CHƯƠNG X - TRÁI ĐẤT VÀ BẦU TRỜI

BÀI 53 - MẶT TRĂNG

1. NHẬN BIẾT (4 câu)

Câu 1: Em biết gì về Mặt Trăng?

Trả lời:

Mặt Trăng là một vệ tinh của Trái Đất mà chúng ta có thể nhìn thấy trên bầu trời. Đôi khi chúng ta thấy nó rất sáng vào đêm.

Câu 2: Mặt Trăng là một vật thể không tự phát sáng, vậy ánh sáng mà chúng ta thấy từ Mặt Trăng có nguồn gốc từ đâu?

Trả lời:

Mặt Trăng là một vật thể không tự phát sáng. Chúng ta thấy Mặt Trăng là do nó phản chiếu ánh sáng mặt trời

Câu 3: Trình bày các hình dạng của Mặt Trăng.

Trả lời:

• Hình dạng Mặt Trăng ta nhìn thấy trên bầu trời thay đổi mỗi ngày. Người ta nói đó là các pha của Mặt Trăng.
• Không Trăng (còn gọi là Trăng non): khi nửa tối của Mặt Trăng hướng hoàn toàn về Trái Đất, ta không nhìn thấy Trăng.
• Trăng tròn: khi nửa sáng của Mặt Trăng hoàn toàn hướng về Trái Đất thì ta nhìn thấy Mặt Trăng hình tròn.

Câu 4: Giải thích sự khác nhau về hình dạng nhìn thấy của Mặt Trăng.

Trả lời:

• Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, mất khoảng một tháng để đi hết một vòng.
• Phía Mặt Trăng hướng về Mặt Trời lúc nào cũng sáng. Chúng ta thấy các hình dạng khác nhau của Mặt Trăng trong tuần trăng là do ta nhìn Mặt Trăng ở các góc nhìn khác nhau.

2. THÔNG HIỂU (3 câu)

Câu 1: Phân biệt Trăng khuyết đầu tháng và Trăng khuyết cuối tháng.

Trả lời:

• Trăng khuyết đầu tháng: Mặt Trăng có phần sáng sẽ tăng dần. Mặt Trăng đã đi được 1/4 chặng đường quỹ đạo của nó hay là nó đã đi được phần tư đầu của chặng đường. Mọc vào ban ngày, đến chiều tối thì đạt đến đỉnh và lặn vào nửa đêm.
• Trăng khuyết cuối tháng: Mặt Trăng có phần sáng sẽ giảm dần. Mặt Trăng đã đi được 3/4 chặng đường quỹ đạo của nó hay là nó đã đi vào phần tư cuối của chặng đường. Mọc vào nửa đêm, đạt đến đỉnh vào rạng sáng và lặn vào ban trưa.

Câu 2: Vì sao Mặt Trăng chỉ được Mặt Trời chiếu sáng một nửa?

Trả lời:

Mặt Trời chỉ chiếu sáng được một nửa Mặt Trăng vì Mặt Trăng hình khối cầu.

Câu 3: Thời gian chuyển từ không Trăng đến Trăng tròn là bao lâu?

Trả lời:

Thời gian chuyển từ không Trăng đến Trăng tròn là khoảng hai tuần. Hai tuần sau đó Trăng tròn sẽ trở lại là không Trăng.

3. VẬN DỤNG (4 câu)

Câu 1: Em hãy sưu tầm một số câu đố dân gian về Mặt Trăng.

Trả lời:

1,

Tròn như cái đĩa

Lơ lửng giữa trời

Dịu mát tươi vui

Đêm rằm tỏa sáng.

Là gì?

2,

Khi tròn, khi khuyết

Lúc tỏ, lúc mờ

Có chú cuội nhỏ

Ngồi gốc cây đa

Câu 2: Mặt trăng máu là hiện tượng gì, xảy ra khi nào? Nêu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng đó?

Trả lời:

• Trăng máu hay còn gọi là trăng huyết, là hiện tượng đặc biệt của nguyệt thực toàn phần.
• Trăng máu là một hiện tượng thiên văn tự nhiên và xảy ra khi mặt trăng di chuyển vào vùng bóng tối của Trái Đất che mất ánh sáng từ mặt trời. Do ánh sáng khúc xạ xuyên qua tầng khí quyển nên mặt trăng có màu đỏ rực như máu.

Câu 3: Mặt Trăng cách Trái Đất rất xa, vậy tại sao vẫn có thể gây ra hiện tượng thủy triều ở Trái Đất?

Trả lời:

• Mặt Trăng ảnh hưởng đến thủy triều là do trọng lực của nó.
• Mặt Trăng cũng có trọng lực của nó và trọng lực của Mặt Trăng kéo nước trên Trái Đất (và kéo cả chúng ta nữa) về phía nó. Nhưng lực hút của Mặt Trăng kéo chúng ta yếu hơn lực hút của Trái Đất nên chúng ta không chú ý, còn với các đại dương thì dễ nhận biết hơn. Nước bị hút về phía Mặt Trăng gây ra triều lên ở phía Trái Đất quay về Mặt Trăng.

Câu 4: Vì sao khi bị ánh nắng Mặt Trời chiếu vào, ta có cảm giác nóng, nhưng khi bị ánh sáng Mặt Trăng chiếu vào lại không có cảm giác gì?

Trả lời:

• Nhiệt độ của Mặt Trời quá lớn, cho nên mặc dù Trái Đất cách Mặt Trời rất rất xa nhưng khi ánh nắng mặt Trời chiếu vào người, chúng ta vẫn cảm thấy nóng, thậm chí có khi còn bỏng rát.
• Mặt Trăng chỉ phản chiếu khoảng 3% đến 12% ánh sáng Mặt trời. Ánh sáng ấy lại đi một quãng đường rất xa nên khi chiếu xuống sẽ không khiến con người cảm thấy nóng bức.

4. VẬN DỤNG CAO (3 câu)

Câu 1: Có thể nhìn thấy Mặt Trăng vào ban ngày không? Tại sao?

Trả lời:

Chúng ta gần như không thấy Mặt Trăng vào ban ngày. Thực tế thì ban ngày vẫn có Mặt Trăng nhưng ánh sáng của Mặt Trời vào ban ngày quá lớn, nó đã che lấp đi Mặt Trăng nên không thể nhìn thấy Mặt Trăng vào ban ngày.

Câu 2: Trong trường hợp nào ta có thể nhìn thấy Mặt Trăng vào ban ngày?

Trả lời:

Ban ngày trời sáng vì bầu khí quyển tán xạ ánh mặt trời, nhưng nếu mặt trăng đủ gần và đủ to để phản chiếu đủ ánh mặt trời thì nó sẽ sáng hơn bầu trời xung quanh. Nhờ vậy, ta có thể thấy mặt trăng vào ban ngày.

Câu 3: Chu kì Mặt Trăng ảnh hưởng như thế nào đến nhịp sinh học của động vật?

Trả lời:

Tác động của Mặt Trăng đối với nhịp sinh học đã được ghi nhận rất rõ trong thế giới tự nhiên. Những thay đổi về đường kính cây, mô hình sinh sản của cua và hoạt động vào ban đêm của một số loại động vật đều có thể bị ảnh hưởng bởi chu kỳ Mặt Trăng.