BÀI 10: HY LẠP CỔ ĐẠI
(2 tiết)

Kiểm tra bài cũ

Trong vai hướng dẫn viên du lịch, em hãy giới thiệu thành tựu văn hóa Vạn Lí Trường Thành của Trung Quốc.

Em đã từng nhìn thấy công trình này ở đâu chưa? Theo em công trình này nằm ở quốc gia nào?

• Ngôi đền Pác-tê-nông trên thành cổ Ác-rô-pô-lit ở A-ten (Hy Lạp cổ đại) được coi là biểu tượng của nền dân chủ A-ten và cái nôi của nền văn minh phương Tây.
• Những nhân tố nào đã đem lại vinh quang cho người Hy Lạp?

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN:

Quan sát Lược đồ 9.2

Em hãy nêu điều kiện tự nhiên nổi bật của Hy Lạp cổ đại.

Điều kiện tự nhiên nổi bật của Hy Lạp

Địa hình

Hy Lạp chủ yếu nằm ở phía nam bán đảo Ban-căng, các đảo trong vùng biển Ê-giê và miền ven biển phía tây Tiểu Á. Địa hình bị chia cắt thành vùng đồng bằng nhỏ hẹp bởi các dãy núi thấp chạy đài ra biển, đất đai khô cằn.

Biển, đảo

Có hàng nghìn hòn đảo nhỏ thuận tiện cho giao thương, buôn bán. Bờ biển phía đông khúc khuỷu, nhiều vũng vịnh kín gió, tạo nên các cảng tự nhiên. Pi-rê là cảng biển nổi tiếng nhất.

Điều kiện tự nhiên tác động như thế nào đối với sự phát triển của Hy Lạp?

• Tác động đến cuộc sống: do khí hậu khô ráo, có nhiều ngày nắng trong năm, hầu hết các hoạt động chính trị, kinh tế, văn hoá đều diễn ra ngoài trời.
• Tác động đến phát triển kinh tế: cư dân sống chủ yếu ven bờ biển và phụ thuộc vào biển, phát triển mạnh các ngành kinh tế gắn với biển (thương mại, đánh bắt cá, nuôi trồng thuỷ, hải sản); phát triển các ngành thủ công nghiệp (làm gốm, chế tác đá); sản xuất dầu ô liu, chế biến rượu vang.

Mở rộng

• Ô liu là cây trồng phổ biến nhất ở Hy Lạp. Dầu ô liu để chế biến thức ăn, làm đẹp. Cành lá ô liu tượng trưng cho vinh quang, chiến thắng và hoà bình. Các cây ô liu cổ thụ mọc hoang được coi là linh thiêng.
• Ngày nay, số lượng cây ô liu ở Hy Lạp rất lớn, bình quân 7 cây ô liu/một người dân. Hy Lạp là một trong các quốc gia xuất khẩu dầu ô liu hàng đầu thế giới.

Đọc mục Em có biết

• Em hãy nêu vai trò của vùng biển Pi-rê đối với sự phát triển của kinh tế Hy Lạp.
• Cảng Pi-rê với vị trí nằm ở trung tâm Hy Lạp, là trung tâm buôn bán, phát triển mạnh các ngành kinh tế hướng biển của khu vực Địa Trung Hải thời bấy giờ.

1. TỔ CHỨC NHÀ NƯỚC THÀNH BANG

Hy Lạp cổ đại bao gồm nhiều thành bang độc lập. Tiêu biểu nhất là hình thức nhà nước dân chủ ở A-ten.

Khái niệm thành bang:

Là những nhà nước nhỏ, có một thành thị là trung tâm, xung quanh là vùng đất trồng trọt. Trong mỗi thành bang có phố xá, lâu đài, đến thờ, sân vận động, nhà hát, bến cảng. Mỗi thành bang có bộ máy quyền lực riêng, luật pháp riêng và tài chính riêng.

Em hãy cho biết cơ cấu tổ chức của nhà nước A-ten

Gồm 4 cơ quan chính:

+ Đại hội đồng nhân dân

+ Hội đồng 10 tướng lĩnh

+ Hội đồng 500

+ Tòa án 6000 người

Khái niệm “dân chủ” ngày nay có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp và mang ý nghĩa Quyền lực thuộc về nhân dân.

Quan sát Hình 10.3, đọc mục Em có biết:

Nền dân chủ của nhà nước A-ten được thể hiện như thế nào?

• Có những nhân vật nào?
• Người đứng giữa bức tranh là ai?
• Ông ta đang làm gì?
• Những người khác gồm những ai?
• Họ đang làm gì?
• Xa xa sau đám đông là cái gì?

Pericles đang đứng trên bục diễn thuyết của cuộc họp Đại hội công dân.

Nhiều công dân tham dự, có người đang nằm, đang ngồi, đang làm việc riêng

Nhiều người chăm chú nghe bài diễn thuyết nhưng có những người phản đối

III. NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA HÓA NỔI BẬT

Nhóm 1: Chữ viết

Nhóm 2: Văn học

Nhóm 3: Khoa học

Nhóm 4: Kiến trúc điêu khắc

Chữ viết

Trên cơ sở tiếp thu các chữ cái của người Phê-ni-xi, người Hi Lạp sáng tạo ra hệ thống chữ viết gồm 24 chữ cái.

Văn học

• Hai bộ sử thi I-li-át và Ô-đi-xê của Hô-me được lưu lại cho đời sau, góp phần đặt nền móng cho văn học phương Tây.
• Nhiều vở kịch của tác giả Ê-sin, Xô-phốc-clo, Ơ-ri-pít đến nay vẫn được trình diễn, dựng thành phim.

Khoa học

• Hi Lạp là quê hương của nhiều nhà khoa học nổi tiếng.
• Về toán học có Tailét, Pi-ta-go, Ơ-clít, Ác-si-mét; về sử học có Hê-rô-đốt, Tuy- xi-dít; về triết học có Xô-crát, Pla-tông (Platon), A-ri-xtốt.
• Những thành tựu của các nhà khoa học đã đặt nền móng cho khoa học phương Tây nói riêng và thế giới nói chung.

Kiến trúc điêu khắc

• Kiến trúc: đền Pác-tê-nông, đền A-tê-na, nhà hát Đi-ô-n-xốt của A-ten.
• Điêu khắc: tượng thần Dớt, tượng nữ thần A-tê-na, tượng Vệ nữ thành Mi-lô.

Mở rộng: một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của Hy Lạp còn được bảo tồn đến ngày nay:

• Toán học, vật lí, triết học, y học vẫn được dạy trong các nhà trường hiện nay (định lí tam giác đồng dạng của Ta-lét; định lí tam giác vuông của Pi-ta-go; đòn bẩy,....
• Thế vận hội Olympia vẫn được tổ chức 4 năm một lần như người Hy Lạp từng tổ chức. Ở Việt Nam, gần đây các cuộc thi chạy Ma-ra-ton đã trở nên phong phú.

Luyện tập – trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Ai không phải là nhà khoa học nổi tiếng ở Hy Lạp cổ đại?

1. Ta-lét
2. Pi-ta-go
3. Ác-si-mét
4. Ô-gu-xtu-xơ

Đáp án D

Điều kiện tự nhiên nào tác động lớn nhất đến sự hình thành và phát triển của nền văn minh Hi Lạp?

1. Có nhiều vịnh, hải cảng
2. Có nhiều đồng bằng rộng lớn
3. Hệ động, thực vật
4. Khí hậu khô nóng

Đáp án A

Luyện tập mở rộng

Quan sát logo của Tổ chức Văn hoá, Khoa học và Giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO), em hãy cho biết: Logô đó lấy ý tưởng từ công trình kiến trúc nổi tiếng nào của Hy Lạp cổ đại?

=> Logo lấy ý tưởng từ công trình kiến trúc nổi tiếng đền Pác-tê-nông của Hy Lạp cổ đại.

Hướng dẫn về nhà

• Trả lời câu hỏi 1,2 SGK trang 57.
• Tìm kiếm thông tin và giới thiệu một công trình kiến trúc, điêu khắc của Hy Lạp mà em ấn tượng nhất.
• Đọc trước Bài 11 – La Mã cổ đại.