Giáo án chuyên đề Tin học 12 - Định hướng Tin học ứng dụng cánh diều

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

CHUYÊN ĐỀ 1: THỰC HÀNH BẢO VỆ DỮ LIỆU,

CÀI ĐẶT VÀ GỠ BỎ PHẦN MỀM

BÀI 1: BẢO VỆ DỮ LIỆU TRÊN MÁY TÍNH

I. MỤC TIÊU

1. Kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

 - Nêu được một số tình huống dẫn tới mất dữ liệu, hỏng tệp dữ liệu và giải thích được tác hại của các sự cố đó.

 - Thực hiện được một số biện pháp bảo vệ dữ liệu: sao lưu và khôi phục dữ liệu, phòng chống và diệt virus, nén và giải nén dữ liệu có sử dụng mật khẩu.

2. Năng lực

-  - Năng lực giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông:

·      Nêu được một số tình huống dẫn tới mất dữ liệu, hỏng tệp dữ liệu và giải thích được tác hại của các sự cố đó.

·      Thực hiện được một số biện pháp bảo vệ dữ liệu: sao lưu và khôi phục dữ liệu, phòng chống và diệt virus, nén và giải nén dữ liệu có sử dụng mật khẩu.

3. Phẩm chất

 - Chăm chỉ, năng động, chịu khó tìm hiểu, vận dụng: Tích cực học tập, nghiên cứu, hoàn thành các nhiệm vụ được giao.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:

1. Đối với giáo viên:

 - Máy chiếu, máy tính, màn hình hiển thị, hoặc ti vi.

 - Phòng thực hành, các máy tính có kết nối Internet, có sẵn các dịch vụ Google Drive,…

 - SGK, SGV Chuyên đề học tập Tin học 12 – Định hướng Tin học ứng dụng – Cánh Diều.

2. Đối với học sinh:

 - HS cả lớp: Các dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV; SGK Chuyên đề học tập Tin học 12 – Định hướng Tin học ứng dụng – Cánh Diều.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, giúp HS thấy được vai trò quan trọng của bảo vệ dữ liệu trên máy tính.

b. Nội dung: GV sử dụng câu hỏi ở phần khởi động (SGK – tr5) để đặt vấn đề, HS nêu nhận xét về việc mất dữ liệu và phương án giải quyết vấn đề đó.

c. Sản phẩm học tập: Từ yêu cầu, HS vận dụng sự hiểu biết để trả lời câu hỏi GV đưa ra.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

 - GV dẫn dắt vào bài học, yêu cầu HS suy nghĩ trả lời câu hỏi Khởi động SGK trang 5:

Sau khi bạn Nam truy cập liên kết lạ trên Facebook, máy tính của Nam bị chạy chậm lại, thường xuyên bị treo, phải khởi động lại và sau đó xuất hiện thông báo “Không tìm thấy hệ điều hành”. Theo em, máy tính của Nam đã gặp sự cố gì và tại sao? Em hãy đề xuất một số phương án để đảm bảo an toàn dữ liệu cho máy tính của Nam.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

 - HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ.

 - GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

 - GV mời một số HS xung phong trả lời câu hỏi Khởi động tr.5 SGK.

Gợi ý trả lời:

* Máy tính của Nam có khả năng cao đã bị nhiễm virus hoặc mã độc từ liên kết lạ trên Facebook.

* Nguyên nhân:

 - Khi Nam truy cập liên kết lạ, virus hoặc mã độc có thể đã được tải xuống và cài đặt tự động trên máy tính của anh ấy mà không hay biết.

 - Virus và mã độc có thể làm hỏng hệ thống, khiến máy tính chạy chậm, thường xuyên bị treo và thậm chí là không thể khởi động được.

 - Thông báo "Không tìm thấy hệ điều hành" xuất hiện là do virus hoặc mã độc đã phá hỏng hoặc xóa mất hệ điều hành của máy tính.

* Phương án để đảm bảo an toàn dữ liệu:

1. Ngắt kết nối Internet.

2. Khởi động máy tính vào chế độ an toàn.

3. Sử dụng phần mềm diệt virus.

4. Sao lưu dữ liệu.

5. Cài đặt lại hệ điều hành.

 - HS khác lắng nghe, nhận xét và bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

GV đánh giá kết quả của HS, dẫn dắt HS vào bài học mới: Dữ liệu trên máy tính không chỉ là thông tin, mà còn là tài sản quý giá mà chúng ta cần bảo vệ và giữ an toàn. Trước những nguy cơ từ các phần mềm độc hại, virus hoặc thậm chí là những liên kết không an toàn trên Internet, việc bảo vệ dữ liệu trở thành một trách nhiệm không thể phớt lờ. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu những biện pháp và phương án hiệu quả để đảm bảo an toàn cho dữ liệu trên máy tính của chúng ta, giúp chúng ta tránh khỏi những hậu quả không mong muốn và tiếp tục sử dụng máy tính một cách an toàn và hiệu quả thông qua bài hôm nay Bài 1: Quản lí dự án và phần mềm quản lí dự án.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1. Tìm hiểu một số tình huống gây mất dữ liệu, hỏng tệp dữ liệu và tác hại của các sự cố đó.

a. Mục tiêu: HS nêu được một số tình huống có thể gây mất, hỏng tệp dữ liệu và những tác hại của chúng.

b. Nội dung: GV giao nhiệm vụ; HS tìm hiểu nội dung mục 1. Một số tình huống gây mất dữ liệu, hỏng tệp dữ liệu và tác hại của các sự cố đó, kết hợp với những hiểu biết về thực tiễn, thảo luận nhóm thực hiện nhiệm vụ.

c. Sản phẩm: Trình bày được một số tình huống có thể gây mất, hỏng tệp dữ liệu và những tác hại của chúng.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 2. Thực hành một số biện pháp sao lưu và khôi phục dữ liệu.

a. Mục tiêu: HS thực hành sao lưu và khôi phục dữ liệu bằng cách sử dụng một số dịch vụ của Google hoặc Windows.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thực hiện theo các hoạt động trong SGK để sử dụng dịch vụ Google Drive, File History của Windows để sao lưu và phục hồi dữ liệu.

c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để sao lưu và khôi phục dữ liệu.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 3. Thực hành sử dụng phần mềm diệt virus để bảo vệ dữ liệu.

a. Mục tiêu: HS thực hành sử dụng phần mềm phòng chống virus trong Windows Security.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thực hiện theo các hoạt động trong SGK để sử dụng phần mềm phòng chống virus  trong Windows Security.

c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để sử dụng được phần mềm diệt virus.

d. Tổ chức thực hiện:

Hoạt động 4. Thực hành nén và giải nén dữ liệu có sử dụng mật khẩu.

a. Mục tiêu: HS thực hành sử dụng phần mềm Winrar để nén và giải nén dữ liệu.

b. Nội dung: GV hướng dẫn HS thực hiện theo các hoạt động trong SGK để sử dụng phần mềm nén và giải nén dữ liệu Winrar.

c. Sản phẩm: Kết quả HS thực hiện các yêu cầu, gợi ý, dẫn dắt của GV để sử dụng được phần mềm Winrar.

d. Tổ chức thực hiện:

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: Giúp HS hệ thống lại kiến thức đã học.

b. Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS, HS hoàn thành phiếu bài tập.

c. Sản phẩm học tập: Phiếu bài tập.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV tổng hợp các kiến thức cần ghi nhớ cho HS. - GV tổng hợp các kiến thức cần ghi nhớ cho HS.

- GV cho HS làm phiếu bài tập. - GV cho HS làm phiếu bài tập.

 - GV yêu cầu HS đọc yêu cầu hoạt động Luyện tập (SGK – tr.12) và sử dụng các kiến thức đã biết để thực hiện.

Câu 1:Những tình huống nào tạo ra cơ hội để virus tấn công máy tính (xóa hoặc sửa các tệp dữ liệu, gây lỗi phần mềm trên máy tính)?

Câu 2: Hãy trình bày một biện pháp khôi phục lại các tệp dữ liệu đã bị mất hoặc hỏng?

Câu 3: Những biện pháp nào có thể kết hợp cùng nhau để tạo ra nhiều lớp bảo vệ dữ liệu máy tính?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

 - HS suy nghĩ, hoàn thành các bài tập GV yêu cầu.

 - GV quan sát và hỗ trợ, hướng dẫn.

Bước 3: HS báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

 - HS trả lời nhanh câu hỏi trắc nghiệm.

 - HS kiểm tra chéo, nhận xét và góp ý cho nhau phần Luyện tập.

Gợi ý đáp án:

Luyện tập (SGK – tr.12)

Câu 1: Có nhiều tình huống có thể tạo ra cơ hội cho virus tấn công máy tính và gây hại đến dữ liệu hoặc phần mềm trên máy tính. Dưới đây là một số tình huống phổ biến:

 - Mở các tệp đính kèm từ email không an toàn: Mở các tệp đính kèm từ email không được xác minh có thể khiến máy tính bị nhiễm virus.

 - Tải xuống từ các nguồn không đáng tin cậy: Tải xuống phần mềm hoặc tệp từ các trang web không đáng tin cậy, diễn đàn hoặc nguồn không rõ nguồn gốc cũng có thể làm cho máy tính bị nhiễm virus.

 - Sử dụng thiết bị USB không an toàn: Kết nối USB hoặc thiết bị lưu trữ ngoại vi không an toàn vào máy tính có thể truyền virus từ thiết bị này sang máy tính.

 - Sử dụng phần mềm không được cập nhật: Sử dụng các phiên bản phần mềm cũ và không được cập nhật có thể khiến máy tính trở nên dễ bị tấn công bởi các lỗ hổng bảo mật đã được vá trong các bản cập nhật mới.

 - Sử dụng mạng Wi-Fi không an toàn: Kết nối đến mạng Wi-Fi không an toàn có thể làm cho máy tính trở nên dễ bị tấn công.

 - Sử dụng các tệp và ứng dụng không được kiểm tra: Sử dụng các tệp và ứng dụng từ nguồn không đáng tin cậy mà không được kiểm tra cẩn thận có thể khiến máy tính bị nhiễm virus.

 - Chia sẻ dữ liệu qua mạng không an toàn: Chia sẻ dữ liệu qua mạng không được bảo vệ có thể làm cho dữ liệu trở nên dễ bị tấn công.

 - Mở các liên kết không an toàn trên trình duyệt web: Mở các liên kết không an toàn trên trình duyệt web có thể dẫn đến việc tải xuống và chạy mã độc trên máy tính.

Câu 2: Khôi phục lại các tệp dữ liệu đã bị mất hoặc hỏng bằng File History của Windows.

 - Mở File History: Mở "Control Panel"  "System and Security"  "File History", hoặc đơn giản là tìm kiếm "File History" trong thanh tìm kiếm của Windows.

 - Chọn phục hồi các tệp hoặc thư mục: Tìm và chọn thư mục muốn khôi phục lại.

 - Tìm và chọn các tệp cần khôi phục: Duyệt qua danh sách các tệp đã được sao lưu trong thư mục đã chọn. Chọn chúng bằng cách đánh dấu ô ở bên cạnh tên tệp.

 - Khôi phục tệp đã chọn: Sau khi đã chọn tất cả các tệp mà bạn muốn khôi phục lại, nhấn vào nút "Restore" hoặc "Restore to original location" (tùy thuộc vào phiên bản Windows bạn đang sử dụng) để bắt đầu quá trình khôi phục.

 - Hoàn tất quá trình khôi phục: Quá trình khôi phục sẽ bắt đầu và các tệp sẽ được khôi phục lại vào vị trí ban đầu của chúng.

Câu 3:

 - Sử dụng phần mềm diệt virus và phần mềm chống malware.

 - Cập nhật hệ điều hành và phần mềm định kỳ.

 - Sử dụng tường lửa.

 - Sao lưu dữ liệu định kỳ.

 - Sử dụng tính năng mã hóa.

 - Sử dụng mật khẩu mạnh.

 - Hạn chế quyền truy cập.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV chữa bài, chốt đáp án trắc nghiệm - GV chữa bài, chốt đáp án trắc nghiệm.

- GV nhận xét, kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động Luyện tập. - GV nhận xét, kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động Luyện tập.

• D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức, kĩ năng đã học để thực hiện câu hỏi Vận dụng SGK-tr.12 chỉ ra những biện pháp phòng tránh cho tình huống mất an toàn dữ liệu.

b. Nội dung: HS vận dụng các kiến thức đã học để nêu ra những biện pháp trong tình huống thực tế.

c. Sản phẩm học tập: Những biện pháp phòng tránh cho tình huống mất an toàn dữ liệu.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS thực hiện hoạt động  - GV yêu cầu HS thực hiện hoạt động Vận dụng (SGK – tr12) tại nhà.

Trong ngày hội công nghệ thông tin của trường, để giúp mọi người phòng tránh cũng như khắc phục được những tình huống gây mất an toàn dữ liệu trên máy tính cá nhân, em hãy trình bày tóm tắt một số tình huống gây mất dữ liệu hoặc hỏng tệp dữ liệu. Chỉ ra biện pháp tương ứng để phòng tránh những tình huống đó và thực hành minh họa cho biện pháp này.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

 - HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ tại nhà.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

 - Đầu tiết học sau, HS kiểm tra chéo, nhận xét và góp ý cho nhau.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

 - Tiết học tiếp theo, GV nhận xét, kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động Vận dụng.

Gợi ý trả lời:

1. Xóa nhầm dữ liệu:

• Tình huống: Vô tình xóa nhầm tập tin quan trọng, format ổ đĩa, hoặc sử dụng tổ hợp phím Shift + Delete.
• Biện pháp phòng tránh:
  • Tạo thói quen kiểm tra kỹ lưỡng trước khi thực hiện thao tác xóa.
  • Sử dụng thùng rác (Recycle Bin) để lưu trữ tạm thời các tập tin đã xóa.
  • Kích hoạt tính năng "Xác nhận trước khi xóa" trong hệ điều hành.
• Thực hành minh họa:
  • Vào Control Panel > System and Security > Administrative Tools > Local Security Policy.
  • Mở User Configuration > Administrative Templates > Control Panel > File Explorer.
  • Kích đúp chuột vào Confirm file delete.
  • Chọn Enabled > OK.

2. Virus và phần mềm độc hại:

• Tình huống: Máy tính bị nhiễm virus, ransomware, hoặc Trojan khiến dữ liệu bị mã hóa, hỏng hóc, hoặc đánh cắp.
• Biện pháp phòng tránh:
  • Cài đặt phần mềm diệt virus uy tín và cập nhật thường xuyên.
  • Tránh truy cập vào các trang web không an toàn hoặc tải xuống phần mềm từ nguồn không rõ ràng.
  • Thường xuyên sao lưu dữ liệu quan trọng.
• Thực hành minh họa:
  • Cài đặt phần mềm diệt virus miễn phí như Avast Free Antivirus hoặc AVG AntiVirus Free.
  • Cập nhật phần mềm diệt virus tự động theo lịch trình.
  • Quét virus định kỳ cho toàn bộ hệ thống.

3. Lỗi phần cứng:

• Tình huống: Ổ cứng bị lỗi, hỏng hóc, hoặc gặp sự cố về phần cứng khác khiến dữ liệu không thể truy cập được.
• Biện pháp phòng tránh:
  • Sử dụng ổ cứng chất lượng tốt từ nhà sản xuất uy tín.
  • Thường xuyên sao lưu dữ liệu quan trọng.
  • Sử dụng phần mềm để kiểm tra sức khỏe ổ cứng định kỳ.
• Thực hành minh họa:
  • Cài đặt phần mềm CrystalDiskInfo để kiểm tra thông tin và tình trạng ổ cứng.
  • Theo dõi các chỉ số SMART như Temperature, Reallocated Sector Count, Power-On Hours để dự đoán nguy cơ lỗi ổ cứng.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

 - Xem lại kiến thức đã học ở bài 1.

 - Xem trước nội dung Bài 2: Cài đặt hệ điều hành trên máy tính cá nhân.