Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Cánh diều Bài 9: Hy Lạp và La Mã cổ đại

BÀI 9: HY LẠP VÀ LA MÃ CỔ ĐẠI (3 tiết)

Kiểm tra bài cũ

Trong vai hướng dẫn viên du lịch, em hãy giới thiệu thành tựu văn hóa Vạn Lí Trường Thành của Trung Quốc.

Em đã từng nhìn thấy các công trình này ở đâu chưa? Theo em các công trình này nằm ở quốc gia nào?

• Ở Hy Lạp cổ đại, ngôi đền Pác-tê-nông trên thành cổ Ác-rô-pô-lit ở A-ten được coi là biểu tượng của nền dân chủ A-ten và cái nôi của nền văn minh phương Tây.
• Còn ở La Mã, “Mọi con đường đều đồ về Roma”.
• “Vinh quang thuộc về Hy Lạp và sự vĩ đại thuộc về La Mã”.

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Điều kiện tự nhiên
2. Tổ chức nhà nước đế chế
3. Tổ chức nhà nước thành bang
4. Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của Hy Lạp và La Mã
5. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN

Quan sát Lược đồ Hình 9.1, 9.2

Em hãy xác định vị trí địa lí của Hy Lạp và La Mã cổ đại

Vị trí địa lí của Hy Lạp và La Mã cổ đại

Hy Lạp

Lãnh thổ rộng, gồm miền lục địa Hy Lạp (nam bán đảo Ban-căng), miền đất ven bờ Tiểu Á và những đảo thuộc biển Ê-giê. Địa hình bị chia cắt thành vùng đồng bằng nhỏ hẹp bởi các dãy núi thấp chạy đài ra biển, đất đai khô cằn.

La Mã

Là một bán đảo lớn, dài và hẹp hình chiếc ủng kéo dài ra Địa Trung Hải, xung quanh có ba đảo lớn là Xi-xin ở phía nam, Coóc-xơ và Xác-đe-nhơ ơ phía tây.Bán đảo I-ta-li-a có nhiều đồng, chì, sắt và hàng nghìn km đường bờ biển.

Điều kiện tự nhiên có tác động như thế nào đến sự hình thành và phát triển của văn minh Hy Lạp và La Mã?

• Tác động đến cuộc sống: Hầu hết các hoạt động chính trị, kinh tế, văn hoá đều diễn ra ngoài trời.
• Tác động đến phát triển kinh tế:
• Cư dân sống chủ yếu ven bờ biển và phụ thuộc vào biển, giao thương, hoạt động hàng hải phát triển (thương mại, đánh bắt cá, nuôi trồng thuỷ, hải sản)
• Phát triển các ngành thủ công nghiệp (làm gốm, chế tác đá), khai thác khoáng sản (đồng, chì, sắt, vàng,...).
• Trồng nho, trồng ô liu và sản xuất dầu ô liu, chế biến rượu vang, chăn nuôi,....

Mở rộng

• Ô liu là cây trồng phổ biến nhất ở Hy Lạp. Dầu ô liu để chế biến thức ăn, làm đẹp. Cành lá ô liu tượng trưng cho vinh quang, chiến thắng và hoà bình. Các cây ô liu cổ thụ mọc hoang được coi là linh thiêng.
• Ngày nay, số lượng cây ô liu ở Hy Lạp rất lớn, bình quân 7 cây ô liu/một người dân. Hy Lạp là một trong các quốc gia xuất khẩu dầu ô liu hàng đầu thế giới.

2. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC THÀNH BANG

• Từ khoảng TK VIII – TK VI TCN, các thành bang ở Hy Lạp lần lượt ra đời. Trong đó, hai thành bang tiêu biểu nhất là Xpác-ta và A-ten. Đây là những nhà nước chiếm hữu nô lệ.

Khái niệm thành bang

• Là những nhà nước nhỏ, có một thành thị là trung tâm, xung quanh là vùng đất trồng trọt.
• Trong mỗi thành bang có phố xá, lâu đài, đến thờ, sân vận động, nhà hát, bến cảng. Mỗi thành bang có bộ máy quyền lực riêng, luật pháp riêng và tài chính riêng.
• Trình bày tổ chức nhà nước thành bang ở Hy Lạp
• Mặc dù đều là nền chuyên chính của giai cấp chủ nô, nhưng thiết chế chính trị, tổ chức nhà nước ở mỗi thành bang không giống nhau.
• Đọc mục Góc khám phá về nhà nước A-ten

Hãy kể tên các tầng lớp xã hội trong thành bang A-ten

• Công dân A-ten
• Nô lệ phục dịch
• Kiều dân
• (nơi khác đến ngụ cư)
• Đại hội nhân dân

3. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC ĐẾ CHẾ

Khoảng thế kỉ III TCN, thành bang La Mã lớn mạnh đã xâm chiếm các thành bang trên bản đảo I-ta-li-a, chinh phục các vùng đất của người Hy Lạp, các thành bang ven bờ Địa Trung Hải và trở thành một đế quốc. Lãnh thổ của đế quốc La Mã mở rộng nhất vào khoảng thế kỉ II.

Quan sát Hình 9.2, 9.4, 9.5

Trình bày tổ chức nhà nước đế chế ở La Mã.

Tổ chức nhà nước đế chế ở La Mã

• Năm 27 TCN, Ốc-ta-viu-xơ trở thành người thống trị duy nhất ở La Mã. Không tự xưng là hoàng đế nhưng trong thực tế, Ốc-ta-viu-xơ đã nắm trong tay mọi quyền hành và được gọi là Ô-gu-xtu-xơ (đấng cao cả, tối cao).
• Dưới thời Ô-gu-xtu-xơ, vai trò của Viện Nguyên lão được coi trọng, với người, nhiều chức năng của Đại hội nhân dân trước đó được chuyển giao cho Viện Nguyên lão.

Mở rộng

Viện Nguyên lão dưới thời Ô-gu-xtu-xơ có quyền lực nhất nhưng sang thời đế chế thì mất quyền lực vì bị hoàng đế thao túng, chức năng giảm thiểu chỉ còn quyền thông qua luật, không được đề xuất (quyền của hoàng đế), không có quyền phủ quyết.

Tại sao Nhà nước La Mã lại phát triển thành một Nhà nước đế chế, trong khi các nhà nước thành bang ở Hy Lạp lại không có xu hướng như vậy?

Hy Lạp: Chủ yếu phát triển kinh tế công thương nghiệp, buôn bán bằng đường biển ở các hải cảng sầm uất.

La Mã: Lãnh thổ rộng lớn bao trùm nhiều phần của cả ba châu lục (Âu, Á, Phi), cần một bộ máy nhà nước trong đó quyền lực tập trung vào trong tay một người, đó là hoàng đế.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

    Nhà nước thành bang Hy Lạp và

nhà nước để chế La Mã có điểm gì khác nhau?

Hy lạp

• Cơ quan quyền lực cao nhất: Đại hội đồng nhân dân.
• Mức độ dân chủ: tiêu biểu cho chế độ dân chủ cổ đại.

La Mã

• Cơ quan quyền lực cao nhất: Đại hội đồng nhân dân.
• Mức độ dân chủ:tiêu biểu cho chế độ dân chủ cổ đại.

3. MỘT SỐ THÀNH TỰU VĂN HÓA TIÊU BIỂU CỦA HY LY LẠP VÀ LA MÃ

Nhóm 1:  Lịch pháp

Nhóm 2: Chữ cái

Nhóm 3: Văn học

Nhóm 4: Sử học

Nhóm 6: Kiến trúc

Lịch pháp

Người Hy Lạp và La Mã dựa vào chuyển động của Trái Đất quay quanh Mặt Trời làm ra lịch, đó là dương lịch.

     Chữ viết

• Người Hy Lạp: sáng tạo ra mẫu chữ cái trên cơ sở mẫu chữ cổ.
• Người La Mã:
• Từ hệ thống chữ cái của người Hy Lạp, sáng tạo ra mẫu chữ La-tinh, được truyền bá và sử dụng rộng rãi trên thế giới sau này.
• Dùng chữ để viết số, là số La Mã.

Văn học

• Hai bộ sử thi I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me được lưu lại cho đời sau, góp phần đặt nền móng cho văn học phương Tây.
• Nhiều vở kịch của tác giả Ê-sin, Xô-phốc-clo, Ơ-ri-pít đến nay vẫn được trình diễn, dựng thành phim.

 Sử học

• Ở Hy Lạp: được coi là cội nguồn của sử học phương Tây, tiêu biểu là nhà sử học Hê-rê-đốt.
• Ở La Mã: nổi tiếng nhất là nhà sử học Pô-li-biu-xơ.

Khoa học tự nhiên

• Hi Lạp: Là quê hương của nhiều nhà khoa học nổi tiếng: Tailét, Pi-ta-go, Ơ-clít, Ác-si-mét;...Những thành tựu của các nhà khoa học đã đặt nền móng cho khoa học phương Tây nói riêng và thế giới nói chung.
• La Mã: Tiếp thu những thành tựu trước của người Hy Lạp với các nhà khoa học nổi tiếng như: Pto-lê-mê, Xi-xê-rô,...

  Kiến trúc

• Hy Lạp: đền Pác-tê-nông, đền A-tê-na, nhà hát Đi-ô-n-xốt của A-ten, tượng thần Dớt, tượng nữ thần A-tê-na, tượng Vệ nữ thành Mi-lô, tượng lực sĩ ném đĩa...
• La Mã: Đấu trường Cô-li-dê,...
• Mở rộng: Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của
• Hy Lạp còn được bảo tồn đến ngày nay
• Toán học, vật lí, triết học, y học vẫn được dạy trong các nhà trường hiện nay (định lí tam giác đồng dạng của Ta-lét; định lí tam giác vuông của Pi-ta-go; đòn bẩy,....
• Thế vận hội Olympia vẫn được tổ chức 4 năm một lần như người Hy Lạp từng tổ chức. Ở Việt Nam, gần đây các cuộc thi chạy Ma-ra-ton đã trở nên phong phú.

Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của La Mã còn được bảo tồn đến ngày nay

• Người La Mã đã sáng tạo ra loại bê tông siêu bền từ cao su, vôi sống, cát, tro bụi núi lửa.
• Trên mặt đường, họ ốp những phiến đá lớn, có các rãnh để thoát nước khi trời mưa. Dọc tuyến đường đều có đánh số km kể từ km số 0 ở Quảng trường La Mã toả đến các tỉnh trong đế chế. Câu thành ngữ: “Mọi con đường đều đổ về Roma” là vì thế).

Luyện tập –  trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Ai không phải là nhà khoa học nổi tiếng ở Hy Lạp cổ đại?

1. Ta-lét
2. Pi-ta-go
3. Ác-si-mét
4. Ô-gu-xtu-xơ

• D

Điều kiện tự nhiên nào tác động lớn nhất đến sự hình thành và phát triển của nền văn minh Hi Lạp và La Mã?

1. Có nhiều vịnh, hải cảng
2. Hệ động, thực vật
3. Có nhiều đồng bằng rộng lớn
4. Khí hậu khô nóng

• D

LUYỆN TẬP MỞ RỘNG

Quan sát logo của Tổ chức Văn hoá, Khoa học và Giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO), em hãy cho biết: Logô đó lấy ý tưởng từ công trình kiến trúc nổi tiếng nào của Hy Lạp cổ đại?

Logo lấy ý tưởng từ công trình kiến trúc nổi tiếng đền Pác-tê-nông của Hy Lạp cổ đại.

Trình bày một vài hiểu biết của em về công trình kiến trúc Đấu trường Cô-li-dê (La Mã)

• Là một đấu trường lớn ở thành phố Roma. Được sử dụng cho các võ sĩ giác đấu và nô lệ có nguồn gốc tù binh chiến tranh thi đấu, trình diễn công chúng. Sau này được sử dụng làm nhà ở, cửa hàng, nhà thờ,…
• Dù hiện nay bị hoang phế nhiều do động đất và nạn cướp đá, đấu trường từ lâu vẫn được xem là biểu tượng của Đế chế La Mã và là một trong những mẫu kiến trúc La Mã đẹp nhất còn sót lại.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

• Trả lời câu hỏi 1,2 SGK trang 48.
• Tìm kiếm thông tin và giới thiệu một công trình kiến trúc, điêu khắc của Hy Lạp mà em ấn tượng nhất.
• Đọc trước Bài 10 – Sự ra đời và phát triển của các vương quốc Đông Nam Á (từ những thế kỉ tiếp giáp Công nguyên đến thế kỉ X).