Giáo án GDĐP lớp 10 Hồ Chí Minh Chủ đề 3: quá trình tiếp nhận và biến đổi văn hóa của vùng đất Sài Gòn – Gia Định – thành phố Hồ Chí Minh

HOẠT ĐỘNG CỦA HS - GV

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV dẫn dắt: Vùng đất Sài Gòn – Gia Định – Thành phố Hồ Chí Minh có lịch sử hình thành lâu đời. Vì vậy, sự giao lưu, tiếp nhận và biến đổi văn hoá là không thể tránh khỏi, điều này thể hiện rõ nét qua các giai đoạn lịch sử.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục I – SGK tr.23-26, thảo luận nhóm (4 HS) và thực hiện nhiệm vụ:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu những yếu tố tác động đến việc hình thành, tiếp nhận văn hóa của Sài Gòn – Gia Định trước năm 1698. Điều gì đã tạo nên sự phong phú và đa dạng văn hóa cho vùng đất này.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu những yếu tố tác động đến việc hình thành, tiếp nhận văn hóa của Sài Gòn – Gia Định trong thời các chúa Nguyễn (1698 – 1859). Vì sao Sài Gòn – Gia Định trở thành một trung tâm văn hóa đa sắc?

- GV gợi ý cho HS thảo luận: Các em thảo luận theo các ý sau:

* Quá trình hình thành.

* Chính trị.

* Kinh tế.

* Văn hóa.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin trong SGK và thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày trước lớp.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến hoặc đặt câu hỏi cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

I. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển văn hóa của Sài Gòn – Gia Định – Thành phố Hồ Chí Minh

1. Giai đoạn Sài Gòn – Gia Định trước năm 1698.

* Quá trình hình thành:

- Thuộc quyền quản lí của Chân Lạp nhưng vẫn sống tự trị, tự do.

- Năm 1679, nhà Nguyễn cho phép người Hoa vào Nam Bộ khai khẩn đất đai.

→ Giai đoạn từ năm 1623 đến năm 1698 có thể được xem là thời kì hình thành Sài Gòn.

- Cư dân gồm: người bản địa, lưu dân người Việt ở Đàng Ngoài và lưu dân người Hoa.

- Trong quá trình sinh sống, các dân tộc đã tiếp xúc, giao lưu văn hoá với nhau tạo nên sự phong phú, đa dạng văn hoá ở nơi đây.

* Chính trị: năm 1679, các cơ quan cai trị và quân sự thiết lập cố định với quy mô lớn theo “dân làng mở đất trước, nhà nước đến cai trị sau”.

* Kinh tế: trở thành một thị trấn quan trọng trong vùng Nam Đông Dương.

* Văn hóa:

- Văn hoá bản địa, văn hoá Óc Eo (Phù Nam): chữ Phạn trở thành văn tự chính thức của triều đình và các đền thờ.

- Những di tích của văn hoá Óc Eo như: Gò Cây Mai, Rạch Lò Gốm, đường Lê Hồng Phong, Trường đua Phú Thọ,...

- Văn hoá bản địa vẫn phủ rộng và có tiếp xúc với văn hoá của người Việt cổ.

2. Sài Gòn – Gia Định trong thời các chúa Nguyễn (1698 – 1859):

* Quá trình hình thành:

- Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh lập ấp, lập xứ, dựng dinh ở vùng đất này.

→ Đây là cột mốc đầu tiên của Sài Gòn vì chính thức có chính quyền của chúa Nguyễn, quản lí và bảo hộ.

* Chính trị:

- Phủ Gia Định được thành lập để thống nhất tất cả các huyện, châu, đạo toàn miền Nam.

- Năm 1802, đổi phủ Gia Định thành trấn Gia Định, các dinh đổi thành các trấn và nằm dưới sự cai quản của trấn Gia Định.

- Năm 1832 – 1859: Gia Định trở thành Nam Kỳ lục tỉnh và nay là toàn bộ vùng đất Nam Bộ.

* Kinh tế:

- Chính quyền chiêu mộ những người dân có vật lực để mở mang đất đai, trồng cây và làm nhà cửa.

- Có thêm nhiều chợ, phố để giao dịch chưa hàng, có nhiều bến cảng để thuyền bè xuất, nhập.

→ Sài Gòn trở thành thành thị từ rất sớm, thị trường lúa gạo, trung tâm công nghiệp quan trọng.

* Văn hóa:

- Cuối TK XVIII: Sài Gòn là trung tâm văn hoá đa sắc do sự tiếp nhận, giao thoa giữa văn hóa các vùng:

+ Văn hóa Ngũ Quảng thể hiện qua giọng hò, điệu lí, các nghi lễ thực hành tín ngưỡng tại các đình, miếu, qua nghệ thuật Hát Bội,...

+ Văn hóa Trung Hoa thể hiện qua hệ thống cơ sở tín ngưỡng miếu, hội quán tập trung ở Quận 5 như Miếu Bà Thiên Hậu,…; nghệ thuật múa lân sư rồng, lễ hội Tết Nguyên tiêu, tiết Thanh Minh,…

→ là kết quả của sự tiếp nhận, giao lưu và biến đổi văn hoá đô thị, sông nước của Sài Gòn – Gia Định.