Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Chân trời sáng tạo bài 18: Các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc trước thế kỉ X

BÀI 18: CÁC CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC TRƯỚC THẾ KỈ X

KHỞI ĐỘNG

• Em đã biết, sau khi chiếm được Âu Lạc, các triều đại phương Bắc đã tìm “trăm phương nghìn kế” để áp đặt ách cai trị đối với nước ta. Nhưng thực tế lịch sử có thuận theo ý đồ của họ không?
• Em suy nghĩ gì về lời “phàn nàn” của viên Thái thú người Hán: Dân xứ ấy rất khó cai trị?

Kiến thức

• Chính sách thôn tính, sáp nhập và đồng hoá của các triều đại phong kiến Trung Quốc nhằm xoá đi tên đất, tên làng, tiếng nói và phong tục của người Việt gặp phải sự phản kháng quyết liệt của nhân dân ta.
• Một ngàn năm không chịu cúi đầu, lớp lớp các thê hệ “con Rồng cháu Tiên” không ngừng vừng lên đầu tranh giành lại giang sơn gấm vóc và độc lập tự chủ cho dân tộc.

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. KHỞI NGHĨA HAI BÀ TRƯNG

• Trưng Trắc, Trưng Nhị là con gái Lạc tướng vùng Mê Linh (thuộc Hà Nội ngày nay) phất cờ khởi nghĩa.
• Tên tuổi của hai bà được thần tích dân gian giải thích được bắt nguồn từ cách gọi tên theo các loại kén: kén dày là trứng chắc, tức Trưng Trắc; kén mỏng là trứng nhì, tức Trưng Nhị.
• Em hãy cho biết nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng

“Một xin rửa sạch nước thù

Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng.

Ba kẻo oan ức lòng chồng

Bốn xin vẹn vẹn sở công lênh này”.

Nguyên nhân cuộc khởi nghĩa

Bất bình với chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ phương Bắc chống ách đô hộ, bảo vệ nhân dân,

Khôi phục lại nền độc lập, tự chủ đã được thiết lập từ thời Hùng Vương dựng nước.

Trình bày diễn biến của cuộc khởi nghĩa ( nhìn slide và trình bài)

Diễn biến cuộc khởi nghĩa

+ T3/40, Trưng Trắc, Trưng Nhị đã phất cờ khởi nghĩa ở Hát Môn, tướng lĩnh đều quy tụ về với cuộc khởi nghĩa.

+ Từ sông Hát, nghĩa quân theo đường sông Hồng tiến đánh chiếm căn cứ quân Hán ở Mê Linh và Cổ Loa.

+ T4/40, Hai bà chiếm được Luy Lâu, thái thú Tô Định chạy trốn về quận Nam Hải (Quảng Đông).

+ Khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc lên ngôi vua, đóng đô ở Mê Linh.

Kiến thức

Tương quan lực lượng và khí thế của hai bên trái ngược:

• Quân Hán, đứng đầu là Tô Định hốt hoảng, phải bỏ thành, cắt tóc, cạo râu, lén trốn về Trung Quốc.
• Quân của Hai Bà Trưng mạnh mẽ, hùng dũng đi “đến đâu đều như có gió cuốn, phạm vi ảnh hưởng rộng lớn “các quận Cửu Châu, Nhật Nam, Hợp Phố,... đều hưởng ứng”.

Thảo luận và trả lời câu hỏi:

Em hãy nêu:

Kết quả của cuộc khởi nghĩa

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa

Kết quả của cuộc khởi nghĩa 

Mùa hè năm 42, nhà Hán đem quân đàn áp. Năm 43, cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng thất bại Nhân dân thương tiếc, lập đền thờ hai bà ở khắp nơi.

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa 

• Chứng tỏ tinh thần đấu tranh mạnh mẽ, bất khuất của người Việt.
• Tạo nền tảng, truyền thống đấu tranh và cổ vũ cho các phong trào khởi nghĩa giành độc lập, tự chủ sau này.

1. KHỞI NGHĨA BÀ TRIỆU (NĂM 248)

“Tôi chỉ muốn cưỡi gió đạp sông, chém cá kình lớn ở Biển Đông, quét sạch bờ cõi, cửa dân ra khỏi cảnh chìm đắm, há lại bắt chước người đời cúi đều khom lưng làm tì thiếp kẻ khác, cam tâm phục dịch ở trong nhà ư?”

• Bà Triệu tên thật là Triệu Thị Trinh.
• Bà Triệu thường được miêu tả là người phụ nữ trẻ trung, xinh đẹp thường mặc áo giáp vàng, đi guốc ngà cưỡi voi mà chiến đấu, rất lẫm liệt, hùng dũng.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

+ Nêu nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa

+ Nêu những nét chính của cuộc khởi nghĩa

Nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa

Dưới ách thống trị tàn bạo của nhà Ngô, năm 248, tại vùng Cửu Chân (Thanh Hoá), Bà Triệu phất cờ khởi nghĩa.

Những nét chính của cuộc khởi nghĩa

+ Từ căn cứ núi Nưa nghĩa quân đánh phá các thành ấp của bọn quan lại đô hộ ở Cửu Chân rồi từ đó đánh ra khắp Giao Châu.

+ Nhà Ngô cử quân sang đàn áp. Do lực lượng quá chênh lệch, nghĩa quân bị tiêu diệt. Bà Triệu hi sinh trên núi Tùng (Thanh Hoá).

Ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu:

• Làm rung chuyển chính quyền đô hộ.
• Góp phần thức tỉnh ý thức dân tộc, tạo đà cho các cuộc khởi nghĩa sau này.

III. KHỞI NGHĨA LÝ BÍ VÀ NƯỚC VẠN XUÂN (NĂM 542 – 602)

• Lý Bí xuất thân trong một gia đình hào trưởng ở Phố Yên, Thái Nguyên ngày nay.
• Yêu nước, thương dân, bất bình với bè lũ đô hộ, ông sớm bỏ quan, về quê ở Thái Bình.
• Lý Bí đã liên kết với hào kiệt các châu thuộc miền đất Giao Châu nước ta, nổi dậy chống Lương.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy trình bày về diễn biến cuộc khởi nghĩa Lý Bí.

Nước Vạn Xuân: mong muốn cho xã tắc truyền đến muôn đời

• Chùa Trấn Quốc, nguyên là chùa Khai quốc (mở nước).
• Là nơi giúp nhân dân xua tan đi thiên tai, đem lại cuộc sống bình yên cho dân tộc.
• Chùa là một biểu tượng của văn hoá Phật giáo, điểm tham quan nổi tiếng của du khách trong và ngoài nước mỗi khi đến Hà Nội hiện nay.

Thảo luận và trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 1

=> Nhận ra vị trí trung tâm của vùng  ngã ba sông Tô Lịch để đóng đô.

Lý Bí và “những điều đầu tiên”            

Xưng đế

Đặt niên hiệu riêng

1. KHỞI NGHĨA MAI THÚC LOAN

• Mai Thúc Loan quê gốc ở làng Mai Phụ (Hà Tĩnh) Lớn lên trong gia đình nghèo khó.
• Mai Thúc Loan phải làm nghề kiếm củi, đi phu, quanh năm phải phục dịch cho chính quyền đô hộ nhà Đường.
• Ông có làn da ngăm đen nên sau này người ta còn gọi là Mai Hắc Đế.

Diễn biến cuộc khởi nghĩa

+ Năm 713, từ Hoan Châu, khởi nghĩa lan rộng ra khắp các châu, huyện.

+ Ông chọn vùng Sa Nam (Nghệ An) để xây thành Vạn An. Ông xưng đế, nhân dân thường gọi là Mai Hắc Đế.

+ Từ thành Vạn An, nghĩa quân tiến ra Bắc, đánh chiếm thành Tống Bình (Hà Nội ngày nay).

+ Năm 722, nhà Đường phải 10 vạn quân sang đàn áp, khởi nghĩa bị dập tắt.

Thảo luận và trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 2

Em hãy so sánh khởi nghĩa của Mai Thúc Loan với các cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng và Lý Bí trước đó về phạm vi, quy mô và thời gian tồn tại.

So sánh các cuộc khởi nghĩa

+ Giống nhau: là những cuộc khởi nghĩa có quy mô vượt ra phạm vi một địa phương, thành lập được chính quyền tự chủ trong một thời gian.

+ Khác nhau:

• Khởi nghĩa MTL giành chính quyền trong 10 năm, HBT trong 3 năm, Lý Bí trong 58 năm.
• Phạm vi và quy mô: khởi nghĩa MTL rộng lớn hơn, thu hút cả sự hưởng ứng của nhân dân Chăm-pa và Chân Lạp.

1. KHỞI NGHĨA PHÙNG HƯNG

• Phùng Hưng là con nhà hào phú, sức khoẻ phi thường, có thể vật trâu, đánh hổ.
• Hiện nay, về quê hương của Phùng Hưng ở Đường Lâm vẫn còn có ý kiến chưa thống nhất. Đa số ý kiến vẫn mặc định Đường Lâm thuộc Sơn Tây ngày nay.

Tóm tắt những diễn biến chính của khởi nghĩa Phùng Hưng

Cuối thế kỉ VIII, Phùng Hưng đã hợp quân khởi nghĩa và nhanh chóng làm chủ vùng Đường Lâm.

Phùng Hưng chiếm được thành Tống Bình, tổ chức việc cai trị.

Khi Phùng Hưng qua đời, con trai ông là Phùng An lên nối nghiệp cha. Sau đó, nhà Đường đem quân sang đàn áp, dập tắt cuộc khởi nghĩa.

• Cuộc khởi nghĩa đã giành được quyền tự trị trong vòng 9 năm thì bị đàn áp.
• Khởi nghĩa tiếp tục khẳng định quyết tâm giành lại độc lập, tự chủ của người Việt, mở đường cho những thắng lợi to lớn về sau.

LUYỆN TẬP

Cuộc khởi nghĩa đầu tiên bùng nổ trong thời Bắc thuộc do ai lãnh đạo?

1. Bà Triệu
2. Hai Bà Trưng
3. Lý Bí
4. Mai Thúc Loan

Trả lời B

Sự ra đời của nước Vạn Xuân gắn liền với cuộc khởi nghĩa của:

1. Hai Bà Trưng
2. Mai Thúc Loan
3. Lý Bí
4. Phùng Hưng

Trả lời C

Nối ý ở cột trái với ý ở cột phải sao cho phù hợp

Khởi nghĩa Hai Bà Trưng=> Khởi nghĩa lớn đầu tiên

Khởi nghĩa Bà Triệu=> Giao Châu chấn động

Khởi nghĩa Lý Bí => Thành lập nước Vạn Xuân

Khởi nghĩa Mai Thúc Loan=> Làm chủ vùng đất Hoan Châu

VẬN DỤNG

Giả sử em đang học trong một ngôi trưởng mang tên một trong những vị anh hùng chống Bắc thuộc, hãy viết thư cho một người bạn để kể về câu chuyện của vị anh hùng đó.

Tên anh hùng

Đóng góp chính

Ý nghĩa,

bài học kinh nghiệm