Giáo án điện tử chuyên đề Sinh học 10 cánh diều Bài 6: Công nghệ tế bào gốc và ứng dụng

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Năm 1981

Lần đầu tiên phát hiện tế bào gốc phôi từ phôi chuột giai đoạn sớm

Năm 2006

Tìm ra điều kiện cho phép một số loại tế bào soma ở người trưởng thành trở về trạng thái giống như tế bào gốc

Năm 1998

Tế bào mầm phôi của phôi nang lần đầu được phân lập và nuôi cấy trong phòng thí nghiệm

KHỞI ĐỘNG

Những khám phá nêu trên về tế bào gốc phôi mở ra những triển vọng nào trong nghiên cứu và ứng dụng của công nghệ tế bào gốc, đặc biệt trong lĩnh vực y học?

BÀI 6:

CÔNG NGHỆ TẾ BÀO GỐC

VÀ ỨNG DỤNG

NỘI DUNG BÀI HỌC

KHÁI NIỆM VỀ TẾ BÀO GỐC ĐỘNG VẬT

I

THÀNH TỰU CỦA CÔNG NGHỆ TẾ BÀO GỐC

II

THỰC HIỆN ĐỀ TÀI TÌM HIỂU CÁC THÀNH TỰU CỦA CÔNG NGHỆ TẾ BÀO GỐC

III

KHÁI NIỆM VỀ TẾ BÀO GỐC ĐỘNG VẬT

I

► 1. Định nghĩa và đặc điểm của tế bào gốc

Quan sát hình 6.1 (SCĐ tr.36) và cho biết:

a) Tế bào gốc có những đặc điểm nào?

b) Các đặc điểm của tế bào gốc có ý nghĩa như thế nào đối với sự phát triển cơ thể và tiềm năng ứng dụng.

Hình 6.1. Khả năng tái tạo và biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau của tế bào gốc

► 1. Định nghĩa và đặc điểm của tế bào gốc

Tế bào gốc là tế bào chưa được biệt hóa, có thể phân chia tạo ra các tế bào biệt hóa cấu thành các mô và cơ quan của cơ thể động vật thực vật.

Khả năng tự tái tạo

Khả năng biệt hóa thành các loại mô và tế bào của cơ thể

► 2. Các loại tế bào gốc

Đọc thông tin mục I.2, quan sát hình 6.2: Cho biết định nghĩa về tế bào gốc phôi và tế bào gốc trưởng thành. Trong hai loại tế bào gốc này, loại nào có khả năng biệt hóa hình thành nhiều loại mô hơn? Vì sao?

► 2. Các loại tế bào gốc

Tế bào gốc phôi: các tế bào gốc bắt nguồn từ khối tế bào mầm phôi của phôi nang ở giai đoạn tiền làm tổ; có khả năng được biệt hóa thành hầu hết các loại mô và cơ quan của cơ thể.

Tế bào gốc trưởng thành: các tế bào chưa được biệt hóa trong các mô (cơ quan) của cơ thể sau khi sinh ra, thường có một số vị trí nhất định.

Dựa vào nguồn gốc hình thành, tế bào gốc bao gồm:

Quan sát hình 6.5 (SCĐ tr.40) và mô tả phương pháp tạo tế bào gốc phôi in vitro. Phương pháp này khắc phục được trở ngại gì của việc cấy ghép mô, cấy ghép tạng từ nguồn khác? Giải thích.

Hình 6.5. Chuyển nhân từ tế bào soma vào trứng để tạo tế bào gốc phôi và hình thành các mô khác nhau

THÀNH TỰU CỦA CÔNG NGHỆ TẾ BÀO GỐC

II

THẢO LUẬN NHÓM

Nhóm lớn 1: Tìm hiểu về tái tạo mô cho trị liệu

Nhóm lớn 2: Tìm hiểu về cấy ghép tế bào gốc

1. Tái tạo mô lành cho trị liệu

Tạo được mô trị liệu từ tế bào của người bệnh (mô tự thân) thông qua tế bào gốc vạn năng cảm ứng → Giảm thiểu nguy cơ loại thải mô cấy ghép.

Công nghệ tế bào gốc sử dụng tế bào gốc phôi là cơ sở của y học tái tạo

→ Các mô không có sẵn nguồn cấy ghép có thể được tái tạo và sử dụng.

Tế bào gốc trung mô là các tế bào gốc được phân lập từ một số mô (mô mỡ, tủy xương, amidan,...) có tiềm năng tự tái tạo và biệt hóa thành các tế bào tạo mỡ, cơ, tế bào sụn và nguyên bào xương → Ứng dụng trong điều trị các bệnh tim mạch, xương, hệ thần kinh và các bệnh viêm nhiễm.

2. Cấy ghép tế bào gốc

Vai trò: có thể thay thế các tế bào bị tổn thương do điều trị ung thư hoặc tế bào bị bệnh được áp dụng hỗ trợ điều trị một số loại bệnh ung thư và các bệnh liên quan đến máu.

Liệu pháp tiêm tế bào gốc tủy xương có thể khôi phục khả năng miễn dịch cho bệnh nhân bị tổn thương tế bào miễn dịch do hóa trị ung thư hoặc các bệnh liên quan đến máu.

Nghiên cứu thông tin mục II (SCĐ tr. 40 – 42), kết hợp Hình 6.6, thảo luận để trả lời các câu hỏi:

• Nêu những khó khăn, thách thức có thể gặp phải trong ứng dụng công nghệ tế bào gốc để điều trị bệnh ở người.
• Theo em, công nghệ tế bào gốc có thể gặp những trở ngại nào? Vì sao?
• Cần có những lưu ý gì trong nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ tế bào gốc?

Những trở ngại trong ứng dụng tế bào gốc

• Các tế bào gốc phôi có thể tạo thành tế bào không tương thích và bị thải loại khi được cấy ghép.
• Mô được cấy ghép vẫn chứa các tế bào chưa được biệt hóa, phát triển thành những khối mô bất thường.
• Sử dụng tế bào gốc phôi người để nghiên cứu vẫn là vấn đề gây tranh cãi, liên quan đến đạo đức sinh học.

Những trở ngại trong ứng dụng tế bào gốc

• Sử dụng các tế bào gốc trưởng thành có lượng nhỏ và khó phân lập, chỉ có thể biệt hóa tạo ra một vài loại tế bào xác định.
• Sử dụng tế bào được biệt hóa có nguồn gốc từ tế bào gốc vạn năng cảm ứng có thể hình thành khối u ác tính do các yếu tố tái lập trình thường liên quan đến phát triển khối u.

THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

TÌM HIỂU CÁC THÀNH TỰU CỦA CÔNG NGHỆ

TẾ BÀO GỐC

III

Đề tài 1: Tìm hiểu về thành tựu, ứng dụng của công nghệ tế bào gốc trong y học (điều trị các bệnh ở người)

Đề tài 2: Tìm hiểu thành tựu của công nghệ tế bào gốc trong sản xuất dược phẩm.

Đề tài 3: Tìm hiểu thành tựu công nghệ tế bào gốc trong tạo giống, nhân giống vật nuôi.

LUYỆN TẬP

--------------- Còn tiếp ---------------