Giáo án chuyên đề Lịch sử 10 cánh diều: Thực hành Chuyên đề 2

Di sản văn hóa phi vật thể

Giá trị của di sản văn hóa phi vật thể

Nhã nhạc cung đình Huế

- Loại hình âm nhạc này rất phong phú về nội dung và tinh thần, được xem như một phương tiện liên lạc, hình thức thể hiện sự tôn kính đến các vị thần linh và bậc đế vương, trở thành một biểu tượng cho

vương quyền về sự trường tồn, hưng thịnh của triều đại.

- Nhã nhạc còn phục vụ như một phương tiện cho việc truyền đạt những ý nghĩa mang tính triết lý và những khía cạnh về vũ trụ của người Việt Nam.

Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên

- Cồng, chiêng là vật thiêng gắn với đời sống tâm linh của người dân Tây Nguyên: diễn tả niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống, lao động và sinh hoạt hàng ngày; là cầu nối giữa con người, thần linh và thế giới siêu nhiên; chứa đựng bên trong mỗi chiếc chiêng, chiếc cồng là một vị thần.

- Cách chơi cồng, chiêng cũng như lễ hội của mỗi dân tộc ở Tây Nguyên có nét đặc sắc riêng. Do vậy, không gian văn hóa cồng chiêng góp phần khẳng định bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc ở Tây Nguyên.

Dân ca quan họ Bắc Ninh

- Giá trị của Dân ca Quan họ cổ truyền không chỉ ở những giai điệu đặc sắc, lời ca tinh tế, giàu triết lý, mà còn ở phong cách, trang phục lịch sự, trang nhã và những lề lối, tập quán đặc trưng kèm theo nó.

- Đặc biệt, việc thường xuyên thực hành dân ca Quan họ trong các hoạt động văn hóa-xã hội của cộng đồng đã tạo nên bản sắc địa phương và không gian văn hóa đặc thù của vùng Kinh Bắc.

Hội gióng ở Đền Phù Đổng, đền Sóc

Hội Gióng là lễ hội truyền thống tưởng nhớ và ca ngợi chiến công của người anh hùng Thánh Gióng, một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam.

Tín ngưỡng thờ cùng Hùng Vương

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là biểu trưng của lòng tôn kính, sự biết ơn, tri ân công đức các vua Hùng.

Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ

- Những người thực hành Đờn ca tài tử Nam Bộ luôn tôn trọng, quý mến, học hỏi nhau về tài nghệ, văn hóa ứng xử, đạo đức..., góp phần gắn kết cộng đồng, xã hội, cùng hướng tới giá trị chân, thiện, mỹ.

- Thông qua việc thực hành Đờn ca tài tử Nam Bộ, cộng đồng còn góp phần giới thiệu, bảo tồn và phát huy các tập quán xã hội khác liên quan, như: lễ hội, văn hóa truyền khẩu, nghề thủ công…

Dân ca Ví Giặm, Nghệ Tĩnh

Dân ca Ví, Giặm gắn bó mật thiết với đời sống người dân và mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Về

giá trị nghệ thuật, dân ca Ví, Giặm là loại hình độc đáo, phản ánh bản sắc văn hóa của địa phương, thể hiện tài năng, cốt cách của con người xứ Nghệ.

- Nhiều bài hát giàu tính giáo dục: kính trọng cha mẹ, chung thủy, nghĩa tình, trung thực, góp phần gìn giữ các tập tục, truyền thống tốt đẹp trong ứng xử xã hội ở làng, xã.

Nghi lễ và trò chơi kéo co

- Ở Việt Nam, nghi lễ và trò chơi kéo co thường được tổ chức trong dịp lễ hội mùa xuân, đánh dấu sự khởi đầu của một chu kỳ nông nghiệp và bày tỏ mong muốn cho cây trồng bội thu.

- Đây là di sản mang dấu ấn đậm nét của nghi thức nông nghiệp, tượng trưng cho sức mạnh của các lực lượng tự nhiên tác động đến mùa màng canh tác của con người.

Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ của người Việt

- Di sản này đề cao những điểm tương đồng văn hóa giữa các cộng đồng và các nhóm người tham gia vào việc thờ Mẫu.

- Việc thực hành di sản này tại các nhóm dân tộc khác nhau ở Việt Nam sẽ tăng cường đối thoại và thúc đẩy tôn trọng đa dạng văn hóa, góp phần tạo ra sợi dây tinh thần liên kết các cộng đồng thực hành, giúp sáng tạo, làm giàu vốn văn hóa thông qua các yếu tố nghệ thuật như trang phục, vũ đạo và âm nhạc.

Hát xoan Phú Thọ

- Hình thức và nội dung Hát Xoan gắn với thiên nhiên, con người, đời sống sản xuất của tỉnh Phú

Thọ và phong tục thờ cúng tổ tiên của người Việt. - Qua bài hát và điệu nhảy, người dân bày tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên, các vị vua Hùng và cầu mong hạnh phúc, thịnh vượng, thời tiết thuận lợi và mùa màng bội thu.

Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ

- Bài chòi là hình thức nghệ thuật diễn xướng có tính sáng tạo, ngẫu hứng, vừa là trò chơi dân gian - hình thức giải trí của cộng đồng khá vui nhộn và giàu tính trí tuệ.

- Bài chòi chuyển tải nội dung giáo dục về lòng nhân ái, tình yêu quê hương đất nước, phê phán thói hư tật xấu, hướng con người đến những giá trị, chuẩn mực đạo đức cao đẹp.

- Bài chòi trở thành môi trường thực hành và sáng tạo nghệ thuật cũng như bảo tồn các giá trị văn hóa vùng miền.

Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam

- Then phản ánh các quan niệm về con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của các tộc người thực hành.

- Then còn có ý nghĩa trong giáo dục đạo đức, lối sống nhân đạo và bảo vệ các phong tục và truyền thống văn hóa ở mỗi tộc người.

Ca trù

- Ca trù là sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa thi ca và âm nhạc, gắn liền với lễ hội, phong tục, tín ngưỡng, tư tưởng, triết lý sống của người Việt. Ca trù là từng là loại ca trong cung đình được giới quý tộc và trí thức yêu thích.

- Lời lẽ, ca từ của Ca trù mang tính uyên bác, ít lời mà nhiều nghĩa, giàu chất thơ, mang nhiều cảm xúc. Kỹ thuật hát Ca trù rất tinh tế, công phu, đòi hỏi phải nắn nót, chau chuốt từng chữ.