Tiết 65 – 66:

Cửu Long giang ta ơi

(Nguyên Hồng)

KHỞI ĐỘNG

Bằng những kiến thức về địa lý Việt Nam, em hãy cho biết sông Cửu Long bắt nguồn từ con sông nào và sông Cửu Long chảy qua những địa danh nào của Việt Nam?

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Tìm hiểu chung
2. Tác giả

- Nguyên Hồng (1918 – 1982).

- Sinh ra ở Nam Định và sống chủ yếu ở Hải Phòng.

- Sáng tác ở nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kí, thơ, v.v… Những trang viết của ông tràn đầy cảm xúc chân thành, mãnh liệt với con người và cuộc sống.

2. Tác phẩm

- Văn xuôi:

- Thơ: Tập Trời xanh

- VB Cửu Long Giang ta ơi được trích trong Trời xanh, NXB Văn học, Hà Nội, 1960, tr. 5 – 9.

3. Đọc, kể tóm tắt

- Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm.

Bố cục

+ Từ đầu… hai ngàn cây số mênh mông: Hình ảnh sông Mê Kông trong những ngày đi học

+ Tiếp… không bao giờ chia cắt: Hình ảnh sông Mê Kông gắn liền với những sinh hoạt lao động

+ Còn lại: Chủ thể trữ tình nhìn sự đổi thay hiện tại và nhớ lại kỷ niệm xưa.

II.Tìm hiểu chi tiết

1. Chủ thể trữ tình

THẢO LUẬN NHÓM

Nhóm 1: Tìm những hình ảnh thể hiện chủ thể trữ tình lúc «ngày xưa ta đi học».

Nhóm 2: Tìm những hình ảnh thể hiện chủ thể trữ tình lúc lớn lên.

Nhóm 3: Tìm những hình ảnh thể hiện chủ thể trữ tình lúc đã lớn.

1. Tìm hiểu chi tiết
2. Chủ thể trữ tình
3. “Ngày xưa ta đi học”

+ “Tấm bản đồ rực rỡ” => hình ảnh sông Mê Kông và Tổ quốc thiêng liêng.

Tấm bản đồ trong cảm nhận của cậu học trò mười tuổi như mở ra một không gian mới, gợi niềm háo hức, mê say.

+ Người thầy kỳ diệu, như có phép lạ: “gậy thần tiên và cánh tay đạo sĩ”  to lớn.

1. “Ta đi... bản đồ không nhìn nữa”

- “Ta đi… bản đồ không nhìn nữa

+ tự sự, ngầm bên trong là trữ tình.

+ Bắt tay vào lao động, gây dựng Tổ quốc, tiếp nối truyền thống ông cha.

- “Những mặt đất

Cha ông ta nhắm mắt

Truyền cháu con không bao giờ chia cắt”

+ Ý thức được truyền thống, trân trọng những giá trị, sự tiếp nối các thế hệ trên mảnh đất quê hương.

1. “Ta đã lớn”

+ “Thầy giáo già đã khuất” => ý nghĩa tả thực => sự đổi thay của thời gian => hình ảnh thầy giáo không còn là hình ảnh to lớn như đạo sĩ trước kia.

 Hình ảnh thầy là một kỷ niệm của cậu bé năm mười tuổi. Câu thơ có sự suy niệm, hồi tưởng.

• Dòng Mê Kông gắn bó với con người như thế nào?
• Em có nhận xét gì về tình yêu của tác giả đối với dòng Mê Kông?

2. Vẻ đẹp của sông Mê Kông

Em hãy cho biết vẻ đẹp của sông Mê Kông khi chảy vào Nam Bộ - Việt Nam được thể hiện trong bài thơ như thế nào?

- Sông Mê Kông hiện lên với nhiều vẻ đẹp khác nhau.

- Khi chảy vào vùng đất Nam Bộ - Việt Nam:

• Trúc đào tươi chim khuyên rỉa cánh sương đọng long lanh.
• Chín nhánh Mê Kông => số lượng của những nhánh Mê Kông.
• Sầu riêng thơm dậy, suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả, v.v...

Nhiều, màu mỡ, trù phú ~ người mẹ (quặn đẻ).

Tìm và nêu đặc sắc nghệ thuật trong việc thể hiện dòng sông Mê Kông.

- Đặc sắc nghệ thuật:

Chín nhánh Mê Kông phù sa nổi váng

Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa

Bến nước Mê Kông tôm cá ngợp thuyền

kết thúc bằng thanh T, giúp để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.

Liệt kê kết hợp với điệp ngữ: Chín nhánh Mê Kông; Ruộng bãi Mê Kông, Bến nước Mê Kông => Nhấn mạnh, tạo cảm giác nhiều, và khơi lên cảm xúc.

3. Hình ảnh người nông dân Nam Bộ

- Cuộc sống của người nông dân Nam Bộ gắn với ruộng đồng vùng lưu vực sông Cửu Long: Nông dân Nam Bộ gối đất nằm sương... Truyền cháu con không bao giờ chia cắt.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật

Em có suy nghĩ gì về nhan đề bài thơ?

- Hình ảnh mang tính hình tượng.

- Lối viết tự sự kết hợp biểu cảm tạo nên cảm xúc trong lòng người đọc.

- Sử dụng các từ ngữ đắt giá, có tính biểu cảm cao.

- Các biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh, điệp ngữ, v.v...

- Hình ảnh mang tính hình tượng.

- Lối viết tự sự kết hợp biểu cảm tạo nên cảm xúc trong lòng người đọc.

- Sử dụng các từ ngữ đắt giá, có tính biểu cảm cao.

- Các biện pháp tu từ: nhân hóa, so sánh, điệp ngữ, v.v...

2. Nội dung

Bài thơ thể hiện tình yêu của tác giả đối với dòng Mê Kông, rộng ra là tình yêu với quê hương, đất nước.

Luyện tập – Vận dụng

Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 câu) nêu những cảm nhận của em về tình yêu của tác giả với dòng Mê Kông, với quê hương đất nước được thể hiện trong bài thơ.

Hướng dẫn về nhà

- Ôn tập kiến thức bài Cửu Long giang ta ơi.

- Chuẩn bị tiết Viết bài văn tả cảnh sinh hoạt.