Giáo án điện tử chuyên đề Sinh học 10 kết nối Bài 1: Công nghệ tế bào thực vật và thành tựu

CHÀO MỪNG CÁC EM 

ĐẾN VỚI TIẾT HỌC HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Những cây con nhỏ xíu trong đĩa Petri ở hình bên được tái sinh từ những mẫu mô trong môi trường nuôi cấy nhận tạo 

Nuôi cấy mô tế bào ở thực vật 

Theo em, bằng cách nào các nhà khoa học có thể nuôi cấy các mẫu mô của một cơ thể thực vật để chúng tái sinh thành cây hoàn chỉnh ? 

CHUYÊN ĐỀ 1: CÔNG NGHỆ 

TẾ BÀO VÀ MỘT SỐ THÀNH TỰU 

BÀI 1: CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 

THỰC VẬT VÀ MỘT SỐ THÀNH TỰU 

NỘI DUNG BÀI HỌC

I. Tính toàn năng của tế bào

II. Quy trình công nghệ tế bào thực vật

III. Một số thành tựu và triển vọng của công nghệ tế bào thực vật

I. TÍNH TOÀN NĂNG CỦA TẾ BÀO

Thảo luận nhóm đôi

• Hãy nêu một số ví dụ thực tế cho thấy những tế bào chuyên hóa của thực vật có tính toàn năng?
• Tính toàn năng của các tế bào thực vật đem lại ưu thế thích nghi như thế nào ? Giải thích. 

Khái niệm

Tính toàn năng của tế bào là đặc tính của tế bào có khả năng phân chia và biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau và phát triển thành một cơ thể hoàn chỉnh trong điều kiện thích hợp.

Ví dụ tính toàn năng của tế bào thực vật

Ví dụ tế bào chuyên hóa của thực vật có tính toàn năng

Ở một số loài thực vật, một mẩu rễ cây còn sót lại trong đất có thể phát triển thành một cây hoàn chỉnh

Các tế bào lá cây có tính toàn năng, có thể tái biệt hoá, phân chia và phát triển thành các loại tế bào chuyển hoá khác nhau.

> Một mẩu lá cây nằm trên mặt đất có thể tái sinh thành cây hoàn chỉnh.

Ưu thế thích nghi

Tế bào có tính toàn năng → Chỉ cần một bộ phận cơ thể còn sót lại cũng có khả năng tái sinh thành cây mới.

Khả năng tái sinh mạnh mẽ → Hầu hết các loài thực vật có khả năng sống sót qua những điều kiện khắc nghiệt, thậm chí qua các đợt đại tuyệt chủng hàng loạt.

Cây Tùng Bách 9550 năm tuổi sống qua Kỷ băng hà

GHI NHỚ

Khái niệm: Tính toàn năng của tế bào là tế bào có tiềm năng di truyền để có thể biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau của cơ thể. Không phải tế bào nào toàn năng di truyền cũng có thể biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau. 

Tế bào chuyên hóa có toàn năng di truyền nhưng không thể tái biệt hóa và phân chia tạo ra các loại tế bào khác nhau như tế bào gốc. 

> Toàn năng di truyền của tế bào là điều kiện cần nhưng chưa đủ để tế bào có thể trở thành tế bào toàn năng.

II. QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ TẾ BÀO THỰC VẬT

Đọc thông tin mục II, quan sát Hình 1.1 tr.7 và trả lời câu hỏi:

• Thế nào là công nghệ tế bào thực vật? 
• Quy trình công nghệ tế bào thực vật trong vi nhân giống gồm những giai đoạn chung nào? 

Khái niệm

Công nghệ tế bào là quy trình kĩ thuật nuôi cấy mô tế bào trong môi trường nhân tạo ở điều kiện vô trùng 

Quy trình công nghệ tế bào thực vật trong vi nhân giống gồm các giai đoạn chung: 

Giai đoạn 1

Chuẩn bị môi trường dinh dưỡng

Giai đoạn 2

Khử trùng mô nuôi cấy

Giai đoạn 3

Tái sinh cây

Dừng lại và suy ngẫm

Câu 1. Trình bày khái quát quy trình nuôi cấy mô tế bào thực vật. 

Câu 2. Tại sao phải nuôi cấy mô tế bào trong môi trường vô trùng?

Bước 1

• Chuẩn bị môi trường nuôi cấy

Đĩa Compact Dry – môi trường 

nuôi cấy thế hệ mới

• Tuỳ từng loài cây: môi trường dinh dưỡng có thể có thành phần khác nhau. 
• Yêu cầu: phải chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sinh trưởng, phân chia tế bào. 
• Các loại hormone thực vật (auxin, cytokine) cần được bổ sung vào môi trường với một tỉ lệ thích hợp. 

Bước 2

• Khử trùng môi trường và mô nuôi cấy

Môi trường nuôi cấy, mô đem nuôi cấy và dụng cụ chứa môi trường nuôi cấy cần được khử trùng vì môi trường giàu dinh dưỡng là nơi rất thích hợp cho các vi sinh vật sinh trưởng và sinh sản.

Bước 3

• Tái sinh cây

• Để cây con được tái sinh từ mô sẹo, môi trường nuôi cấy phải được đặt trong chế độ chiếu sáng và nhiệt độ thích hợp. 

     Trả lời Câu hỏi 2

• Môi trường nuôi cấy có đầy đủ chất dinh dưỡng là nơi lý tưởng cho các loài vi sinh vật sinh trưởng và sinh sản. 
• Với ưu thế sinh sản nhanh, các loài vi sinh vật sẽ cạnh tranh chất dinh dưỡng với các tế bào thực vật, thậm chí có thể tiết độc tố hoặc trực tiếp tấn công tiêu diệt các tế bào thực vật.

III. MỘT SỐ THÀNH TỰU VÀ TRIỂN VỌNG CỦA CÔNG NGHỆ TẾ BÀO THỰC VẬT

Đọc nội dung thông tin mục III.1 thảo luận trả lời các câu hỏi:

Câu hỏi 1

Cho biết ý nghĩa của việc nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào ?

Câu hỏi 2

Hãy nêu một số ví dụ nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào giúp bảo tồn các giống cây quý hiếm.

1. Nhân giống bảo tồn các giống cây quý hiếm 

Ý nghĩa

Có ý nghĩa đặc biệt trong việc nhân giống các loài cây quý hiếm, bảo tồn các giống có nguồn gene quý, khôi phục các giống cây có nguy cơ tuyệt chủng.

Ví dụ

Giống Ngọc Linh quý hiếm được nuôi cấy từ mô sẹo trong phòng thí nghiệm

Có thể duy trì những giống sạch bệnh hoặc các giống có khả năng chống chịu với virus và vi sinh vật gây bệnh làm tổn thất lớn cho ngành nông nghiệp.

Ví dụ

Nuôi cấy mô tế bào lấy từ các giống chuối chống chịu nấm

Nuôi cấy mô tế bào lấy từ các khoai tây, cà chua chống chịu được bệnh do virus

--------------- Còn tiếp ---------------