Giáo án mĩ thuật 7 chân trời bản 2 bài 2: Tạo hình bình hoa (2 tiết)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giới thiệu một số hình ảnh trong SGK, trang 11, tranh ảnh do GV sưu tầm, đặt câu hỏi để HS thảo luận về chất liệu, hình dáng của sản phẩm, hoa văn trang trí và tính ứng dụng của sản phẩm trong đời sống hằng ngày:

+ Nêu các công dụng của bình hoa trong cuộc sống.

+ Liệt kê một số hình dáng của bình hoa.

+ Nêu các họa tiết có thể sử dụng để trang trí bình hoa.

+ Màu sắc sử dụng trong trang trí bình hoa như thế nào?

+ Kể tên một số chất liệu có thể tạo được bình hoa.

- GV mở rộng kiến thức, giúp HS biết thêm nét đặc trưng và sự khác nhau về hình dáng, hoa văn, chất men,… của nghệ thuật đồ gốm qua các thời kì và khu vực:

+ Thời Đinh – Tiền Lê: Chủ yếu là vật liệu xây dựng và trang trí kiến trúc, gạch trang trí hoa sen, hoa phượng. Xương gốm nặng, trong lòng bát đĩa thường có dấu chân kê lớn hình chữ thập.

+ Thời Lý – Trần:

Hiện vật đa dạng, phong phú về cả chủng loại và màu men. Bốn dòng men tiêu biểu là men trắng, men xanh lục, men nâu và men trắng vẽ hoa nâu. Hoa văn trang trí chủ đạo là sen và cúc.

+ Thời Lê sơ:

Nổi tiếng với dòng hoa lam, được vẽ bằng ôxit cô ban. Nét vẽ phóng khoáng theo cảm xúc, tạo ra độ đậm nhạt, dày mỏng, màu men sinh động, mềm mại. Hoa văn trang trí: Vẫn là hoa cúc, hoa sen, sóng nước, chim, cá.

+ Thời Mạc:

Nổi tiếng với dòng men nhiều màu, tam thái, ngũ thái. Hoa văn trang trí gồm hoa cúc, hoa sen, hoa phù dung, cúc dây, khóm cỏ, rong rêu, lá đề, sóng nước, vảy cá, phượng, ngựa, chim, vẹt, sư tử. Hai loại hình hiện vật tiêu biểu được biết đến là chân đèn và lư hương.

+ Thời Lê – Trịnh:

Với các làng gốm nổi danh như Thổ Hà, Bát Tràng, Hương Canh, Phù Lãng, Hiếu Lễ. Hiện vật phong phú đa dạng gồm chậu lớn, đỉnh, mô hình nhà tháp men nhiều màu, lư hương hình bông sen. Hoa văn trang trí gồm hoa sen, cúc, phù dung, các loại chim, sen vịt, sen trúc, sóng nước kết hợp với mây tản.

+ Thời Nguyễn:

Có đồ dùng sinh hoạt hàng ngày, gốm trang trí kiến trúc, xây dựng lăng tẩm. Men rạn trắng ngà và men trắng hoa lam thời kỳ này vẫn phát triển. Bên cạnh đó có thêm men đá, trắng đục (gốm Cậy), men xanh xám, da lươn, đỏ sậm (Phù Lãng). Hoa văn trang trí chủ yếu là tứ quý.

- GV giới thiệu thêm một số làng nghề truyền thống khác với các làng nghề ở phần Khởi động như gốm bàu Trúc, gốm Biên Hòa, gốm Lái Thiêu,…

+ Làng gốm sứ Bàu Trúc (Bình Thuận): là làng gốm sứ của người Chăm và cổ nhất trong khu vực Đông Nam Á. Những sản phẩm gốm được tạo tác hoàn toàn bằng tay và các hoa văn trang trí trên gốm là những đường khắc vạch hình sông nước, chấm vỏ sò và hoa văn thực vật, có cả hoa văn móng tay trên vai cổ gốm rất mộc mạc, gần gũi với người dân. Sản phẩm gốm Bàu Trúc cá màu xương đất và không đồng đều do trong quá trình nung lửa bị cháy táp nhiều và gốm Bàu Trúc không sử dụng nung trong lò mà nung ngoài trời, có đốt củ và phủ rơm với nhiệt độ lên khoảng 700 – 900 độ c. Điều đặc biệt của gốm Bàu Trúc là không phủ men và sản phẩm nào giống nhau.

+ Làng gốm sứ Biên Hòa (Đồng Nai): Hai yếu tố quan trọng tạo nên vẻ đẹp đặc trưng của làng gốm Biên Hòa là nguồn nguyên liệu cao lanh và đất sét màu chất lượng cao cùng với trình độ của thợ gốm có tay nghề. Là sự kết hợp giữa gốm Cây Mai và nghệ thuật trang trí của gốm nước Pháp, với những sản phẩm như chậu, voi, con thú hay tượng, cùng với nghệ thuật khắc chìm, vẽ men kết hợp với màu men tạo nên một sản phẩm tinh xảo. Ngoài ra, gốm Biên Hòa là loại xốp, có xương đất màu ngà và được nung nhẹ trên lửa. Ngày nay, gốm Biên Hòa không còn giữ được vị trí đỉnh cao, tuy rằng vẫn có những mặt hàng xuất khẩu và thường được sản xuất theo đơn.

+ Làng gốm sứ Lái Thiêu (Bình Dương): xuất hiện vào cuối thế kỷ 19. Nhờ vào nguồn đất sét cao lanh và nguyên liệu củi đốt dồi dào nên đa hình thành nên làng gốm sứ. Là sự kế thừa của gốm Cây Mai với những sản phẩm đồ gia dụng, đồ mỹ nghệ. Gốm Lái Thiêu ngày nay đã không còn tồn tại mà thay vào đó là sự phát triển theo quy mô công nghiệp và xu hướng thị trường. Vậy nên, những dấu tích xưa cũ của làng gốm Lái Thiêu gần như đã không còn. Tất cả các sản phẩm đều được làm bằng tay và nung bằng lò củi truyền thống. Sản phẩm phục vụ chủ yếu cho thị trường xuất khẩu nên ngày nay gốm Bình Dương đã đi theo hướng sản xuất công nghiệp, đầu tư máy móc cơ sở hiện đại nhằm mang đến những sản phẩm chất lượng đạt yêu cầu cao.

- GV kết luận: Sự kết hợp các yếu tố tạo hình của điêu khắc trong sáng tạo kiểu dáng, kế thừa tinh hoa của gốm truyền thống với những tìm tòi trong màu men, vẽ trang trí,… đã tạo nên những sản phẩm gốm nghệ thuật có giá trị thẩm mĩ cao, đáp ứng nhu cầu sử dụng của công chúng.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh minh họa – SGK tr.10, qua đó nhận thức, khai thác và hình thành ý tưởng thể hiện sản SPMT.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày về đặc điểm tạo hình và cách thể hiện tranh vẽ tĩnh vật.

- GV mời nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Quan sát và nhận thức

- Công dụng của bình hoa trong cuộc sống là: cắm hoa và trang trí nhà cửa.

- Một số hình dáng của bình hoa: to phình ở phần thân, cổ thắt lại và miệng loa rộng hình tròn; lọ hoa hình trụ, lọ hoa kiểu dáng bầu,…

- Các họa tiết có thể sử dụng để trang trí bình hoa: con vật (con công, con cá, con chim…), hoa (hoa sen, hoa hồng, hoa hướng dương…).

- Màu sắc sử dụng trng bình hoa chủ yếu là màu trắng để làm nổi bật các hoa văn trên thân, ngoài ra người ta có thể sử dụng một số màu khác như màu xanh, màu vàng, màu đỏ,…

- Một số chất liệu có thể tạo được bình hoa: gốm, sứ, nhựa, thủy tinh, đồng,…