưởng chứng thật đơn giản với chúng ta ngày nay như dùng lửa để nấu chín thức ăn, chế tạo các công cụ, thuần dưỡng động vật,... nhưng với người nguyên thuỷ thực sự đó là những bước tiến lớn trong đời sống.

• NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Tổ chức xã hội nguyên thủy
2. Đời sống vật chất của người nguyên thủy
3. Đời sống tinh thần của người nguyên thủy
4. Đời sống của người nguyên thủy ở Việt Nam
5. Tổ chức xã hội nguyên thủy

Trong hàng triệu năm tồn tại và phát triển, người nguyên thủy đã tổ chức xã hội của mình từ giai đoạn bày người nguyên thuỷ chuyên lên giai đoạn thị tộc, bộ lạc.

Quan sát Hình 4.2

• Mô tả sơ lược các giai đoạn tiến triển của xã hội nguyên thủy.
• Đặc điểm căn bản trong quan hệ của con người với nhau thời kì nguyên thủy?

Xã hội nguyên thủy trải qua 2 giai đoạn phát triển

Bầy người nguyên thủy

• Gồm vài gia đình sinh sống cùng nhau.
• Có sự phân công lao động giữa nam và nữ.

Thị tộc, bộ lạc

• Thị tộc: Gồm vài chục gia đình có quan hệ huyết thống. Đứng đầu là Tộc trưởng.
• Bộ lạc: Nhiều thị tộc cư trú trên cùng địa bàn. Đứng đầu là Tù trưởng.

Mở rộng

• Thị tộc mẫu hệ: Chế độ xã hội ở giai đoạn đầu của thời kì công xã thị tộc, trong đó con đẻ theo họ mẹ, quyền lực trong gia đình và xã hội do người phụ nữ nắm giữ.
• Thị tộc phụ hệ: Chế độ xã hội ở giai đoạn sau của thời kì công xã thị tộc, trong đó con đẻ theo họ cha, quyền lực trong gia đình và xã hội do người đàn ông nắm giữ.

Đặc điểm căn bản trong quan hệ của con người

• Của cải chung
• Làm chung
• Hưởng thụ bằng nhau

2. Đời sống vật chất của người nguyên thủy

Nhìn vào những hình ảnh này, em có liên tưởng gì về cuộc sống vật chất của  người nguyên thủy?

Thông qua lao động, người nguyên thuỷ đã từng bước chinh phục tự nhiên đề sinh tồn và phát triển. Quá trình đó đã tạo nên những dấu ấn đầu tiên trong đời sống vật chất của con người.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

• Đời sống vật chất của người nguyên thủy thể hiện trên những phương diện chính nào?
• Công cụ lao động, cách thức lao động, địa bàn cư trú của Người tinh khôn có gì khác so với Người tối cổ?

Những phương diện chính thể hiện đời sống vật chất của người nguyên thủy

• Công cụ lao động
• Cách thức lao động
• Địa bàn cư trú

Điểm khác biệt giữa công cụ lao động, cách thức lao động, địa bàn cư trú của Người tinh khôn với Người tối cổ

Mở rộng

• Thời kì nguyên thuỷ bắt đầu cùng với sự phát triển của những công cụ lao động bằng đá nên còn được gọi là thời kì đồ đá.
• Công cụ lao động là bằng chứng lịch sử, cơ sở để chúng ta tái hiện và hiểu được vai trò của lao động trong xã hội nguyên thuỷ.

Một số công cụ lao động của người nguyên thủy

Rìu tay Tan-da-ni-a (Châu Phi)

Rìu tay và mảnh tước núi Đọ  (Thanh Hóa)

Bàn mài và rìu mài lưỡi (văn hóa Đông Sơn)

     Thảo luận và trả lời câu hỏi

Lao động có vai trò như thế nào trong quá trình tiến hóa của người nguyên thủy?

Nhờ chế tác công cụ lao động, đôi bàn tay dần trở nên khéo léo hơn, cơ thể cũng dần biến đổi để thích ứng với các tư thế lao động. Con người đã từng bước tự cải biển và hoàn thiện mình.

3. Đời sống tinh thần của người nguyên thủy
   
   Em hãy trình bày đời sống tinh thần của người nguyên thủy?

Quan niệm mọi vật đều có linh hồn và sùng bái “vật tổ” .

Có tục chôn cất người chết mang ý niệm về việc “kết nối với thế giới bên kia”

Mở rộng: Đời sống phong phụ và tiến bộ của người nguyên thủy còn thể hiện ở nhiều mặt khác như:

Nhiều mộ táng có chôn theo cả công cụ lao động.

Đã biết sử dụng đó trang sức, biết dùng màu, vẽ lên người để hoá trang hay làm đẹp.

Đặc biệt, họ đã biết quan sát cuộc sống xung quanh và thể hiện ra bằng hình ảnh.

4. Dấu tích của người nguyên thủy ở Việt Nam

Trong quá trình tồn tại và phát triển, đặc biệt là từ nền văn hóa Hòa Bình, người nguyên thủy ở Việt Nam đã có những bước tiến trong chế tác công cụ đá và sáng tạo thêm nhiều công cụ, vật dụng mới.

Quan sát các Hình 4.12 – 4.17

Nêu những nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân thuộc các nền văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn, Quỳnh Văn.

Những nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân thuộc các nền văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn, Quỳnh Văn.

Đời sống của người nguyên thủy

Đời sống vật chất

• Có những bước tiến trong chế tác công cụ đá, sáng tạo thêm nhiều công cụ, vật dụng mới.
• Người tinh khôn đã biết trồng trọt và chăn nuôi gia súc.

Đời sống tinh thần

• Người tinh khôn quần tụ thành các bộ tộc, bộ lạc với địa bàn cư trú ổn định, mở rộng hơn

Mở rộng

• Thời đại đá mới sơ kì: Nền nông nghiệp sơ khai thời nguyên thuỷ ở Việt Nam đã có những dấu vết đầu tiên biểu hiện trong nền văn hoá Hoà Bình, Bắc Sơn.
• Buổi đầu thời đại đồ đá mới: Từ cuộc sống hái lượm những sản vật sẵn có của tự nhiên, người nguyên thuỷ Việt Nam sớm bước vào cuộc sống sản xuất nông nghiệp.
• Thời đại đá mới: Nền nông nghiệp sơ khai ở Việt Nam đã dần hình thành với các hoạt động trồng trọt và chăn nuôi nguyên thuỷ.

Một số hình ảnh nơi từng là địa bàn cư trú của người nguyên thủy tại Việt Nam

Lạc Sơn (Hòa Bình)

Quỳnh Văn (Nghệ An)

LUYỆN TẬP

Tổ chức xã hội đầu tiên của người nguyên thủy là:

1. Công xã nông thôn
2. Thị tộc
3. Bầy người nguyên thủy
4. Bộ lạc

Công cụ lao động chủ yếu của Người tối cổ được chế tác từ:

1. Đá
2. Sắt
3. Chì
4. Đồng thau

LUYỆN TẬP NÂNG CAO

Vân dụng kiến thức trong bài học, em hãy sắp xắp các bức vẽ minh họa đời sống lao động của người nguyên thuỷ bên dưới theo hai chủ đề:

Chủ đề 1 - Cách thức lao động của Người tối cổ.

Chủ đề 2 - Cách thức lao động của Người tinh khôn.

Vẽ sơ đồ tư duy về đời sống của người nguyên thủy ở Việt Nam

Đời sống của người nguyên thủy ở Việt Nam

Đời sống vật chất

Bước tiến chế tạo công cụ đá

Biết trồng trọt và chăn nuôi

Đời sống tinh thần

• Quần tụ thành bộ tộc, bộ lạc
• Địa bàn cư trú mở rộng hơn

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Trả lời các câu hỏi 1,2,3 SGK trang 21

Đọc trước Bài 5 – Chuyển biến về kinh tế, xã hội cuối thời nguyên thủy