Giáo án điện tử Sinh học 12 bài 4: Đột biến gen

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

Quan sát một số hình ảnh sau

Đột biến gen

BÀI 4 ĐỘT BIẾN GEN

NỘI DUNG BÀI HỌC

• Đột biến gen
• Cơ chế phát sinh đột biến gen

1. Đột biến gen

Dựa vào kiến thức đã học ở lớp 9, em hãy cho biết thế nào là đột biến gen?

Đột biến gen là những biến đổi xảy ra trong cấu trúc của gen thường liên quan tới 1 hoặc 1 số cặp nu.

Thể đột biến là những cá thể mang đột biến đã biểu hiện ra kiểu hình.

Công bạch tạng

Công bạch tạng

Rùa hai đầu

Các dạng đột biến gen

Gen ban đầu chưa bị đột biến

I

A T G A A G T T T

T A X T T X A A A

ADN

A U G A A G U U U

mARN

- Met – Lys – Phe …

pôlipeptit

II

Thay thế

A T G A A A T T T

T A X  T T T A A A

ADN

A U G A A A U U U

mARN

- Met – Lys – Phe …

pôlipeptit

III

Thay thế

A T G    A X T T T

T A X     T G A A A

ADN

A U G A A X U U U

mARN

- Met – Asn - Phe

pôlipeptit

Đột biến thay thế 1 cặp nu

Làm biến đổi 1 bộ 3 → có thể biến đổi aa trong Prôtêin → biến đổi chức năng Prôtêin:

Không thay đổi aa: Nếu bộ ba ĐB mã hóa a.a cùng loại với bộ ba ban đầu.

Mất nhiều aa (ngắn chuỗi PP): Nếu bộ ba ĐB là mã kết thúc.

Thay đổi 1 aa: Nếu bộ ba ĐB mã hóa a.a khác loại với bộ ba ban đầu.

Ví dụ: Bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm gây thiếu máu do đột biến gen thay thế cặp T - A  thành A – T, ở codon thứ 6 làm cho hồng cầu bị kéo dài, mất khả năng vận chuyển khí Oxi, CO₂

Gen ban đầu chưa bị đột biến

I

A T G A A G T T T

T A X T T X A A A

ADN

A U G A A G U U U

mARN

- Met – Lys – Phe …

pôlipeptit

IV

Thêm vào

A T G G A A G T T T

T A X  X T T X A A A

ADN

A U G G A A G U U U

mARN

- Met – Glu – Val …

pôlipeptit

V

T

A

Thêm vào

A T G T A A G T T T

T A X A T T X A A A

A U G U A A G U U U

- Met – Kết thúc

VI

A

T

Mất đi

A T G A G  T T T

T A X T  X  A A A

A U G A G U U U

- Met – Ser……

Đột biến thêm hoặc mất 1 cặp nu

Làm biến đổi các bộ 3 từ vị trí đột biến đến cuối gen (đột biến dịch khung) → Biến đổi trình tự aa trong Prôtêin → biến đổi chức năng Prôtêin.

Làm xuất hiện mã kết thúc à ngắn chuỗi Polipeptit.

Thảo luận nhóm

Hãy quan sát hình kết hợp độc lập đọc SGK mục I - 2 và mục III sau đó thảo luận nhóm để hoàn thành bảng sau trong thời gian 7 phút.

1. Cơ chế phát sinh đột biến gen

Quan sát các hình ảnh kết hợp đọc SGK mục II và nêu cơ chế phát sinh đột biến gen.

Nhân đôi

Nhân đôi

Sự kết cặp không đúng trong nhân đôi ADN

Guanin dạng hiếm (G*) kết cặp với timin trong quá trình nhân đôi, tạo nên đột biến G – X   A - T

Tác động của tia tử ngoại UV

Tác nhân hoá học: chất 5-brôm uraxin (5BU) gây ra dạng đột biến thay thế cặp A - T bằng cặp G - X.

Nhân đôi

Nhân đôi

Nhân đôi

Cơ chế phát sinh đột biến gen

Sự kết hợp không đúng trong tái bản ADN

Tác động của các tác nhân gây đột biến

Tác nhân vật lí

(Tia tử ngoại UV)

Tác nhân hóa học

(5-Brôm Uraxin)

Tác nhân sinh học

(virut gây đột biến)

LUYỆN TẬP

Trò chơi đoán nhanh

• Có 5 quả bóng màu khác nhau. Mỗi đội sẽ lần lượt được chọn 1 quả bóng có chứa câu hỏi.
• Thời gian suy nghĩ là 5 giây. Hết thời gian, đội bạn có quyền đưa ra câu trả lời.
• Mỗi câu trả lời đúng được tính 10 điểm.
• Trong số các quả bóng có quả bóng may mắn nếu tìm được quả bóng may mắn sẽ được 10 điểm, và được quyền lựa chọn câu hỏi tiếp theo.

Quả bóng 1

Dạng đột biến gen gây hậu quả lớn nhất về mặt cấu trúc của gen là:

1. mất 1 cặp nuclêôtit đầu tiên.
2. mất 3 cặp nuclêôtit trước mã kết thúc.
3. đảo vị trí 2 cặp nuclêôtit.
4. thay thế 1 nuclêôtit này bằng 1 cặp nuclêôtit khác.

Quả bóng 2

Đột biến thay thế cặp nuclêôtit trong gen

1. làm cho gen có chiều dài không đổi.
2. có thể làm cho gen trở nên ngắn hơn so với gen ban đầu.
3. làm cho gen trở nên dài hơn gen ban đầu.
4. có thể làm cho gen trở nên dài hoặc ngắn hơn gen ban đầu.

Quả bóng 3

Vai trò chủ yếu của quá trình đột biến đối với quá trình tiến hoá là:

1. Tần số đột biến của vốn gen khá lớn.
2. Cung cấp nguồn nguyên liệu sơ cấp cho tiến hoá.
3. Tạo ra một áp lực làm thay đổi tần số alen trong quần thể.
4. Cơ sở để tạo biến dị tổ hợp.

Quả bóng 4

Tác nhân hoá học như 5- brômuraxin là chất đồng đẳng của timin gây

1. đột biến thêm A.
2. đột biến mất A.
3. đột biến G – X " A - T.
4. đột biến A - T " G - X.

Quả bóng 5

Đột biến thêm cặp nuclêôtit trong gen

1. làm cho gen trở nên dài hơn so với gen ban đầu.
2. có thể làm cho gen trở nên ngắn hơn so với gen ban đầu.
3. có thể làm cho gen trở nên dài hoặc ngắn hơn gen ban đầu.
4. tách thành hai gen mới bằng nhau.

VẬN DỤNG

Tại sao nhiều đột biến điểm như đột biến thay thế cặp nucleotit lại hầu như vô hại đối với thể đột biến?

Khang dân đột biến
+ Là giống lúa cứng cây, chống đổ, kháng sâu bệnh tốt.

+ Năng suất cao.

NHIỆM VỤ VỀ NHÀ

Trả lời câu hỏi và bài tập cuối bài

Xem lại bài 9 và bài 22 Sinh học 9

Chuẩn bị bài 5, bút phớt

CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ LẮNG NGHE BÀI GIẢNG!