Giáo án PowerPoint ngữ văn 6 Chân trời sáng tạo bài 4: Thực hành tiếng việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

KHỞI ĐỘNG

Nội dung của câu nào trong hai câu dưới đây thể hiện rõ ràng, cụ thể hơn? Tại sao?

(1) Em là học sinh.

(2) Em là học sinh lớp 6A.

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Tìm hiểu tri thức tiếng Việt
2. Cụm từ

HOẠT ĐỘNG CÁ NHÂN

Thời gian: 3 phút

1. Hãy quan sát các từ sau và nhận xét từ loại của chúng:
2. Hoa
3. Đi
4. Xinh
5. Hãy thêm các từ đưng trước hoặc các từ trên để tạo thành cụm từ.
6. Đặt câu với các cụm từ vừa tìm được và cho biết cụm từ đó đảm nhiệm thành phần nào trong câu?
7. Hoa (danh từ) => Cụm từ: Một bông hoa lan

Đặt câu: Một bông hoa lan //đang nở.

                     CN                         VN

1. Đi (động từ) => Cụm từ: đi du lịch

Đặt câu: Tôi// thường xuyên đi du lịch

               CN       VN

1. Xinh (tính từ) =>Cụm từ: rất xinh

Đặt câu: Cô giáo //rất xinh

                       CN        VN

NHẬN XÉT

Cụm từ có hai từ trở lên kết hợp với nhau nhưng chưa tạo thành câu, trong đó có một từ (danh từ, động từ, tính từ) đóng vai trò là thành phần trung tâm, các từ còn lại bổ sung ý nghĩa cho thành phần trung tâm.

Phân loại:

+ Cụm động từ

+ Cụm tính từ

+ Cụm danh từ

2. Cụm danh từ

• Cụm danh từ: Một bông hoa lan
• Phần đứng trước danh từ trung tâm:

- Một chỉ số lượng sự vật mà danh từ trung tâm thể hiện. Gọi là phần phụ trước.

- Bông: danh từ chỉ đơn vị

• Phần đứng sau danh từ trung tâm: lan, chỉ đặc điểm của loài hoa. Gọi là phần phụ sau.
• Khái niệm: Cụm danh từ là một tổ hợp từ do một danh từ trung tâm và một sô từ ngữ khác phụ thuộc nó tạo thành
• Cấu tạo đầy đủ của một cụm danh từ gồm 3 phần. Phần phụ trước, phần danh từ trung tâm, phần phụ sau.

3. Cụm động từ

• Cụm động từ: thường xuyên đi du lịch
• Động từ trung tâm: đi
• Phần đứng trước danh từ trung tâm: thường xuyên , chỉ mức độ. Gọi là phần phụ trước.
• Phần đứng sau danh từ trung tâm: du lịch.
• Gọi là phần phụ sau.
• Khái niệm: Cụm động từ là một tổ hợp từ do một động từ trung tâm và một sô từ ngữ khác phụ thuộc nó tạo thành.
• Cấu tạo: Cấu tạo đầy đủ của một cụm động từ gồm 3 phần. Phần phụ trước, phần động từ trung tâm, phần phụ sau.

4. Cụm tính từ

Cụm tính từ: rất xinh

Tính từ trung tâm: xinh

Phần đứng trước: rất, chỉ đặc điểm của loài hoa. Gọi là phần phụ trước

- Khái niệm: Cụm tính từ là một tổ hợp từ do một tính từ trung tâm và một sô từ ngữ khác phụ thuộc nó tạo thành.

- Cấu tạo đầy đủ của một cụm động từ gồm 3 phần. Phần phụ trước, phần động từ trung tâm, phần phụ sau.

1. Mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ

Hãy mở rộng thành phần chủ ngữ hoặc vị ngữ trong các câu sau đây và nhận xét nghĩa của thành phần câu sau khi được mở rộng?

1. Chim hót
2. Nước chảy

• Những chú chim trên cành cây cao // đang hót líu lo.
• Dòng nước trắng xóa trên đỉnh núi // chảy mạnh xuống dưới thung lũng.

Làm cho thông tin của câu trở nên chi tiết, rõ ràng.

1. Mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ

- Cách mở rộng thành phần chính trong câu bằng cụm từ:   

• Biến chù ngữ hoặc vị ngữ của câu từ một từ thảnh một cụm từ, có thể là cụm danh từ, cụm động từ hoặc cụm tính từ.
• Biến chủ ngữ hoặc vị ngữ của câu từ cụm từ có thông tin đơn giản thành cụm từ có nhũng thòng tin cụ thể, chi tiết hơn.
• Có thể mở rộng chủ ngữ hoặc vị ngữ, hoặc mở rộng cả chủ ngữ lẫn vị ngữ của câu.

LƯU Ý

Trong văn bản in thì tên tác phẩm, tập san,…,có thể in đậm, in nghiêng, hoặc gạch chân nhưng trong văn bản viết tay cần dùng dấu ngoặc kép để đánh dấu là tiện lợi và phổ biến.

1. LUYỆN TẬP

BÀI TẬP 1

1. So sánh hai câu dưới đây và rút ra tác dụng của việc dùng cụm danh từ là chủ ngữ của câu.
2. Vuốt cứ cứng dần và nhọn hoắt.
3. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

Câu a chủ ngữ là “Vuốt” không thể hiện rõ được ở vị trí nào mà chỉ nêu chung chung. 

Câu b “Những cái vuốt ở chân, ở kheo” cho ta thấy vị trí rõ ràng hơn. Như vậy việc dùng cụm danh từ là chủ ngữ của câu giúp chúng ta nắm bắt được thông tin chi tiết, rõ ràng hơn.

BÀI TẬP 2

• HOẠT ĐỘNG NHÓM
• Thời gian: 3 phút
• So với cách dùng vị ngữ “bò lên” thì cách diễn đạt “mon men bò lên” (cụm đồng từ) đã bổ sung thêm những thành phần miêu tả cách thức thực hiện hành động, giúp ta hình dung rõ hơn thái độ của Dế Mèn đó là rón rén, sợ sệt, từ từ bò lên sau khi biết chị Cốc đã bỏ đi.
• So với cách dùng vị ngữ “khóc” thì cụm tinh từ “khóc thảm thiết” (cụm động từ) diễn tả thêm cách thức thực hiện hành động , thể hiện rõ mức độ khóc lóc vô cùng thương tâm, đau xót.
• So với cách diễn đạt “nóng”, cụm từ “nóng hầm hập” (cụm tính từ) bổ sung thêm thông tin về cái nóng, làm cho thông tin miêu tả trở nên chi tiết, giúp ta hình dung mức độ nóng đạt tới đỉnh điểm, vô cùng oi bức, khó chịu.

BÀI TẬP 3

Hãy tìm trong các văn bản Bài học đường đời đầu tiên (Tô Hoài) và Giọt sương đêm (Trần Đức Tiến), các kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi các cụm động từ, cụm tính từ

Văn bản Bài học đường đời đầu tiên (Tô Hoài):

- Tôi ra đứng cửa hang như mọi khi, xem hoàng hôn xuống. Vị ngữ trong câu là chuỗi gồm hai cụm động từ.

- Thỉnh thoảng, tôi ngứa chân đá một cái, ghẹo anh Gọng Vó lấm láp vừa ngơ ngác dưới đầm lên . Vị ngữ trong câu này là chuỗi gồm hơn hai cụm động từ.

Giọt sương đêm (Trần Đức Tiến)

- Bọ Dừa rùng mình, tỉnh hẳn. Vị ngữ trong câu là chuỗi gồm hai cụm động từ.

- Thằn Làn vừa chui ra khỏi bình gốm vỡ, chưa kịp vươn vai tập mấy động tác thể dục, đã thấy ông khách quần áo chỉnh tề đứng chờ. Vị ngữ trong câu này là chuỗi gồm hơn hai cụm động từ.

VẬN DỤNG

Văn bản Bài học đường đời đầu tiên kết thúc với hình ảnh “Tôi đứng lặng giờ lâu suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Hãy đóng vai Dế Mèn và viết về bài học đó bằng một đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ), trong đó sử dụng ít nhất hai câu mở rộng thành phần chính bằng cụm từ.

Yêu cầu cần đạt:

+ Đóng vai Dế Mèn để viết.

+ Nội dung bài học phù hợp với nội dung VB Bài học đường đời đầu tiên

+ Sử dụng được ít nhất hai câu mở rộng TP chính bằng cụm từ

+ Đảm bảo dung lượng: 150-200 chữ