Giáo án chuyên đề lịch sử 10 cánh diều CĐ2: Hoạt động 3,4

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 6 nhóm, yêu cầu các nhóm đọc thông tin trong sơ đồ 1.1 và hình 1.6, điền từ khóa vào cột tương ứng với lĩnh vực sử trong Phiếu học tập.

PHIẾU HỌC TẬP

- GV hướng dẫn HS khai thác Hình 1.6 và giới thiệu cho HS:

Cuốn sách Lịch sử tư tưởng Việt Nam là công trình khái quát toàn diện lịch sử tư tưởng của dân tộc Việt Nam từ thời tiền sử, sơ sử đến thế kỉ XVIII với những đặc điểm cơ bản của các tư tưởng, tôn giáo và vai trò của các nhà tư tưởng lớn trong lịch sử như Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Ngô Thì Nhậm.

- GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Giải thích ý nghĩa của việc phân chia lịch sử theo lĩnh vực

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm đã được phân công, đọc thông tin trong sơ đồ 1.1 và hình 1.6 để điền từ khóa vào cột tương ứng với lĩnh vực sử trong Phiếu học tập.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày một số lĩnh vực của lịch sử theo kết quả thảo luận trong Phiếu học tập.

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Lịch sử còn được trình bày theo từng lĩnh vực khác nhau như lịch sử chính trị, lịch sử ngoại giao, lịch sử văn hóa, lịch sử tư tưởng, lịch sử kinh tế, lịch sử xã hội.

- GV chuyển sang nội dung mới.

3. Tìm hiểu về lịch sử theo lĩnh vực

Biên soạn lịch sử theo lĩnh vực có ý nghĩa quan trọng trong việc tìm hiểu chuyên sâu về các lĩnh vực trong quá khứ, giúp bổ sung và làm phong phú thêm tri thức tổng quát về lịch sử.

Khái quát các lĩnh vực của lịch sử

Lĩnh vực lịch sử

Từ khóa thể hiện nội dung theo lĩnh vực

Lịch sử văn hóa

Nghiên cứu về những thành tựu và giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra.

Lịch sử tư tưởng

Nghiên cứu về hệ thống những quan điểm, nhận thức của con người về tự nhiên, xã hội và con người.

Lịch sử kinh tế

Nghiên cứu về các hoạt động của con người liên quan đến sản xuất, trao đổi, phân phối của cải vật chất.

Lịch sử xã hội

Nghiên cứu về quan hệ xã hội, phân tầng xã hội, cơ cấu giai cấp, mẫu thuẫn xã hội.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cặp đôi, đọc mục 4 và quan sát các Hình 1.7, 1.8 SGK tr.7 và trả lời câu hỏi: Nêu khái niệm và nội dung chính của lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới.

- GV hướng dẫn HS khai thác tư liệu:

+ Hình 1.7: cuốn sách này viết về lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỉ XIX.

+ Hình 1.8: là bìa cuốn lịch sử viết về quá trình hình thành, phát triển và suy tàn của chế độ phong kiến Tây Âu, Đông Âu, Tây Á, Trung Á, Nam Á, Đông Bắc Á, Đông Nam Á, châu Phi, châu Mỹ.

- GV gợi mở, hướng dẫn HS lấy những ví dụ tương tự về một cuốn lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới của các tác giả khác để giải thích cho khái niệm, nội dung của lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cặp đôi, đọc mục 4 và quan sát các Hình 1.7, 1.8 SGK tr.7 để tìm hiểu về khái niệm và nội dung chính của lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới.

- HS lấy những ví dụ tương tự về một cuốn lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới của các tác giả khác để giải thích cho khái niệm, nội dung của lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về khái niệm và nội dung chính của lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới.

- GV mời đại diện HS xung phong lấy ví dụ tương tự về một cuốn lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới của các tác giả khác.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận về một số nội dung chính của lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới.

- GV chuyển sang nội dung mới.

4. Tìm hiểu về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới

- Lịch sử dân tộc:

+ Là lịch sử của một quốc gia. Ví dụ: lịch sử Việt Nam, lịch sử Nhật Bán, lịch sử Ấn Độ,...

+ Nội dung chính của lịch sử dân tộc là quá trình vận động, phát triển của quốc gia dân tộc trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội,...

à Quá trình này là lịch sử chung của các địa phương, các tộc người đã và đang tạo thành dân tộc đó.

- Lịch sử thế giới:

+ Là lịch sử chung của các quốc gia dân tộc trên thế giới.

+ Nội dung của lịch sử thế giới là quá trình vận động phát triển của nhân loại theo tiến trình thời gian. à Quá trình này là sản phẩm tương tác của nhiều chủ thể và lực lượng lịch sử, không phải là phép cộng đơn thuần của lịch sử tất cả các quốc gia, cũng không chỉ giới

hạn ở lịch sử của một số quốc gia dân tộc có vai trò nổi bật.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin SGK tr.8 và trả lời câu hỏi: Nêu đối tượng và phạm vi của lịch sử văn hóa Việt Nam.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, đọc thông tin SGK tr.8 để tìm hiểu về đối tượng và phạm vi của lịch sử văn hóa Việt Nam.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về đối tượng và phạm vi của lịch sử văn hóa Việt Nam.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành nhiều nhóm (mỗi nhóm khoảng 4 – 5 HS) và giao nhiệm vụ cho các nhóm: Quan sát các hình từ 1.9 đến 1.12, hãy tóm tắt những nét chính của lịch sử văn hóa Việt Nam trên trục thời gian.

- GV hướng dẫn HS khai thác tư liệu:

+ Hình 1.9: Dấu tích hạt gạo cháy trong văn hóa Đồng Đậu thể hiện đặc trưng văn minh nông nghiệp trồng lúa nước của cư dân Việt cổ định cư ở vùng đồi gò trung du.

+ Hình 1.10: Trống đồng Tân Long với những họa tiết hoa văn thể hiện rõ sự bảo tồn của văn hóa Đông Sơn (ở giữa có hình mặt trời, xung quanh là vành hoa văn hình học, mặt trống trang trí bằng các hình con cóc), bên cạnh đó có trang trí hoa văn lá đề, chim phượng,…là những đề tài trang trí chịu ảnh hưởng từ Trung Hoa.

+ Hình 1.11: Tượng Phật Đồng Dương mang phong cách nghệ thuật A-ma-ra-vi-ta, có giá trị nghệ thuật và yếu tố giao lưu văn hóa Ấn Độ khá đậm nét trên tác phẩm này.

+ Hình 1.12: Nhà hát Lớn Hà Nội mang đậm phong cách kiến trúc của Pháp đồng thời cũng là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật phương Tây.

- GV giới thiệu cho HS những công trình kiến trúc mang dấu ấn văn hóa Pháp như Phủ Chủ tịch (Hà Nội), cầu Long Biên, hệ thống đường sắt, xe đạp, xích lô,….

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS chia thành nhiều nhóm (mỗi nhóm khoảng 4 – 5 HS), quan sát các hình từ 1.9 đến 1.12, để tóm tắt những nét chính của lịch sử Việt Nam trên trục thời gian.

- GV quan sát quá trình các nhóm thảo luận, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày những nét chính của lịch sử Việt Nam trên trục thời gian.

- GV yêu cầu các HS khác quan sát, lắng nghe, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Văn hóa Việt Nam là sản phẩm của sự kế thừa văn minh Văn Lang - Âu Lạc và sự tiếp thu tinh hoa văn hóa từ bên ngoài (văn hóa Trung Hoa: chữ Hán, văn học, giáo dục khoa cử, công trình kiến trúc, bộ máy nhà nước, luật pháp,… ; văn hóa Ấn Độ: văn học, kiến trúc, điêu khắc,…. ; văn hóa Pháp: giao thông, trang phục, ẩm thực, âm nhạc, lối sống.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu về lịch sử văn hóa Việt Nam

1.1. Đối tượng và phạm vi

- Đối tượng của lịch sử văn hoá Việt Nam: là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần của cộng đồng các dân tộc Việt Nam trong quá trình lịch sử.

à Đối tượng thường tập trung vào những giá trị văn hoá cốt lõi, tiêu biểu.

- Phạm vi của lịch sử văn hoá Việt Nam: là những giá trị vật chất và tinh thần trên lãnh thổ Việt Nam (về không gian) từ khi con người xuất hiện đến nay (về thời gian).

1.2. Khái lược tiến trình lịch sử văn hóa Việt Nam

- Thời nguyên thủy (khoảng 80 vạn năm cách ngày nay – thế kỉ VII TCN):  cuối thời nguyên thuỷ, người Việt cổ đã từng bước định hình nền văn hoá bản địa, với đặc trưng là văn hoá nông nghiệp trồng lúa nước.

- Thời dựng nước (thế kỉ VII TCN – 179 TCN): hình thành ba trung tâm văn hóa Đông Sơn, Sa Huỳnh, Đồng Nai.

+ Văn hoá tiền Đông Sơn: ở lưu vực sông Hồng, sông Mã, sông Cả.,...phát triển rực rỡ với sự ra đời của nước Văn Lang và nước Au Lạc, định hình bản sắc văn hoá Việt Nam.

+ Văn hoá Sa Huỳnh: là đỉnh cao của văn hoá bản địa ở khu vực ven biển Nam Trung Bộ vào thời đại kim khí, là tiền đề ra đời của Vương quôc Chăm-pa sau này.

+ Văn hoá Đồng Nai là nền văn hoá phát sinh và phát triển ở lưu vực sông Đồng Nai và đồng băng sông Cửu Long, thuộc thời đại kim khí.

- Thời Bắc thuộc (179 TCN_ 938):

+ Ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ: người Việt đã kiên cường, bền bỉ đấu tranh chồng đồng hoá, bảo vệ bản săc văn hoá dân tộc; đồng thời tiếp biến sáng tạo văn hoá Trung Hoa, Ấn Độ để phát triên nền văn hoá của mình thêm phong phú, đa dạng.

+ Ở khu vực ven biển Nam Trung Bộ: cư dân Chăm-pa đã tiếp thu sáng tạo văn hoá Án Độ, tạo nên nền văn hoá đa sắc thái.

+ Ở Nam Bộ: trên cơ sở văn hoá Óc Eo, Vương quốc Phù Nam ra đời vào khoảng thế kỉ I.

- Thời quân chủ độc lập (938 - 1834): văn hoá Việt Nam tiếp tục phát triển rực rỡ trên nhiều lĩnh vực với ảnh hưởng mạnh mẽ của Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo và tín ngưỡng dân gian. Từ thế kỉ XVI, một số yếu tố văn hoá phương Tây đã du nhập vào Việt Nam và có xu hướng phát triển.

- Thời Pháp thuộc (1884 - 1945): văn hoá Việt Nam có sự tiếp biến văn hoá phương Tây, đặc biệt là văn hoá Pháp trên nhiều lĩnh vực về văn hoá vật chất  và văn hoá xã hội.

- Thời hiện đại (1945 nay): nền văn hoá Việt Nam được định hình trên ba nguyên tắc: dân tộc hoá, đại chúng hoá và khoa học hoá, nhằm phát huy sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành 6 nhóm, yêu cầu HS các nhóm thực hiện đồng thời 2 nhiệm vụ sau:

+ Nhiệm vụ 1: Đọc thông tin trong SGK và nêu đối tượng, phạm vi của của lịch sử tư tưởng Việt Nam. Lấy ví dụ về một đối tượng của lịch sử tư tưởng Việt Nam.

+ Nhiệm vụ 2: Đọc thông tin trong SGK, quan sát các hình từ 1.13 đến 1.16, hãy tóm tắt những nét chính của lịch sử tư tưởng Việt Nam trên trục thời gian.

- GV hướng dẫn HS thảo luận, khai thác tư liệu:

+ Hình 1.13: Trần Hưng Đạo (1231 – 1300) tên thật là Trần Quốc Tuấn – là một nhà chính trị, quân sự lỗi lạc thời Trần. Ông đã chỉ huy quân đội đánh tan hai cuộc xâm lược của quân Nguyên vào năm 1825 và năm 1288. Khi Trần Hưng Đạo ốm nặng, vua Trần Anh Tông đến và hỏi rằng: Nếu có điều chẳng may, mà giặc phương Bắc lại sang xâm lược thì kế sách như thế nào? Trần Hưng Đạo đã trả lời vua: Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước vậy.

+ Hình 1.14: Lê Quý Đôn (1726 – 1784) là vị quan dưới thời Lê Trung hưng. Ông được coi là nhà bác học với học thức uyên thâm trên nhiều lĩnh vực.

+ Hình 1.15: Phan Bội Châu (1867 – 1940) là nhà chí sí cách mạng Việt Nam. Năm 1904, ông cùng với các chí sĩ yêu nước khác thành lập tổ chức Duy Tân Hội ở Quảng Nam, chủ trương cầu viện Nhật Bản để đánh đuổi thực dân Pháp, xây dựng nước Việt Nam độc lập theo khuynh hướng dân chủ tư sản. Năm 1912, do ảnh hưởng của Cách mạng Tân Hợi, ông chủ trương thành lập tổ chức Việt Nam Quang phục hội nhưng những hoạt động của tổ chức này cũng không thành công.

+ Hình 1.16: Hồ Chí Minh (1890 – 1969) là người được lựa chọn và truyền bá chủ nghĩa Mác Lê-nin vào Việt Nam, mở ra con đường cách mạng theo khuynh hướng vô sản, góp phần đưa đất nước thoát khỏi ách đô hộ của chủ nghĩa thực dân và đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm đã được phân công để tìm hiểu về:

+ Đối tượng, phạm vi của của lịch sử tư tưởng Việt Nam.

+ Những nét chính của lịch sử tư tưởng Việt Nam.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về :

+ Đối tượng, phạm vi của của lịch sử tư tưởng Việt Nam.

+ Những nét chính của lịch sử tư tưởng Việt Nam trên trục thời gian.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Mỗi thời kì có những tư tưởng khác nhau để phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước nhưng cùng chung một đặc điểm là sức mạnh đoàn kết dân tộc, lấy dân làm gốc và trọng dụng nhân tài.

- GV chuyển sang nội dung mới.

2. Tìm hiểu về lịch sử tư tưởng Việt Nam

2.1. Đối tượng và phạm vi

- Đối tượng của lịch sử tư tưởng Việt Nam: là hệ thống những quan điểm, nhận thức của người Việt Nam về tự nhiên, xã hội và con người trong quá khứ.

- Phạm vi của lịch sử tư tưởng Việt Nam: tập trung vào hai lĩnh vực chính là tư tưởng chính trị và tư tưởng tôn giáo.

2.2. Khái lược tiến trình lịch sử tưởng Việt Nam

- Thời nguyên thuỷ và thời dựng nước: trong buổi đầu dựng nước, tư duy về sự đoàn kết, thống nhất dân tộc đã được định hình.

- Thời Bắc thuộc: người Việt tiếp thu những hệ tư tưởng từ bên ngoài như Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo từ Trung Hoa và Án Độ,

góp phần tạo nên sức mạnh trong cuộc đấu tranh giành lại độc lập, tự chủ.

- Thời quân chủ độc lập:  Nho giáo đóng vai trò là hệ tư tưởng chính trị chính thống, nền tảng của chế độ quân chủ.

- Thời Pháp thuộc: các khuynh hướng tư tưởng mới du nhập vào Việt Nam, khuynh hướng dân chủ tư sản xuất hiện với các đại diện tiêu biểu là Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Từ thập niên 20 của thế kỉ XX, chủ nghĩa Mác - Lênin được truyền bá vào Việt Nam, đưa đến thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Thời hiện đại: chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng chủ yếu của xã hội Việt Nam, dẫn dắt sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân và cách mạng xã hội chủ nghĩa.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc theo 6 nhóm, đọc thông tin trong SGK, quan sát Hình 1.17 để thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ sau:

+ Nhiệm vụ 1: Giải thích đối tượng của lịch sử xã hội Việt Nam. Lấy ví dụ về một đối tượng của lịch sử xã hội Việt Nam.

+ Nhiệm vụ 2: Tóm tắt những nét chính của lịch sử xã hội Việt Nam trên trục thời gian.

- GV hướng dẫn HS khai thác Hình 1.17: quan sát chân dung Bạch Thái Bưởi kết hợp với thông tin trong mục Em có biết để thấy được chân dung một nhân vật tiêu biểu cho tầng lớp tư sản dân tộc ra đời và nỗ lực vươn lên trong thời kì Pháp thuộc.

- GV mở rộng thêm cho HS một số nhân vật khác như: Nguyễn Sơn Hà (1894 – 1980) được coi là ông tổ trong ngành sản xuất sơn của Việt Nam ; Ngô Tử Hạ (1882 – 1973) là nhà tư sản dân tộc trong ngành in và là đại biểu Quốc hội khóa I cao tuổi nhất.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm đã được phân công để tìm hiểu về:

+ Đối tượng, phạm vi của của lịch sử xã hội Việt Nam.

+ Những nét chính của lịch xã hội Việt Nam.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về :

+ Đối tượng, phạm vi của của lịch sử xã hội Việt Nam.

+ Những nét chính của lịch xã hội Việt Nam trên trục thời gian.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận.

- GV chuyển sang nội dung mới.

3. Tìm hiểu về lịch sử xã hội Việt Nam

3.1. Đối tượng phạm vi

- Đối tượng: là những vấn đề xã hội diễn ra trong quá khứ.

- Phạm vi: là những lĩnh vực như quan hệ xã hội, phân tầng xã hội, cơ cấu giai cấp, mâu thuần xã hội,...

3.2 Khái lược về lịch sử xã hội Việt Nam

- Thời nguyên thủy: Tổ chức xã hội chủ yếu trong giai đoạn đầu, thường là tập hợp trong một nhóm gia đình. Theo thời gian, tổ chức xã hội theo hình thức công xã thị tộc dần được xác lập. Xã hội chưa có sự phân hoá thành giai cấp.

- Thời dựng nước: xã hội phân hoá thành các bộ phận chủ yếu quý tộc, nông dân, thợ thủ công, nô tì. Mâu thuẫn xã hội chưa gay gắt.

- Thời Bắc thuộc: xã hội có sự phân hoá sâu sắc. Các tầng lớp chủ yếu trong xã hội bao gồm quan lại đô hộ, địa chủ người Hán, hào trường người Việt, nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì. Mâu thuẫn xã hội gay gắt dẫn đến các cuộc đấu tranh giành lại độc lập, tự chủ diễn ra mạnh mẽ.

- Thời quân chủ độc lập: các giai cấp, tầng lớp chủ yêu là quý tộc, quan lại, địa chủ, nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì. Từ thế kỉ XVI, mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến ngày càng tăng, là nguyên nhân dân đến các cuộc khởi nghĩa nông dân.

- Thời Pháp thuộc: xuất hiện những biến đổi sâu sắc về cơ cấu giai cấp. Mâu thuẫn dân tộc và mâu thuân giai cấp ngày càng gay gắt. Sự xuất hiện những giai cấp, tầng lớp mới trong xã hội đã tạo ra cơ sở xã hội để tiếp thu những tư tưởng mới.

- Thời hiện đại:

+ Thời kì 1945 – 1954: tầng lớp vua quan phong kiến bị xoá bỏ, giai cấp địa chủ có xu hướng giảm dân về số lượng; giai cấp công nhân, nông dân, tiểu tư sản, tư sản

đoàn kết trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

+ Thời kì 1954 – 1975: ở miền Bắc, giai cấp địa chủ và tư sản đã bị xoá bỏ hoàn toàn. Công nhân, nông dân, binh sĩ, trí thức trở thành những lực lượng làm chủ xã hội; Ở miền Nam, cơ cấu giai cấp trong xã hội về cơ bản không có nhiều thay đổi so với trước năm 1954.

+ Thời kì 1975 1986: ở miền Bắc, cơ cấu giai cấp và quan hệ xã hội về cơ bản không có nhiều thay đổi so với thời kì trước. Ở miền Nam, cơ cấu giai cấp trong xã hội đã có sự thay đổi căn bản sau khi thực hiện cải tạo xã hội chủ nghĩa.

+ Thời kì 1986 – nay: Việt Nam bước vào thời kì đổi mới, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã tác động lớn đến cơ câu xã hội. Công nhân, nông dân, bình sĩ, trí thức đã xuất hiện thêm các tầng lớp mới.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, đọc thông tin SGK tr.13 và trả lời câu hỏi: Em hãy nêu đối tượng và phạm vi của lịch sử kinh tế Việt Nam.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, đọc thông tin SGK tr.13 để tìm hiểu về đối tượng và phạm vi của lịch sử kinh tế Việt Nam.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về đối tượng và phạm vi của lịch sử kinh tế Việt Nam.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành 6 nhóm, yêu cầu các nhóm đọc thông tin và quan sát các hình từ 1.18 đến 1.21 và thực hiện nhiệm vụ: Tóm tắt những nét chính của lịch sử kinh tế Việt Nam trên trục thời gian.

- GV hướng dẫn HS khai thác tư liệu:

+ Hình 1.18: Lá đề là loại hình trang trí phổ biến trên mái thuộc kiến trúc thời Lý. Việc sử dụng và kết hợp giữa hình tượng lá đề với rồng hoặc phượng làm đề tài trang trí trên mái kiến trúc hoàng cung thời Lý, Trần không chỉ tạo sự tráng lệ cho kiến trúc, mà ẩn sâu trong đó còn thể hiện và muốn truyền đạt những ý nghĩa về vương quyền, sự yêu trọng Phật giáo, coi Phật giáo là chỗ dựa tinh thần để xây dựng vương triều, xây dựng đất nước thái bình, thịnh trị của hai vương triều Lý, Trần.

+ Hình 1.19: Pôn Đu-me là người mang đến nhiều thay đổi lớn trong chính sách thuộc địa của Pháp ở Đông Dương. Ông chủ trương biến Đông Dương thành một thị trường tiêu thụ hàng hóa của Pháp và khai thác triệt để tài nguyên nơi đây. Để thực hiện điều này, Pôn Đu-me đã chủ trương kiến thiết hệ thống đường giao thông gồm đường sắt, đường bộ, đường thủy,… ; tăng cường các loại thuế để bóc lột nhân dân ta; nắm độc quyền các loại hàng hóa quan trọng như muối, gạo.

+ Hình 1.20: Hợp tác xã Đại Phong (Quảng Bình) là một HTX nông nghiệp được thành lập từ năm 1959, hưởng ứng phong trào thi đua Mỗi người làm việc bằng hai, sản lượng lương thực của HTX đã tăng lên. Năm 1962, Bác Hồ trao tặng danh hiệu Lá cờ đầu trong nông nghiệp cho HTX Đại Phong.

+ Hình 1.21: Một góc đô thị bên sông Sài Gòn thuộc TP Hồ Chí Minh, bao gồm những tòa nhà cao tầng nguy nga, thể hiện sự vươn lên mạnh mẽ của thành phố đầu tàu kinh tế phía nam của đất nước. Đó là minh chứng cho sự phát triển của đất nước thời kì đổi mới.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, đọc thông tin và quan sát các hình từ 1.18 đến 1.21 để tìm hiểu những nét chính của lịch sử kinh tế Việt Nam và thể hiện trên trục thời gian.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả, hoạt động thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày về những nét chính của lịch sử kinh tế Việt Nam được thể hiện trên trục thời gian.

- GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiên nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá và kết luận: Hoạt động kinh tế ban đầu của người Việt khá đơn giản, chủ yếu là săn bắt hái lượm. Trải qua quá trình hình thành và hát triển lâu dài, kinh tế nông nghiệp phát triển với sự xuất hiện của các công cụ lao động bằng sắt giúp năng suất lao động ngày càng tăng. Thủ công nghiệp phát triển với nhiều loại hình thủ công nghiệp nhà nước và thủ công nghiệp dân gian. Thương nghiệp phát triển gắn liền với các hoạt động trao đổi buôn bán trong và ngoài nước.

4. Tìm hiểu về lịch sử kinh tế Việt Nam

4.1. Đối tượng và phạm vi

- Đối tượng của lịch sử kinh tế Việt Nam là các hoạt động của con người liên quan đến quá trình sản xuất, trao đôi, phân phối của cải vật chất trên lãnh thổ Việt Nam trong lịch sử.

- Phạm vi của lịch sử kinh tế Việt Nam chủ yếu tập trung vào các ngành kinh tế như nông nghiệp, công nghiệp, thủ công nghiệp, thương nghiệp, dịch vụ,... và mối quan hệ giữa các ngành kinh tế đó trong nền kinh tế nói chung.

4.2. Khái lược về lịch sử kinh tế Việt Nam

- Thời nguyên thuỷ:

+ Kinh tế ban đầu là săn bắt, hái lượm; công cụ lao động chủ yếu bằng đồ đá.

+ Con người từng bước biết đến kĩ thuật luyện kim, trồng trọt, chăn nuôi, làm đồ gốm, dệt vải,... Sản phẩm lao động thời kì này chưa có dư thừa.

- Thời dựng nước:

+ Công cụ bằng đồng, sắt trở nên phổ biến, kinh tế ngày càng phát triển.

+ Nông nghiệp trồng lúa nước là chủ đạo.

- Thời Bắc thuộc:

+ Xuất hiện những đồn điền, trang trại của người Hán.

+ Nông nghiệp có những tiến bộ như biết dùng phân bón, chiết cành cây,...

+ Thủ công nghiệp phát triển với các nghề như khai mỏ, luyện kim, nghề mộc, đan lát, làm đồ gốm

tráng men, sành sứ, gạch ngói, đường mía,...

+ Thương nghiệp chuyển biến với việc hình thành các tuyến đường buôn bán, có các chợ và trung tâm buôn bán ở các làng, xã, châu, quận.

- Thời quân chủ độc lập: Nhà nước chú ý xây dựng các công trình thuỷ lợi, tổ chức khai hoang, thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông”.

- Thời Pháp thuộc:

+ Phương thức sản xuất TBCN du nhập vào Việt Nam. Các giai cấp, tầng lớp mới xuất hiện, mâu thuẫn dân tộc và mâu thuân giai cấp ngày càng gay gắt, tạo ra cơ sở xã hội để tiếp thu những tư tưởng mới.

- Thời hiện đại:

+ Thời kì 1945 – 1954: tầng lớp vua quan phong kiến bị xóa bỏ, giai cấp địa chủ có xu hướng giảm dân về số lượng; giai cấp công nhân, nông dân, tiểu tư sản, tư sản

đoàn kết trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc.

+ Thời kì 1954 – 1975:

·        Ở miền Bắc, giai cấp địa chủ và tư sản đã bị xoá bỏ hoàn toàn. Công nhân, nông dân, bình sĩ, trí thức trở thành những lực lượng làm chủ xã hội.

·        Ở miền Nam, cơ cấu giai cấp trong xã hội về cơ bản không có nhiều thay đổi so với trước năm 1954.

+ Thời kì 1975 1986:

·        Ở miền Bắc, cơ cấu giải cấp và quan hệ xã hội về cơ bản không có nhiều thay đổi so với thời kì trước.

·        Ở miền Nam, cơ cấu giai cấp trong xã hội đã có sự thay đổi căn bản sau khi thực hiện cải tạo xã hội chủ nghĩa.

+ Thời kì 1986 – nay: nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã tác động lớn đến cơ cấu xã hội. Tầng lớp doanh nhân ngày càng đông đảo, có vai trò và vị thế quan trọng trong đời sông kinh tế, xã hội.