Giáo án điện tử Sinh học 12 bài 10: Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

Có khi nào lai bố mẹ thuộc 2 dòng thuần chủng chỉ khác nhau  một tính trạng, nhưng đời F₂ cũng thu được 16 tổ hợp không ?

BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN

NỘI DUNG BÀI HỌC

• Tương tác gen
• Tác động đa hiệu của gen

1. TƯƠNG TÁC GEN

Đọc SGK mục I-1 và nêu khái niệm tương tác gen

• Là sự tác động qua lại giữa các gen trong quá trình hình thành 1 kiểu hình.
• Lưu ý: Các gen không tương tác trực tiếp với nhau mà các sản phẩm do chúng tạo ra tác động qua lại.

Màu sắc hạt

Hình dạng hạt

Tương tác gen alen  

Alen A

Alen a

Tính trạng (Kiểu hình)

Tương tác gen không alen   

Alen A

Alen B

Tính trạng (Kiểu hình)

1. Tương tác bổ sung

P_t/c:

  hoa trắng

  hoa trắng

F₁^:        

  100% hoa đỏ

F₁ x F₁:

F₂:               9 hoa đỏ: 7 hoa trắng

Thảo luận trả lời câu hỏi

• Hãy cho biết sự giống và khác giữa thí nghiệm lai trong tương tác bổ sung so với thí nghiệm lai hai tính trạng của Menđen.
• Từ tỉ lệ kiểu hình ở F₂ cho phép ta kết luận được gì về kiểu gen của F₁?

Giải thích thí nghiệm

• Phép lai 1 tính trạng: F1 có 1 loại kiểu hình; F2 có 2 loại kiểu hình tỉ lệ là 9 : 7
• F2: 9 + 7 = 16 tổ hợp giao tử = 4gt x 4gt → F1 tạo ra 4 gt

F1 dị hợp 2 cặp gen (AaBb) và 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NST tương đồng khác nhau nhưng chỉ qui định 1 tính trạng.

Màu sắc hoa 

Tương tác gen không alen   

Viết sơ đồ lai

Qui ước

    + A-B-:         quy định hoa đỏ.

    + A-bb:     

    + aaB-          quy định hoa trắng.

    + aabb:                

P_tc:  Hoa trắng (AAbb)  x  Hoa trắng (aaBB)

F1:                  AaBb (100% hoa đỏ)

F1 x F1:      AaBb           x          AaBb

F2:              9 A_-B_- : 3 A_-bb: 3 aaB_- : 1 aabb

9 đỏ

7 trắng

Thế nào là tương tác bổ sung?

Khái niệm

Tương tác bổ sung: là sự tác động qua lại giữa 2 hay nhiều gen không alen trong quá trình hình thành 1 tính trạng (bản chất là các sản phẩm gen tương tác nhau).

2. Tương tác cộng gộp

Đọc mục I-2 và quan sát hình 10.1 SGK hoàn thành những nội dung sau:

• Thế nào là tương tác cộng gộp?
• Nêu ví dụ về tính trạng do nhiều gen chi phối.
• Nhận xét gì về mối tương quan giữa số lượng gen cùng loại (trội hoặc lặn) trong một kiểu gen với sự biểu hiện tính trạng
• Những loại tính trạng nào chịu sự chi phối của kiểu tương tác này ?

Tương tác cộng gộp: là tương tác giữa 2 hoặc nhiều gen không alen với nhau theo kiểu mỗi alen trội (bất kể thuộc lôcut nào) đều làm tăng sự biểu hiện kiểu hình lên một chút ít.

Ví dụ

P :            Da đen    x    Da trắng

                AABBCC         aabbcc

G:               ABC                  abc

F₁ :            AaBbCc (da nâu đen)

Ngoài ra, da nâu đen có thể có các kiểu gen: AABbcc, AaBBcc, aaBBCc,...

Những tính trạng do nhiều gen cùng qui định theo kiểu tương tác cộng gộp thường là tính trạng số lượng.

Tính trạng càng do nhiều gen quy định, sai khác về kiểu hình giữa các kiểu gen càng nhỏ, càng khó nhận biết các kiểu hình đặc thù.

1. II. TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN

Hình 10.2. Gen HbS gây ra hàng loạt bệnh lí ở người

Đọc mục II và quan sát hình 10.2 SGK trả lời các câu hỏi sau:

Trình bày khái niệm gen đa hiệu?

Những biểu hiện nào cho thấy gen đột biến HbS có phải là gen đa hiệu không ?

Khi một gen đa hiệu bị đột biến dẫn đến hậu quả gì?

Trường hợp một gen tác động đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng gọi là tính đa hiệu của gen hay gen đa hiệu.

Khi gen đa hiệu bị đột biến dẫn đến sự biến đổi hàng loạt tính trạng.

Mối quan hệ nào sau đây là chính xác nhất?

• Một gen quy định một chuỗi polipeptit.
• Một gen quy định một tính trạng.
• Một gen quy định một enzim/protein.
• Một gen quy định một kiểu hình.

Khi cho một thứ cây hoa đỏ tự thụ phấn, thế hệ con thu được 135 cây hoa đỏ; 105 cây hoa trắng. Màu hoa di truyền theo quy luật nào? 

• Tương tác cộng gộp
• Qui luật phân li của Menđen
• Tương tác át chế
• Tương tác bổ sung

Trong phép lai một cặp tính trạng người ta thu được tỷ lệ kiểu  hình ở con lai là 135 cây hoa tím; 45 cây hoa vàng; 45 cây hoa đỏ và 15 cây hoa trắng. Quy luật di truyền nào sau đây đã chi phối tính trạng màu hoa nói trên? 

• Tác động gen kiểu át chế
• Tác động gen kiểu bổ trợ
• Trội lặn không hoàn toàn
• Quy luật phân li độc lập

Ở một loài thực vật, chiều cao cây do 4 cặp gen không alen tác động cộng gộp quy định. Sự có mặt của mỗi alen trội làm chiều cao tăng 5cm. Cây cao nhất có chiều cao 190cm. Các cây cao 170cm có kiểu gen

• AaBbddee ; AabbDdEe
• AaBbDdEe ; AABbddEe
• AAbbddee ; AabbddEe
• aaBbddEe ; AaBbddEe

Cho lai 2 cây bí quả tròn với nhau, đời con thu được 272 cây bí quả tròn, 183 cây bí quả bầu dục và 31 cây bí quả dài. Sự di truyền tính trạng hình dạng quả bí tuân theo quy luật

• phân li độc lập của Menđen
• liên kết gen hoàn toàn
• tương tác bổ sung
• tương tác cộng gộp

VẬN DỤNG

Sự tương tác giữa các gen có mâu thẫn gì với các quy luật phân li của các alen hay không? Tại sao?

Không vì tương tác gen là sự tác động qua lại giữa các sản phẩm của gen, không phải bản thân các gen.

Tương tác gen không phủ nhận học thuyết Menđen mà chỉ mở rộng thêm học thuyết Menđen.

Nhiệm vụ về nhà

Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài

Phân biệt tương tác gen với quy luật phân li độc lập của Menđen

Chuẩn bị trước Bài 11: Liên kết gen – hoán vị gen

CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ LẮNG NGHE!