BÀI 7: CHUYỂN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT QUANH MẶT TRỜI VÀ HỆ QUẢ

KHỞI ĐỘNG

Câu tục ngữ:

 « Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng mười chưa cười đã tối »

Có ý nghĩa như thế nào?

Câu tục ngữ rất gần gũi với người dân Việt Nam. Nội dung của nó thể hiện một hiện tượng tự nhiên diễn ra hàng năm ở nước ta, đó là hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa.

Đây là một trong những hệ quả được sinh ra từ chuyển động quanh Mặt trời của Trái đất. Trong thực tế, hiện tượng này diễn ra như thế nào trên Trái đất?

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời

Quan sát hình chuyển động và cho biết:

1. Hướng chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời cùng chiều hay ngược chiều kim đồng hồ?

Hình dạng quỹ đạo chuyển động? Thời gian chuyển động 1 vòng bao lâu?

Hướng chuyển động theo chiều từ Tây sáng Đông (ngược chiều kim đồng hồ)

Quỹ đạo chuyển động hình elip gần tròn. Thời gian chuyển động 1 vòng hết 365 ngày 6 giờ

Nhận xét về độ nghiêng và hướng nghiêng của trục Trái Đất vào các ngày: 21/3, 22/6, 23/9, 22/12

+ Trái đất chuyển động xung quanh Mặt trời theo hướng ngược chiều kim đồng hồ (từ tây sang đông). Khi quay trục của TĐ không đổi, nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo một góc 66°33’.

+ Hình dạng quỹ đạo chuyển động quanh Mặt trời của Trái đất là hình elip.

+ Thời gian Trái đất quay một vòng quanh Mặt trời là 365 ngày 6 giờ (1 năm)

Em có biết

Thực tế Trái Đất quay quanh Mặt Trời hết 365 ngày 6 giờ

Năm nhuận

+ Có 366 ngày

+ Tháng 2 có 29 ngày

Em có biết?

Năm B: 4. Nếu năm B chia hết cho 4 thì năm B là năm nhuận DL

Các năm tròn thế kỉ thì lấy B : 400, nếu chia hết cho 400 thì năm đó là năm nhuận DL

2. Hệ quả chuyển động của TĐ quanh MT

Quan sát và dự đoán nội dung các bức tranh?

1. Mùa trên Trái Đất

Mùa là một phần thời gian của năm, có những đặc điểm riêng về thời tiết, khí hậu.

Cảnh sắc thiên nhiên 4 mùa

Tại sao khi chuyển động quanh Mặt Trời, Trái Đất lại hình thành các mùa trong năm?

+  Vào ngày 22 - 6, bán cầu Bắc hay bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn?

+ Vào ngày 22 - 12, bán cầu Bắc hay bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn?

+ Từ ngày 21- 3 đến 23 - 9 ở bán cầu Bắc là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

+ Từ ngày 23 - 9 đến 21- 3 ở bán cầu Nam là mùa nóng hay mùa lạnh? Vì sao?

- Nguyên nhân sinh ra hiện tượng mùa là do trục Trái đất nghiêng và gần như không đổi hướng khi Trái đất chuyển động trên quỹ đạo quanh Mặt trời.

- Vào ngày 22 - 6, bán cầu Bắc ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.

- Vào ngày 22 - 12, bán cầu Nam ngả về phía Mặt Trời nhiều hơn.

- Từ ngày 21- 3 đến 23 - 9 ở bán cầu Bắc là mùa nóng do ngả về phía Mặt trời nên nhận nhiều ánh sáng và nhiệt.

- Từ ngày 23 - 9 đến 21- 3 ở bán cầu Nam là mùa lạnh do không ngả về phía Mặt trời nên nhận được ít ánh sáng và nhiệt.

1. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa

THẢO LUẬN NHÓM

Chia lớp thành 3 nhóm và thảo luận, hoàn thành phiếu học tập:

- Ngày 22 - 6, Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23°27’B. Thời điểm đó, bán cầu Bắc là mùa nóng, ngày dài hơn đêm.

- Ngày 22 - 12, Mặt trời chiếu thẳng góc vào mặt đất ở vĩ tuyến 23°27’N. Thời điểm đó, bán cầu Nam là mùa nóng, ngày dài hơn đêm.

-  Vào ngày 21 - 3 và 23 - 9, Mặt trời chiếu thẳng góc tại xích đạo nên lượng nhiệt và ánh sáng của mặt Trời bằng nhau ở hai bán cầu Bắc và Nam. Bán cầu Bắc hay bán cầu Nam đều có thời gian ngày và đêm dài bằng nhau.

Quan sát hình 7.3 và hãy cho biết:

- Xác định các điểm A,B,C

- So sánh độ dày ngày và đêm giữa các điểm A,B,C vào 22/6 và 22/12

- Rút ra kết luận về sự chênh lệch ngày đêm theo mùa.

- Xác định: Điểm A nằm trên xích đạo, điểm B nằm ở chí tuyến Bắc, điểm C nằm ở vòng cực Bắc

- Vào ngày 22-6: Điểm B,C ở vị trí bán cầu Bắc đang vào ban ngày, bán cầu Bắc ngả về phía mặt trời nên có có ngày dàì hơn đêm

- Vào ngày 22-12: Điển A,B,C ở vị trí bán cầu Bắc hiện đang vào ban đêm, bán cầu Nam ngả về phía mặt trời nên ở các vị trí B,C ngày ngắn hơn đêm

- Điểm A thuộc đường xích đạo, tại đường xích đạo quanh năm ngày, đêm dài bằng nhau.

=> Kết luận: Do đường phân chia sáng tối không trùng với trục Trái Đất nên các địa điểm ở bán cầu Bắc và bán cầu Nam có hiện tượng ngày, đêm dài khác nhau. Càng xa xích đạo về phía hai cực sự chênh lệch độ dài ngày đêm càng rõ rệt. Các địa điểm nằm trên đường xích đạo quanh năm có ngày, đêm dài ngắn như nhau.

Luyện tập

1. Dựa vào hình 7.1 hãy cho biết các mùa xuân, hạ, thu, đông ở bán cầu Bắc kéo dài trong khoảng thời gian nào?
2. Khi các mùa ở bán cầu Bắc là xuân, hạ, thu, đông thì thứ tự mùa ở bán cầu Nam diễn ra như thế nào? 

Trả lời

1. Ở bán cầu Bắc kéo dài trong khoảng thời gian:

• Mùa xuân: từ 21-3 tới 22-6
• Mùa hạ: từ 22-6 tới 23-9
• Mùa thu: từ 23-9 tới 22-12
• Mùa đông: từ 22-12 đến 21-3

2. Khi các mùa ở bán cầu Bắc là xuân, hạ, thu, đông thì thứ tự mùa ở bán cầu Nam diễn ra ngược lại

Địa phương nơi em đang sinh sống mỗi năm có mấy mùa? Đó là những mùa nào? Thời gian mỗi mùa thường kép dài khoảng mấy tháng.

=> Địa phương nơi em đang sinh sống mỗi năm có 4 mùa.  Đó là những mùa xuân, hạ, thu, đông. Thời gian mỗi mùa thường kép dài khoảng 3 tháng.

Hướng dẫn về nhà

Hoàn thành bài tập SBT

Chuẩn bị theo hướng dẫn của GV

Đọc trước nội dung bài 8