Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Chân trời sáng tạo bài 1: Lịch sử là gì?

CHƯƠNG 1: TẠI SAO CẦN HỌC LỊCH SỬ?
BÀI 1: LỊCH SỬ LÀ GÌ?
(3 tiết)

1. KHỞI ĐỘNG

Tôi thông thái

Bằng nhiều cách khác nhau như vẽ tranh, vẽ biếm họa, viết đoạn văn miêu tả,...em hãy mô tả lại lớp học của mình ở thời điểm hiện tại.

1. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
2. LỊCH SỬ VÀ MÔN LỊCH SỬ

Những hình ảnh này gợi cho em liên tưởng đến sự kiện lịch sử nào?

Khái niệm Lịch sử được hiểu như thế nào?

• Mọi sự vật xung quanh chúng ta đều phát sinh, tồn tại và biến đổi theo thời gian. Xã hội loài người cũng vậy. Quá trình đó là lịch sử.
• Lịch sử là những gì đã xảy ra trong quá khứ, bao gồm mọi hoạt động của con người từ khi xuất hiện đến nay (lịch sử hiện thực).

Ví dụ cụ thể về lịch sử:

Ngày 30-4-1975 là ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước

Ngày 2-9-1945, tại quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa, nay là Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông

Khởi nghĩa Bà Triệu

Đọc mục Em có biết

Những yếu tố cơ bản về một chuyện xảy ra trong quá khứ:

• Thời gian.
• Không gian xảy ra.
• Con người liên quan tới sự kiện đó.

Tự đặt ra và trả lời những câu hỏi như:

• Việc đó xảy ra khi nào? Ở đâu?
• Xảy ra như thế nào? Vì sao lại xảy ra?
• Ai liên quan đến việc đó? Việc đó có ý nghĩa và giá trị gì đối với ngày nay.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Theo em, những câu hỏi nào có thể được đặt ra để tìm hiểu về quá khứ khi quan sát Hình 1.1.

1. Điện Kính Thiên là gì?
2. Điện Kính Thiên có từ bao giờ?
3. Điện Kính Thiên do ai tạo ra?
4. Điện Kính Thiên có ý nghĩa gì với hiện tại?
5. MÔN LỊCH SỬ LÀ GÌ?

Là môn học tìm hiểu về lịch sử loài người, bao gồm toàn bộ những hoạt động của con người và xã hội loài người trong quá khứ.

1. VÌ SAO CẦN HỌC LỊCH SỬ?

Mỗi con người, sự vật, vùng đất, quốc gia hay thế giới đều trải qua những thay đổi theo thời gia, chủ yếu là do con người tạo nên.

Em hãy cho biết kĩ thuật canh tác nông nghiệp của người nông dân Việt Nam có sự thay đổi như thế nào?

Kĩ thuật canh tác của người nông dân thời đổi mới (cày bằng máy) đã có sự tiến bộ vượt bậc so với kĩ thuật canh tác thời Pháp thuộc (cày bằng sức người).

HỌC LỊCH SỬ ĐỂ LÀM GÌ?

Biết được cội nguồn

- Biết được cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.

- Hiểu được ông cha ta đã lao động, sáng tạo, đầu tranh như thế nào để có được đất nước ngày nay.

Đúc kết bài học kinh nghiệm

Đúc kết những bài học kinh nghiệm của quá khứ nhằm phục vụ cho hiện tại và tương lai.

Mỗi người đều có nguồn gốc xuất thân

Học lịch sử không phải là học những gì xa xôi mà học là để biết về chính quá khứ của dòng họ, làng xóm, dân tộc mình.

Mở rộng

Học lịch sử không phải là học những gì xa xôi mà học là để biết về chính quá khứ của dòng họ, làng xóm, dân tộc mình.

Mỗi người đều có nguồn gốc xuất thân, đó là lịch sử của gia đình, dòng họ.

Mở rộng ra, mỗi dân tộc đều có lịch sử hình thành và phát triển của dân tộc mình.

Quan sát Hình 1.2

• Ngày Giỗ tổ Hùng Vương diễn ra vào mùng 10/3 âm lịch.
• Đây là một ngày hội truyền thống của người Việt để tưởng nhớ công lao dựng nước của các vua Hùng.

* Thảo luận và trả lời câu hỏi:

Có ý kiến cho rằng: Lịch sử là những gì đã qua, không thể thay đổi được nên không cần thiết phải học môn Lịch sử. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Tại sao?

- Không đồng ý với ý kiến.

- Lý do: học môn Lịch sử giúp đúc kết những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại của quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống trong tương lai.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hiểu thế nào về từ “gốc tích” trong câu thơ “Dân ta phải biết sử ta/Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” của Chủ tịch Hồ Chí Minh? Nêu ý nghĩa câu thơ.

• Từ “gốc tích”: lịch sử hình thành buổi đầu của đất nước Việt Nam, là một phần của lịch sử đất nước ta -“sử ta”.
• Ý nghĩa của câu thơ: người Việt Nam phải biết lịch sử của đất nước Việt Nam như vậy mới biết được nguồn gốc, cội nguồn của dân tộc.

III. KHÁM PHÁ QUÁ KHỨ TỪ CÁC NGUỒN SỬ LIỆU

Chúng ta biết được thông tin, hình ảnh, sự kiện của cuộc chiến dịch Điện Biên Phủ qua những nguồn tư liệu nào?

Bức ảnh về chiến thắng Điện Biên Phủ

Lời kể của các chú bộ đội tham gia cuộc chiến

Hiện vật được trưng bày trong bảo tàng

Nguồn sử liệu là gì?

• Nguồn sử liệu là gì?
• Có những nguồn sử liệu nào?

Nguồn sử liệu (tư liệu lịch sử) là dấu tích của người xưa là ở lại với chúng ta và được lưu giữ dưới nhiều dạng khác nhau.

 Có nhiều nguồn tư liệu lịch sử khác nhau: tư liệu truyền miệng, tư liệu hiện vật, tư liệu chữ viết,... Trong đó có những tư liệu được gọi là tư liệu gốc.

1. TƯ LIỆU GỐC

Là nguồn tư liệu liên quan trực tiếp đến sự kiện lịch sử ra đời vào thời điểm diễn ra sự kiện, phản ánh sự kiện lịch sử đó.

Đây là nguồn sử liệu có giá trị lịch sử xác thực và đáng tin cậy nhất khi tìm hiểu lịch sử.

Lưu ý:

Tư liệu gốc bao giờ cũng cung cấp những thông tin chính xác và đáng tin cậy hơn cả

Tư liệu gốc

Cung cấp những thông tin đầu tiên: Lần đầu tiên sự kiện đó được đề cập tới thông qua tư liệu

Cung cấp những thông tin trưc tiếp: Những thông tin đó do người tham gia hay chứng kiến trực tiếp cung cấp

Một số hình ảnh về tư liệu gốc

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Một chiến sĩ đã từng tham gia chiến đấu trong chiến dịch Điên Biên Phủ, viết Nvề các trận đánh diễn ra như thế nào có được coi là tư liệu gốc không? Vì sao?

Chiến sĩ đã viết về các trận đánh diễn được coi là tư liệu gốc: đó là người tham gia và chứng kiến sự kiện, biến cố đó.

Vì sao các nhà nghiên cứu lịch sử được ví như những thám tử?

Muốn biết và dựng lại lịch sử trong quá khứ, các nhà nghiên cứu phải đi tìm tòi các bằng chứng, tức là các tư liệu lịch sử, sau đó khai thác, phân tích, phê phán,... về các tư liệu đó, và trình bày lại lịch sử theo cách của mình.

2. TƯ LIỆU TRUYỀN MIỆNG

• Truyền thuyết Thánh Gióng phản ánh cuộc kháng chiến đầu tiên trong buổi bình minh của lịch sử.
• Tuy nhiên, câu chuyện về Thánh Gióng cũng có rất nhiều dị bản khác nhau từ truyền thuyết, thơ ca, kịch,…..

Khái niệm:

Gồm nhiều thể loại

Gồm nhiều thể loại như truyền thuyết, thần thoại, ca dao, dân ca,...Được truyền từ đời này sang đời khác.

Ý nghĩa

Khi chưa có có chữ viết, tư liệu chữ viết được xem là một nguồn thông tin để tìm hiểu lịch sử.

Một số ví dụ về tư liệu truyền miệng:

Truyền thuyết Thánh Gióng đánh giặc Ân và “bay” lên trời từ đỉnh Sóc Sơn (Hà Nội) ngày nay vào đời Hùng Vương thứ sáu.

Lạc Long Quân và Âu Cơ, được xem là thủy tổ sinh ra dân tộc Việt Nam theo truyền thuyết "bọc trăm trứng". 

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy kể một tên một số truyền thuyết trong dân gian mà em biết?

Lưu ý:

Tư liệu truyền miệng

Chứa đựng yếu tố lịch sử, phản ánh một phần hiện thực cuộc sống quá khứ

 Không biết chính xác thời gian, địa điểm

Nội dung cũng có thể bị thêm bớt, thậm chí nhuốm màu thần thoại, hoang đường

Phải biết phối hợp với các loại tư liệu khác đáng tin cậy hơn để phục dựng lại lịch sử

3. TƯ LIỆU CHỮ VIẾT

• Em đã được đến tham quan Văn Miếu Quốc – Quốc Tử Giám chưa?
• Em có biết ở đó có bao nhiêu Bia tiến sĩ không?

Khái niệm

Tư liệu chữ viết là gì? Ý nghĩa, giá trị của tư liệu chữ viết?

Bao gồm các bản ghi chép, sách báo, nhật kí,...phản ảnh các sự kiện lịch sử, nhất là các sự kiện về đời sống chính trị, văn hóa.

Ưu điểm: Ghi chép tương đối đầy đủ mọi mặt đời sống con người và các sự kiện lịch sử đã xảy ra.

Nhược điểm: chịu ảnh hưởng bởi ý thức chủ quan của người viết.

Một số ví dụ về tư liệu chữ viết

Cuốn Đại Việt Sử kí toàn thư (bản in Nội các quan bản, 1697)

Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam DCCH

4. TƯ LIỆU HIỆN VẬT

Em đã từng được nhìn thấy xe tăng, khẩu súng, khẩu pháo...được dùng trong các trận chiến của bộ đội ta chưa? Em được thấy ở đâu?

Khái niệm

Bao gồm các bản chữ khắc trên xương, mại rùa, vỏ cây, đá, các bản chép tay hay in trên giấy,...

Ghi chép tương đối đầy đủ mọi mặt đời sống con người và các sự kiện lịch sử đã xảy ra.

Một số ví dụ về tư liệu hiện vật

Rìu gót vuông trang trí cảnh chó săn hươu - công cụ lao động của người Việt cổ

Ngói úp trang trí đôi chim phương bằng đất nung ở Hoàng thành Thăng Long

Thạp đồng Đào Thịnh (văn hóa Động Sơn)

Lưu ý:

• Di tích: là các di chỉ khảo cổ học, mộ táng, các hiện vật khảo cổ, đình, chùa, khu lưu niệm,...
• Đồ vật: là các công cụ lao động, vũ khí tìm thấy trong các di chỉ khảo cổ, có thể là các vật dụng cổ trong gia đình như cái liềm, cái cuốc,... đồ thờ cúng trong đình chùa như tượng, lư hương,...

Thảo luận và trả lời câu hỏi:

Tìm những đồ vật trong gia đình, trao đổi với bạn để rút ra câu trả lời đồ vật nào là tư liệu hiện vật.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy cho biết các hình từ Hình 1.3 đến Hình 1.6 hình nào là tư liệu gốc?

Khái niệm

Bao gồm các bản chữ khắc trên xương, mại rùa, vỏ cây, đá, các bản chép tay hay in trên giấy,...

Ghi chép tương đối đầy đủ mọi mặt đời sống con người và các sự kiện lịch sử đã xảy ra.

Một số ví dụ về tư liệu hiện vật

Rìu gót vuông trang trí cảnh chó săn hươu - công cụ lao động của người Việt cổ

Một góc di tích Hoàng thành Thăng Long (Số 18 Hoàng Diệu)

Ngói úp trang trí đôi chim phương bằng đất nung ở Hoàng thành Thăng Long

Thạp đồng Đào Thịnh

 (văn hóa Động Sơn)

Lưu ý:

Di tích: là các di chỉ khảo cổ học, mộ táng, các hiện vật khảo cổ, đình, chùa, khu lưu niệm,...

Đồ vật: là các công cụ lao động, vũ khí tìm thấy trong các di chỉ khảo cổ, có thể là các vật dụng cổ trong gia đình như cái liềm, cái cuốc,... đồ thờ cúng trong đình chùa như tượng, lư hương,...

Thảo luận và trả lời câu hỏi:

Tìm những đồ vật trong gia đình, trao đổi với bạn để rút ra câu trả lời đồ vật nào là tư liệu hiện vật.

Em hãy cho biết các hình từ Hình 1.3 đến Hình 1.6 hình nào là tư liệu gốc?

Các hình là tư liệu gốc:

Hình 1.4, 1,5, 1.6.

LUYỆN TẬP – TRẢ LỞI CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM

Khoanh tròn vào đáp án đúng.

Nguồn sử liệu nào có giá trị lịch sử xác thức và đáng tin cậy nhất?

1. Tư liệu truyền miệng
2. Tư liệu gốc
3. Tư liệu chữ viết
4. Tư liệu hiện vật

Khoanh tròn vào quả bóng có chứa đáp án đúng

Học lịch sử để biết:

1. Cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước biết lịch sử nhân loại
2. Nhân loại hiện đang đối mặt với những khó khăn gì
3. Sự vận động của thế giới tự nhiên

Luyện tập nâng cao

Nhà chính trị nổi tiếng cổ đại của La Mã Xi-rê-nông đã nói: “Lịch sử là thầy dậy của cuộc sống”. Em có đồng ý với nhận xét đó không?

Đồng ý với quan điểm

Lịch sử nhắc ta nhớ về quá khứ của dân tộc mình, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc và hơn hết nhắc nhở ta đấu tranh bảo vệ đất nước.

Kt: Lịch sử đúc kết những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại của quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống mới trong tương lai.

Trên tường Cửa Bắc vẫn còn nguyên dấu vết đạn pháo của thực dân Pháp khu đánh chiếm thành Hà Nội năm 1832. Có ý kiến cho rằng nên trùng tu lại mặt thành, xoá đi những vất đạn pháo đó. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Tại sao?

TL:

Những vết đạn đó là một phần của lịch sử, là nguồn sử liệu nên phải được giữ gìn và tôn trọng.

Không Đồng ý