Giáo án gộp KHTN (Hoá học) 7 kết nối tri thức kì I

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN – HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV hướng dẫn HS quan sát Hình 3.1 SGK tr.19 và dẫn dắt cho HS:

+ Một mẩu chì nguyên chất chỉ chứa các nguyên tử chì, mỗi nguyên tử chì có 82 proton trong hạt nhân. 

+ Một mẩu vàng nguyên chất chỉ chứa các nguyên tử vàng, mỗi nguyên tử vàng có 79 proton trong hạt nhân. 

- GV hướng dẫn HS đọc thông tin mục I SGK tr.19 và cho biết: 

+ Đặc điểm của một nguyên tố hóa học.

+ Số hiệu nguyên tử là gì?

+ Nêu khái niệm nguyên tố hóa học.

+  GV giảng, lưu ý cho HS:

Khái niệm nguyên tố hóa học không giống như nguyên tử. Nguyên tố hóa học không có hình dạng cụ thể, không có kích thước cụ thể. 

à Cụm từ nguyên tố hóa học được dùng để chỉ tất cả các nguyên tố có cùng số hiệu nguyên tử (cùng số proton trong hạt nhân). Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học có thể có số neutron khác nhau. 

- GV tổ chức cho HS hoạt động Nhận biết nguyên tố hóa học dựa vào số proton. 

+ GV chuẩn bị: 12 tấm thẻ ghi thông tin (p, n) của các nguyên tử sau: A (1, 0); D (1, 1); E (1, 2); G (6, 6); L (6, 8); M (7, 7); Q (8, 8); R (8, 9); T (8, 10); X (20, 20); Y (19, 20); Z (19, 21).

+ GV yêu cầu HS thực hiện: xếp các thẻ thuộc cùng một nguyên tố vào một ô vuông.

+ GV yêu cầu các nhóm thảo luận và thực hiện yêu cầu:

• Em có thể xếp được bao nhiêu ô vuông?

• Các nguyên tử nào thuộc cùng một nguyên tố hóa học?

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đôi và trả lời câu hỏi:

+ Trong tự nhiên, có một số loại nguyên tử mà trong hạt nhân cùng có một proton nhưng có thể có số neutron khác nhau: không có neutron, có một hoặc hai neutron. Hãy giải thích tại sao các loại nguyên tử này đều thuộc về một nguyên tử hóa học là hydrogen. 

+ Số hiệu nguyên tử oxygen là 8. Số proton trong hạt nhân nguyên tử của nguyên tố oxygen là bao nhiêu?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc thông tin mục I, quan sát Hình 3.1 SGK tr.19, 20 và thực hiện yêu cầu của GV. 

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày khái niệm nguyên tố hóa học và cách nhận biết nguyên tố hóa học dựa vào số proton.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức và chuyển sang nội dung mới. 

1. Nguyên tố hóa học

- Đặc điểm: 

+ Không có hình dạng, kích thước cụ thể

+ Có tính chất riêng biệt do được tạo thành từ proton xác định.

VD: một mẩu chì nguyên chất chỉ chứa các nguyên tử chì, mỗi nguyên tử chì có 82 proton.

- Khái niệm:

+ Là tất cả các nguyên tử có cùng số hiệu nguyên tử (cùng số proton trong hạt nhân).

- Số hiệu nguyên tử là số proton trong hạt nhân. Mỗi nguyên tố hóa học cchir có duy nhất một số hiệu nguyên tử.

- Các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học có thể có số neutron khác nhau. 

VD: Oxygen trong tự nhiên chứa các nguyên tử oxygen cùng có 8 proyon trong hạt nhân những số neutron khác nhau (8, 9 hoặc 10 neutron).

- Đến nay, người ta đã tìm ra 118 nguyên tố hóa học.

Nhận biết nguyên tố hóa học dựa vào số proton:

+ Có thế xếp được 6 ô vuông.

+ Các nguyên tử A, D, E thuộc cùng một nguyên tố hóa học; G và L thuộc cùng một nguyên tố hóa học; M thuộc một nguyên tố hóa học; Q, R, T thuộc cùng một nguyên tố hóa học; X thuộc một nguyên tố hóa học; Y và Z thuộc một nguyên tố hóa học. 

?.

+ Các nguyên tử H có 1 proton nhưng có thể có số neutron khác nhau (không có, có 1 neutron hoặc có 2 neutron). Chúng đều thuộc về một nguyên tố hydrogen vì các nguyên tử này có cùng số proton.

+ Số proton trong hạt nhân nguyên tử của nguyên tố oxygen là 8.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV giới thiệu kiến thức: 

+ Một số nguyên tố được biết đến từ thời cổ xưa như vàng (gold), bạc (silver), sắt (iron),…

+ Có nhiều nguyên tố mới được tìm thấy gần đây như rutherfordium, bohrium,…

à Tên gọi của các nguyên tố hóa học được đặt theo các cách khác nhau, được quy định dùng thống nhất trên toàn thế giới theo IUPAC. 

- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm và cho biết: Nguồn gốc tên gọi của một số nguyên tố có nhiều ứng dụng trong cuộc sống như đồng, sắt, nhôm.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK tr.20, 21 và cho biết: Kí hiệu của nguyên tố hóa học được quy định như thế nào? Lấy ví dụ cụ thể. 

- GV hướng dẫn HS quan sát Bảng 3.1 SGK tr.21, đọc và ghi nhớ tên gọi, kí hiệu hóa học, khối lượng nguyên tử của 20 nguyên tố đầu tiên.

- GV phát cho HS phiếu học tập theo mẫu và yêu cầu HS hoàn thành theo nhóm:

- GV tổ chức cho HS thực hiện hoạt động Nhận biết nguyên tố hóa học có mặt xung quanh ta:

+ GV chuẩn bị: các mẫu đồ vật (hộp sữa, dây đồng đồ dùng học tập).

+ GV yêu cầu HS quan sát các đồ vật đã chuẩn bị, thảo luận nhóm và thực hiện yêu cầu:

• Hãy đọc tên các nguyên tố hóa học mà em biết trong các đồ vật trên.

• Viết kí hiệu hóa học và nêu một số ứng dụng của những nguyên tố hóa học đó. 

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp đôi và trả lời câu hỏi: Đọc thông tin trong Bảng 3.1 và trả lời:

+ Hãy tìm nguyên tố có kí hiệu chỉ gồm một chữ cái và nguyên tố có kí hiệu gồm hai chữ cái. Kí hiệu nguyên tố nào không liên quan tới IUPAC của nó?

+ Hãy đọc tên một số nguyên tố có trong thành phần không khí.

- GV chốt kiến thức bài học:

+ Những nguyên tử có cùng số proton thuộc cùng một nguyên tố hóa học.

+ Kí hiệu nguyên tố hóa học gồm một hoặc hai chữ cái có trong tên gọi của nguyên tố, trong đó chữ cái đầu được viết ở dạng chữ in hoa và chữ cái sau viết  thường. 

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS đọc thông tin mục II, quan sát Bảng 3.1 SGK tr.20, 21 và thực hiện yêu cầu của GV. 

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. 

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày tên, kí hiệu của 20 nguyên tố hóa học đầu tiên trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung. 

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

2. Tên gọi và kí hiệu của nguyên tố hóa học

a. Tên gọi của nguyên tố hóa học

- Tên gọi của các nguyên tố hóa học được đặt theo cách khác nhau thống nhất toàn thế giới theo IUPAC (Liên minh Quốc tế về Hóa học cơ bản và Hóa học ứng dụng).

VD: 

+ vàng (gold), bạc (silver), sắt (iron), thủy ngân (mercury), thiếc (tin), đồng (copper), chì (lead).

+ Rutherfordium, bohrium,…

?.

- Tên gọi của nguyên tố đồng (copper): từ tiếng Latin Cuprum hoặc Cuprus, tên gọi của đảo Síp, nơi có nhiều quặng chứa đồng, được khai thác từ thời cổ xưa.

- Tên gọi của nguyên tố sắt (iron): tên cổ xưa của sắt là ferrum.

- Tên gọi của nguyên tố nhôm (aluminium): từ tiếng Latin alumen, aluminis nghĩa là ‘‘sinh ra phèn’’.

b. Kí hiệu của nguyên tố hóa học

- Mỗi nguyên tố hóa học có một kí hiệu riêng, được quy định dùng thống nhất trên toàn thế giới.

+ Kí hiệu hoá học gồm một hoặc hai chữ cái có trong tên gọi của nguyên tố, trong đó chữ cái đầu được viết ở dạng chữ in hoa và chữ cái sau viết thường.

VD: kí hiệu hóa học của nguyên tố hydrogen là H, nguyên tố oxygen là O, của nguyên tố lithium là Li. 

+ Có những nguyên tố hóa học không xuất phát từ tên gọi theo IUPAC mà xuất phát từ tên Latin của nguyên tố.

VD: nguyên tố sodium (tên Latin là natrium) có kí hiệu hóa học là Na; nguyên tố potassium (tên Latin là kalium) có kí hiệu là K. 

Nhận biết nguyên tố hóa học có mặt xung quanh ta

1. Vỏ hộp sữa có thể có nguyên tố nhôm (bên cạnh nguyên tố carbon có trong vật liệu bằng bột giấy, nhựa). Dây đồng có nguyên tố đồng. Ngòi bút bi có nguyên tố sắt.

2. 

• Kí hiệu hóa học của nhôm là Al. Nhôm có thể được dùng làm dây dẫn điện cao thế, làm vật liệu xây dựng, làm vỏ máy bay.

• Kí hiệu hóa học của đồng là Cu. Đồng có thể sử dụng để đúc tượng, làm lõi dây dẫn điện, làm tay nắm cửa, làm động cơ điện. 

• Kí hiệu hóa học của sắt là Fe. Sắt có thể được sử dụng làm vật liệu xây dựng, sử dụng trong sản xuất ô tô, tàu hỏa, làm đồ gia dụng (nồi, chảo,..). 

?.

Câu 1:

• Các nguyên tố có kí hiệu chỉ gồm một chữ cái: hydrogen (H), boron (B), carbon (C), nitrogen (N), oxygen (O), fluorine (F), phosphorous (P), sulfur (S), potassium (K).

• Các nguyên tố có kí hiệu gồm hai chữ cái: helium (He), beryllium (Be), neon (Ne), sodium (Na), magnesium (Mg), aluminium (Al), silicon (Si), chlorine (Cl), argon (Ar), calcium(Ca).

• Kí kiệu của nguyên tố sodium (Na) và potassium(K) không xuất phát từ tên gọi IUPAC của chúng.

Câu 2.

Tên một số nguyên tố có trong thành phần không khí: oxygen, nitrogen, carbon, hydrogen.