Giáo án chuyên đề Địa lí 10 chân trời CĐ 2 Phần 3: Đô thị hóa ở các nước đang phát triển

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 8 nhóm (mỗi nhóm 4 - 6 HS) và giao nhiệm vụ học tập theo kĩ thuật trạm - mảnh ghép.

- GV hướng dẫn HS được yêu cầu thực hiện ghép nhóm chuyên gia và bốc thăm nội dung tìm hiểu hoàn thành.

+ Nhóm 1, 2:

Phiếu học tập 1: Tìm hiểu về lịch sử đô thị hoá ở các nước đang phát triển.

+ GV nêu câu hỏi gợi mở: Tại sao quá trình công nghiệp hoá góp phần đẩy nhanh quá trình đô thị hoá?

+ Nhóm 3, 4:

Phiếu học tập 2: Tìm hiểu về tỉ lệ dân thành thị và quy mô đô thị ở các nước đang phát triển.

+ GV lưu ý HS kết hợp nhận xét (hình 2.3 sách

Chuyên đề học tập Địa lí 10) và xác định vị trí một số siêu đô thị của các nước đang phát triển trên bản đồ (hình 2.1 sách Chuyên đề học tập Địa lí 10).

+ Nhóm 5, 6:

Phiếu học tập 3: Tìm hiểu về chức năng đô thị và lối sống đô thị ở các nước đang phát triển.

+ GV lưu ý HS nêu một số ví dụ để làm rõ nhận định.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS trong nhóm tự phân công nhiệm vụ tìm hiểu kiến thức.

+ Hoàn thành phiếu học tập cá nhân theo nội dung đã đặt sẵn tại các trạm.

+ Thảo luận nhóm à Tổng hợp thống nhất nội dung vào phiếu học tập chung của nhóm.

+ Tất cả các thành viên trong nhóm trình bày và chia sẻ để cùng nắm nội dung.

+ Các thành viên trong 2 nhóm cùng trạm đổi chéo sản phẩm cho nhau xem, thảo luận và ghi nhận lại các thông tin hay/góp ý cho nhóm bạn. à Cùng nhau hoàn thiện sản phẩm mỗi nhóm để trình bày trong hoạt động.

+ HS thành lập 4 nhóm mới tại 4 trạm x 2 cụm theo thẻ màu (Cụm 1: Nhóm 1, 3, 5, 7; Cụm 2: Nhóm 2, 4, 6, 8).

+ Thành viên HS tại các trạm cố định, khi tại trạm xuất hiện phiếu học tập màu gì thì HS có thẻ màu đó sẽ trình bày, các thành viên khác ghi nhận nội dung vào phiếu học tập cá nhân của mình, đặt câu hỏi và trao đổi với các bạn trong nhóm trong thời gian tối đa 10 phút/nhóm x 4 nhóm.

- Sau thời gian 10 phút mỗi đợt, các nhóm di chuyển 3 lần phiếu học tập theo sơ đồ và hoàn thành nội dung phiếu học tập kiến thức nền cá nhân.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV gọi một HS đại diện mỗi nhóm trình bày kết quả.

- GV yêu cầu các HS khác nhận xét, bổ sung ý kiến (trao đổi đa chiều).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về đặc điểm đô thị hóa ở các nước đang phát triển.

- GV trình chiếu cho HS quan sát một số hình ảnh về đô thị hóa ở các nước đang phát triển:

Một số siêu đô thị của các nước đang phát triển:

Siêu đô thị Mê-hi-cô Xi-ti

Siêu đô thị Xao-pao-lô

Siêu đô thị Thượng Hải

Siêu đô thị Mum-bai

Siêu đô thị Bắc Kinh

Siêu đô thị Gia-các-ta

- GV chuyển sang nội dung mới.

3. Tìm hiểu đặc điểm đô thị hóa ở các nước đang phát triển

3.1. Đặc điểm đô thị hóa

a) Lịch sử đô thị hóa

- Quá trình đô thị hoá diễn ra muộn và gắn liền với sự bùng nổ dân số.

- Sự bùng nổ dân số ở các nước đang phát triển khiến quá trình đô thị hoá diễn ra mạnh, tăng nhanh về số lượng và quy mô các đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn để tìm việc làm, nâng cao thu nhập.

b) Tỉ lệ dân thành thị

- Tỉ lệ dân thành thị tăng nhanh nhưng vẫn còn thấp.

- Nguyên nhân do sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quá trình công nghiệp hoá ở phần lớn các nước còn chậm, sản xuất nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo của nhiều quốc gia.

c) Quy mô đô thị

- Dựa trên quy mô về dân số, quy mô đô thị được phân loại: đô thị loại đặc biệt, đô thị loại I, đô thị loại II, đô thị loại III, đô thị loại IV, đô thị loại V.

- Số lượng và quy mô đô thị ở các nước đang phát triển có xu hướng tăng nhanh.

(Bảng 2.5. Số lượng đô thị ở các nước đang phát triển theo quy mô dân số, giai đoạn 1950 – 2020 và dự báo đến năm 2035).

- Các nước đang phát triển có nhiều siêu đô thị hơn các nước phát triển. Năm 2020, có đến 28/34 siêu đô thị trên thế giới ở các nước đang phát triển.

(Bảng 2.6. Quy mô dân số của một số vùng đô thị và siêu đô thị ở các nước đang phát triển, giai đoạn 1950 – 2020, dự báo đến năm 2035).

d. Chức năng đô thị

- Chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá,... của quốc gia và khu vực.

- Một số đô thị có tầm ảnh hưởng lớn: Hồng Công, Thượng Hải, Bắc Kinh (Trung Quốc), Xao Pao-lô (Bra-xin),...

e. Lối sống đô thị

- Lối sống đô thị ngày càng phổ biến rộng rãi và có ảnh hưởng đến lối sống của dân cư nông thôn về nhiều mặt.

- Có sự chênh lệch lớn giữa lối sống của dân cư thành thị và dân cư nông thôn.

3.2. Xu hướng đô thị

- Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị ở các nước đang phát triển tiếp tục gia tăng nhưng tốc độ chậm lại.

à Nguyên nhân do mức gia tăng dân số tự nhiên còn cao, cư dân nông thôn vẫn tiếp tục nhập cư vào thành phố.

(Bảng 2.7. Số dân thành thị và tỉ lệ dân thành thị của các nước đang phát triển năm 2020, dự báo đến năm 2050; Bảng 2.8. Tốc độ gia tăng dân số thành thị ở các nước đang phát triển và thế giới, giai đoạn 1950 -1955 và 2015 – 2020, dự báo đến 2025 – 2030).

- Số lượng các đô thị lớn và rất lớn vẫn tiếp tục tăng nhanh

à Nguyên nhân do nhiều quốc gia đang phát triển tiếp tục thực hiện quá trình công nghiệp hoá, kinh tế ở các

đô thị tiếp tục phát triển nhanh.

- Phát triển các đô thị vệ tinh quanh đô thị lớn, phát triển các đô thị có quy mô trung bình và nhỏ.

à Nguyên nhân do sự phát triển các đô thị lớn và rất lớn ở các nước đang phát triển gây sức ép trong việc giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường.

- Phát triển đô thị theo hướng bền vững

+ Môi trường đô thị bị ô nhiễm, tương lai, các đô thị phát triển theo hướng bền vững.

+ Các thành phố cũng ngày càng có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.