Nội dung chính tin học ứng dụng 12 cánh diều bài 2: Một số nghề khác trong ngành Công nghệ thông tin và một số nghề ứng dụng công nghệ thông tin

CHỦ ĐỀ G: HƯỚNG NGHIỆP VỚI TIN HỌC: GIỚI THIỆU NHÓM NGHỀ DỊCH VỤ VÀ QUẢN TRỊ, MỘT SỐ NGHỀ ỨNG DỤNG TIN HỌC VÀ MỘT SỐ NGÀNH THUỘC LĨNH VỰC TIN HỌC 

BÀI 2: MỘT SỐ NGHỀ KHÁC TRONG NGÀNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ MỘT SỐ NGHỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

1. Một số nghề trong ngành Công nghiệp phần mềm

a) Kiểm thử viên

- Kiểm thử viên là người chạy thử phần mềm để xác nhận rằng phần mềm đáp ứng đúng các yêu cầu thiết kế, xây dựng và vận hành. 

- Vai trò: Kiểm thử viên chạy thử phần mềm với các dữ liệu và phương án thử nghiệm khác nhau theo hướng dẫn của người quản lí kiểm thử nhằm tìm ra các lỗi và báo cáo lỗi cho nhóm phát triển phần mềm để nhóm này nghiên cứu đưa ra giải pháp khắc phục, đảm bảo chất lượng tốt của phần mềm.

- Thông tin bổ sung:

• Kiểm thử viên là nghề ở bước đầu trong thang bậc nghề nghiệp, thường dành cho người mới bắt đầu để thử việc, làm quen với môi trường,…

• Không bắt buộc tốt nghiệp đại học.

• Có nhiều thuận lợi để tích luỹ kinh nghiệm, trở thành lập trình viên.

b) Người quản lí kiểm thử

- Kiểm thử phần mềm là một công việc rất quan trọng trong quá trình phát triển phần mềm. 

- Người quản lí kiểm thử:

• Là người lập quy trình kiểm thử, viết các kịch chạy thử, lập kế hoạch kiểm thử và phân công công việc cho các kiểm thử viên thực hiện. 

• Cùng với kiểm thử viên là các nhân sự chuyên môn không thể thiếu của một công ty phần mềm.

- Thông tin bổ sung:

• Người quản lí kiểm thử thường đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về kĩ thuật phần mềm, có kinh nghiệm về kiểm thử phần mềm.

• “Kĩ thuật phần mềm” có mã ngành 7480103 là một ngành đào tạo ở bậc đại học. Học ngành này sinh viên được trang bị kiến thức cơ sở, kĩ thuật và công nghệ để có thể thiết kế, phát triển, đảm bảo chất lượng phần mềm, trong đó bao gồm kiểm thử phần mềm.

c) Nhà thiết kế giao diện người dùng, nhà thiết kế trải nghiệm người dùng

- Giao diện người dùng (UI – User Interface) là các biểu tượng, dải lệnh, nút lệnh, bảng chọn,... mà người dùng nhìn thấy và thao tác với chúng khi sử dụng phần mềm. 

Minh hoạ thiết kế giao diện người dùng

- Trải nghiệm người dùng (UX - User Experience):

• Là cách người dùng tương tác và trải nghiệm khi sử dụng một sản phẩm hoặc dịch vụ. 

• Giúp người dùng có được cảm nhận, đánh giá về tiện ích, tính dễ sử dụng, tính hiệu quả thông qua trải nghiệm sử dụng một sản phẩm hoặc dịch vụ phần mềm.

Minh hoạ thiết kế trải nghiệm người dùng

- Nhà thiết kế giao diện người dùng và nhà thiết kế trải nghiệm người dùng là những người đảm bảo cho sản phẩm phần mềm thân thiện, hấp dẫn và dễ sử dụng. Để làm được điều này, nhà thiết kế cần sử dụng các kiến thức về tâm lí học, y sinh học,... để điều chỉnh các tính năng của phần mềm phù hợp với nhu cầu và mong muốn của người dùng.

- Thông tin bổ sung:

• Không dễ phân biệt giữa thiết kế giao diện người dùng và thiết kế trải nghiệm người dùng vì trải nghiệm người dùng có được sau khi sử dụng phần mềm là kết quả sử dụng giao diện của phần mềm (không xét các yếu tố khác như thời gian, độ chính xác,…).

• Giao diện phần mềm có thể coi là bao gồm khía cạnh trực quan các yếu tố thành phần và cách bố trí các chức năng gắn với những thành phần đó. Yếu tố mĩ thuật có tính phổ quát, trong khi yếu tố chức năng sử dụng sẽ rất khác nhau tuỳ theo từng phần mềm cụ thể. Trải nghiệm người dùng với mỗi phần mềm cụ thể phụ thuộc nhiều vào cách bố trí các chức năng.

2. Chuyển đổi số và một số nghề liên quan trong ngành Công nghệ thông tin

- Tháng 6 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia:

+ Ở cấp độ quốc gia, chuyển đổi số là đề cập đến chính phủ điện tử, kinh tế số và xã hội số.

+ Ở cấp độ doanh nghiệp:

• Chuyển đổi số đề cập đến việc áp dụng công nghệ số, thay thế các quy trình thủ công hay công nghệ số lỗi thời bằng công nghệ số tiên tiến, tạo ra các quy trình mới, tạo thuận lợi để cho ra đời các sản phẩm và dịch vụ mới. 

• Chuyển đổi số thay đổi mô hình kinh doanh, thay đổi cách tương tác giữa các tổ chức, doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ với khách hàng. Các tổ chức, doanh nghiệp nếu muốn nâng cao hiệu quả hoạt động, tăng năng lực cạnh tranh và bứt phá để thành công thì cần chuyển đổi số.

- Tổ chức, doanh nghiệp tiến hành chuyển đổi số cần nhân lực để ứng dụng các công nghệ kĩ thuật số tiên tiến:

a) Kĩ sư điện toán đám mây

- Ứng dụng điện toán đám mây:

+ Dịch vụ lưu trữ đám mây:

• Google Drive.

• OneDrive.

• Dropbox.

• iCloud.

• Mega.

…

+ Phần mềm khai thác trực tuyến:

• Google Search.

• Google Map.

• Zoom.

• Microsoft Teams.

…

- Điện toán đám mây sử dụng các máy chủ trên Internet, gọi là cơ sở hạ tầng đám mây, để tạo thuận lợi cho việc bảo trì, lưu trữ, quản lí, xử lí, phân tích và sao lưu hiệu. 

Ví dụ:

• Các công ty chăm sóc sức khỏe sử dụng dịch vụ đám mây để phát triển các phương pháp điều trị phù hợp hơn cho bệnh nhân.

• Các công ty dịch vụ tài chính sử dụng dịch vụ đám mây để tăng cường phát hiện và ngăn chặn gian lận theo thời gian thực. 

• Các nhà sản xuất trò chơi điện tử đang sử dụng dịch vụ đám mây để cung cấp các trò chơi trực tuyến cho hàng triệu người chơi trên toàn thế giới.

- Kĩ sư điện toán đám mây là người chịu trách nhiệm thiết kế, phát triển, bảo trì và khắc phục sự cố cơ sở hạ tầng đám mây.

b) Kĩ sư IoT

- Mạng IoT là tập hợp một số máy móc, thiết bị được tích hợp các cảm biến và phần mềm thích hợp, cho phép trao đổi thông tin qua mạng theo thời gian thực, cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời. 

- Ví dụ về các thiết bị IoT: Nhà thông minh.

+ Các thiết bị gia đình thông minh tập trung chủ yếu vào hoạt động cải thiện hiệu quả và độ an toàn của ngôi nhà, cũng như mạng lưới kết nối trong nhà. 

+ Các thiết bị như ổ điện thông minh có thể giám sát mức sử dụng điện và bộ điều nhiệt thông minh có thể cung cấp khả năng kiểm soát nhiệt độ tốt hơn. 

+ Các hệ thống thủy canh có thể sử dụng cảm biến IoT để quản lý khu vườn, trong khi đó, máy báo khói IoT có thể phát hiện khói thuốc lá. 

+ Các hệ thống an ninh gia đình như khóa cửa, camera an ninh và máy phát hiện rò nước có thể phát hiện và ngăn chặn các mối nguy hiểm, đồng thời gửi cảnh báo tới chủ nhà. 

+ Gia đình có thể sử dụng những thiết bị thông minh cho các mục đích:

• Tự động tắt các thiết bị khi không sử dụng.

• Quản lý và bảo trì các bất động sản cho thuê.

• Tìm đồ thất lạc như chìa khóa hoặc ví.

• Tự động hóa các công việc hàng ngày như hút bụi, pha cà phê,…

Minh hoạ nhà thông minh

- Nhiệm vụ chính của kĩ sư IoT là thiết kế, phát triển, triển khai và bảo trì các hệ thống IoT.

c) Kĩ sư trí tuệ nhân tạo

- Một số thành tựu ấn tượng của trí tuệ nhân tạo:

• Các nghiên cứu AI giúp phát triển robot thành “cobot” có thể hoạt động tự chủ và phối hợp cùng với con người.

• AI giúp giám sát việc sử dụng nguyên vật liệu, vận hành và tối ưu hoá quá trình sản xuất của doanh nghiệp.

• Ứng dụng AI tích hợp với các camera quét sản phẩm chạy qua dây chuyền giúp loại bỏ các sản phẩm lỗi, không đúng quy cách, không đạt chất lượng hay dị vật.

• AI được ứng dụng trong nhận dạng vân tay, nhận dạng hình ảnh, xử lí ngôn ngữ tự nhiên.

• AI giúp tạo ra các trợ lí ảo, các chatbot.

• Trong tài chính ngân hàng, AI giúp phân tích hành vi để hiểu và dự đoán hành vi, phát hiện các giao dịch đáng ngờ, có dấu hiệu lừa đảo, gian lận hay tống tiền,…

• Trong y tế và chăm sóc sức khoẻ, AI được ứng dụng để chẩn đoán bệnh, lập phác đồ điều trị.

• Trong giáo dục, AI giúp tạo ra mô hình cá nhân hoá học tập, điều chỉnh nội dung giảng dạy và phương pháp học tập dựa trên năng lực, sở thích của từng học viên.

…

- Trách nhiệm của kĩ sư trí tuệ nhân tạo thường phụ thuộc vào lĩnh vực ứng dụng của sản phẩm đang được nghiên cứu phát triển. Tuy nhiên, một số điểm chung thường thấy trong mô tả công việc của kĩ sư trí tuệ nhân tạo bao gồm: 

• Xây dựng mô hình AI, giúp người quản lí sản phẩm hiểu được kết quả.

• Quản lí quy trình phát triển AI và đảm bảo cập nhật các kết quả nghiên cứu Al mới nhất có liên quan.

• Triển khai mô hình AI vào sản xuất.

3. Một số nghề ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành Truyền thông đa phương tiện

a) Chuyên viên thiết kế đồ hoạ

- Thiết kế đồ hoạ là mĩ thuật ứng dụng, kết hợp một cách sáng tạo hình vẽ, hình ảnh, chữ viết để tạo ra ấn phẩm hay trang web. Ngày nay, thiết kế đồ hoạ chủ yếu được làm bằng máy tính.

- Mục đích thiết kế đồ hoạ là tạo ra được thiết kế sản phẩm có tính mĩ thuật, hấp dẫn.

- Chuyên viên thiết kế đồ hoạ là người chọn kiểu chữ, màu chữ, hình khối, hình ảnh và bài trí tổng thể sản phẩm đồ hoạ bằng phần mềm máy tính. 

- Chuyên viên thiết kế đồ hoạ cần có:

+ Tố chất cá nhân về mĩ thuật như khả năng hội hoạ, chụp ảnh,…

+ Những kiến thức, kĩ năng cơ bản về sử dụng phần mềm thiết kế đồ hoạ.

Ví dụ: 

• Photoshop (Adobe Photoshop) là một phần mềm chỉnh sửa đồ họa được phát triển và phát hành bởi hãng Adobe Systems. Nó được đánh giá là phần mềm dẫn đầu thị trường về sửa ảnh bitmap. Đồng thời được coi là chuẩn cho các ngành liên quan tới chỉnh sửa ảnh. Phiên bản mới nhất hiện nay là Adobe Photoshop CC. 

• Illustrator thường được gọi tắt là Ai, là một phần mềm thiết kế đồ họa sử dụng nền tảng vector. So với các công cụ khác, Ilustrator được đánh giá là hiệu quả hơn hẳn cho mục đích vẽ minh họa và thiết kế các ấn phẩm truyền thông thông thường.

• Sketch là một công cụ thiết kế đồ họa vector và giao diện người dùng (UI) chuyên dụng cho các thiết kế ứng dụng di động và web. Nó được phát triển bởi công ty Bohemian Coding và chỉ chạy trên hệ điều hành macOS.

…

b) Chuyên viên thiết kế truyền thông đa phương tiện 

- Chuyên viên thiết kế truyền thông đa phương tiện là người thiết kế, xử lí và biên tập âm thanh, hình ảnh cho những sản phẩm số đảm bảo tính mĩ thuật bằng cách ứng dụng công nghệ thông tin.

Hình 1. Minh hoạ truyền thông 
đa phương tiện

- Chuyên viên thiết kế truyền thông đa phương tiện cần những kiến thức, kĩ năng cơ bản về các kĩ thuật đa phương tiện xử lí hình ảnh, âm thanh và truyền thông đại chúng. Ngoài ra, cần có kĩ năng quản lí dự án, giao tiếp và thuyết trình.

c) Nhà phát triển trang web

- Phát triển trang web là phát triển một loạt phần mềm chuyên biệt, yêu cầu một số kiến thức và kĩ năng đặc thù, có những khung làm việc và các công cụ dành riêng.

- Công việc của nhà phát triển trang web:

• Thiết kế giao diện người dùng và menu điều hướng để người dùng có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin.

• Lập trình tạo các trang web để trình bày các nội dung đa phương tiện như văn bản, hình ảnh, âm thanh và video.

• Kiểm tra hoạt động của trang web để đảm bảo rằng nó đáp ứng được mục tiêu của tổ chức, doanh nghiệp và nhu cầu của người dùng.

• Khắc phục sự cố về hiệu suất hoặc trải nghiệm người dùng.

d) Chuyên viên kĩ xảo điện ảnh

- Kĩ xảo điện ảnh (Visual Effect) đề cập đến phần hậu kì khi thực hiện một sản phẩm nghe nhìn. 

- Chuyên viên kĩ xảo điện ảnh đảm bảo các hiệu ứng về âm thanh, hình ảnh,... mang lại cảm xúc thật nhất cho người xem và truyền tải đúng thông điệp, nội dung mà nhà sản xuất đưa ra. 

- Chuyên viên kĩ xảo điện ảnh cần sử dụng được một số phần mềm, công cụ xử lí âm thanh, hình ảnh,… và yêu cầu một số kiến thức, kĩ năng đặc thù ngoài lĩnh vực Công nghệ thông tin liên quan đến các khả năng nghe nhìn của con người.

4. Một số nghề ứng dụng công nghệ thông tin trong các ngành khác

a) Nhà phân tích dữ liệu, nhà khoa học dữ liệu

- Công việc chính của nhà phân tích dữ liệu, nhà khoa học dữ liệu: 

• Phân tích các tập dữ liệu thu thập được trong hoạt động hằng ngày để xác định xu hướng chung, phát hiện ngoại lệ, bất thường.

• Phát hiện tri thức tiềm ẩn trong dữ liệu của tổ chức, doanh nghiệp làm cơ sở để lãnh đạo tổ chức, doanh nghiệp ra quyết định và lập kế hoạch cho tương lai.

- Để phân tích dữ liệu cần có kiến thức, kĩ năng về phần mềm chuyên dụng cho mục đích này, kết hợp với hiểu biết chuyên môn về lĩnh vực hoạt động của tổ chức, doanh nghiệp. 

- Khoa học dữ liệu giúp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin nhờ sử dụng các phương pháp tiên tiến trong Học máy và Trí tuệ nhân tạo để phát hiện tri thức tiềm ẩn trong dữ liệu của tổ chức, doanh nghiệp.

b) Kĩ sư GIS

- Hệ thống thông tin địa lí (GIS – Geographic Information System) tạo ra các bản đồ số tuỳ theo mục đích cụ thể và được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như: 

• Quản lí tài nguyên.

• Lập kế hoạch đô thị.

• Dẫn đường trong giao thông đô thị.

• Các hoạt động quân sự, quốc phòng.

…

Ví dụ: Bản đồ số ở Hình 2 minh hoạ một phần của Google Map, chỉ đường đi từ Hồ Hoàn Kiếm đến Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hình 2. Một phần của bản đồ số

- Công việc của kĩ sư GIS:

• Xây dựng bản đồ số với dữ liệu địa lí kết hợp với các nguồn dữ liệu của lĩnh vực ứng dụng.

• Duy trì và cập nhật cơ sở dữ liệu bản đồ số.

• Phân tích dữ liệu bằng các công cụ phần mềm GIS.

…

Lưu ý: 

• Bản đồ số là ứng dụng phổ biến, dễ nhận thấy nhất của lĩnh vực GIS. 

• GIS không chỉ là bản đồ số và mạng lưới đường giao thông mà có nhiều ứng dụng đa dạng khác khi kết hợp với Phân tích dữ liệu, Khoa học dữ liệu trong quản lí xã hội, quy hoạch và phát triển sản xuất,...

c) Nghề Công nghệ tài chính

- Công nghệ tài chính (hay Fintech - Financial Technology):

• Là ví dụ về chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Đây cũng là nhóm nghề mới nổi, hấp dẫn nhưng đòi hỏi thêm những kiến thức chuyên ngành sâu sắc ngoài lĩnh vực CNTT.

• Đề cập đến việc áp dụng những công nghệ tiên tiến để cải thiện, nâng cao chất lượng dịch vụ tài chính. 

- Người làm nghề công nghệ tài chính ứng dụng công nghệ điện toán đám mây, sử dụng các phần mềm phân tích dữ liệu, khai phá dữ liệu hay AI nhằm mục đích nâng cao hiệu quả của hoạt động tài chính – ngân hàng và đầu tư.

5. Thực hành