Giáo án điện tử chuyên đề Lịch sử 11 cánh diều CĐ 3: Danh nhân trong lịch sử Việt Nam (P3)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐÃ ĐẾN VỚI BUỔI HỌC NGÀY HÔM NAY!

CHUYÊN ĐỀ 3: DANH NHÂN TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

NỘI DUNG BÀI HỌC

01

Khái quát về danh nhân trong lịch sử dân tộc

02

Một số nhà chính trị nổi tiếng của Việt Nam thời Cổ - Trung đại

03

Một số danh nhân quân sự Việt Nam

NỘI DUNG BÀI HỌC

04

Một số danh nhân văn hóa Việt Nam

05

Một số danh nhân trong lĩnh vực khoa học – công nghệ và giáo dục – đào tạo

IV

MỘT SỐ DANH NHÂN VĂN HÓA VIỆT NAM

Khai thác Hình 9 – 11, tư liệu, mục Em có biết, thông tin trong mục IV SGK tr.55 – 59 và hoàn thành Bảng thống kê về thân thế, sự nghiệp, nhận xét và đánh giá về những đóng góp của một số danh nhân văn hóa Việt Nam.

Hình 9. Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông tại Yên Tử (Quảng Ninh)

Hình 10. Nguyễn Trãi (Tranh vẽ)

Hình 12. Tượng Hồ Xuân Hương tại Quỳnh Lưu (Nghệ An)

Hình 11. Tượng Nguyễn Du tại Tiên Điền(Nghi Xuân – Hà Tĩnh)

LÀM VIỆC NHÓM

Đọc thông tin trong sách giáo khoa và thực hiện nhiệm vụ:

Tìm hiểu về

danh nhân

Trần Nhân Tông

(1258 – 1308).

NHÓM 1

Tìm hiểu về danh nhân Nguyễn Trãi (1308 – 1442).

NHÓM 2

Tìm hiểu về danh nhân Nguyễn Du (1766 – 1820).

NHÓM 3

Tìm hiểu về

danh nhân

Hồ Xuân Hương

(1772 – 1822).

NHÓM 4

BẢNG THỐNG KÊ VỀ MỘT SỐ DANH NHÂN

VĂN HÓA VIỆT NAM

1. Trần Nhân Tông (1258 – 1308)

Thân thế

• Tên thật là Trần Khâm, là hoàng tử trưởng của vua Trần Thánh Tông.
• Ông trị vì từ năm 1278 đến năm 1293. Sau đó, nhường ngôi cho con là Trần Anh Tông và lên làm Thái thượng hoàng.

Tượng phật hoàng Trần Nhân Tông

Đóng góp

- Nhà thơ, nhà văn hóa lớn:

• Để lại nhiều tác phẩm có giá trị thuộc lĩnh vực triết học, lịch sử, Phật giáo, văn học,…Tiêu biểu như Trung hưng thực lục, các bài thơ được tập hợp trong Trần Nhân Tông thi tập.
• Xuất gia tu hành, trở thành vị sư tổ sáng lập Thiền phái Phật giáo Trúc Lâm.
• Thấu hiểu lẽ đời, ung dung, tự tại, hòa mình, đồng cảm với đồng loại, thiên nhiên.
• Là nhà chính trị, nhà quân sự, nhà ngoại giao xuất sắc, góp phần giữ gìn mối quan hệ hòa hiếu với Chăm-pa, mở mang bỡ cõi Đại Việt.

TƯ LIỆU:

Trần Nhân Tông tên húy là Khâm, sinh ngày 11/11 âm lịch năm Mậu Ngọ (tức ngày 7/12/1258), là con trưởng của vua Trần Thánh Tông và Nguyễn Thánh Thiên Cảm hoàng hậu Trần Thị Thiều. Sinh thời, ông có tướng mạo phi phàm (Đại Việt Sử ký toàn thư chép: khi sinh ra, thân Ngài có màu sắc hoàng kim, nước da vàng sáng rất đẹp, nên gọi Ngài là Phật kim). Ông rất thông minh và hiếu học, đọc hết sách vở trong ngoài. Năm 21 tuổi (năm 1279), ông lên ngôi Hoàng đế, hiệu là Trần Nhân Tông, tự xưng là Hiếu Hoàng. Khi giặc Nguyên sang xâm chiếm Đại Việt, với tài mưu lược sáng suốt, khả năng đoàn kết toàn dân, Trần Nhân Tông hai lần cùng vua cha và các tướng lĩnh lãnh đại quân dân đánh tan quân xâm lược Nguyên (1285, 1287 – 1288), bảo vệ vững chắc nền độc lập, tự chủ của dân tộc. Lịch sử ghi sự kiện hiển hách về tinh thần dân chủ cởi mở của vua Trần Nhân Tông và Thượng hoàng Trần Thánh Tông khi tổ chức Hội nghị Diên Hồng; có thểt coi đây là mầm mống của

hành động “trưng cầu dân ý” về một sự kiện trọng đại của đất nước trước họa xâm lăng. Ông chính là linh hồn của xã tắc giữa giờ phút cheo leo bên bờ vực thẳm. Tấm lòng bao dung hiếm có của vua Trần Nhân Tông và Thượng hoàng Trần Thánh Tông cũng thật hiếm có khi không truy cứu những người nao núng viết thư đầu hàng giặc. Sau 14 năm trị vì đất nước, năm Quý Tị (1293), ông nhường ngôi cho con là Trần Thuyên (tức vua Trần Anh Tông) và lên làm Thái Thượng hoàng rồi xuất gia tu hành. Mặc dù vậy, ông vẫn tham chính về ngoại giao gắn kết hai dân tộc, ổn định phương Nam đề phòng sự xâm lược.

Lăng vua Trần Nhân Tông (Trần Khâm) (1258 - 1308) ở Long Hưng, Thái Bình

Đền Trần Nhân Tông tại Huế

TRẦN NHÂN TÔNG

• Cuộc đời và sự nghiệp của Phật hoàng Trần Nhân gắn liền với những đóng góp to lớn cho dân tộc, cho đạo Pháp.
• Ông không chỉ là một bậc minh quân sáng suốt, có trách nhiệm với dân, với nước mà còn là một vị tu sĩ Phật giáo đạo cao đức trọng, hành hạnh đầu đà miên mật, tích cực phát triển nền Phật giáo nước nhà.

2. Nguyễn Trãi (1380 - 1442)

Thân thế

• Nguyễn Trãi hiệu là Ức Trai, quê gốc ở làng Chi Ngại
• Ông là con của danh sĩ Nguyễn Phi Khanh, cháu ngoại của quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.
• Năm 1400, Nguyễn Trãi thi đậu Thái học sinh dưới Triều Hồ.

Tượng của Nguyễn Trãi

Đóng góp

• Nhà chính trị - quân sự, nhà tư tưởng lớn:
• Nhà văn, nhà thơ lớn: nhiều tác phẩm tiêu biểu: Bình Ngô đại cáo, Quân trung từ mệnh tập, Phú núi Chí Linh, Lam Sơn thực lục, Dư địa chí, Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập,…

Chân dung Nguyễn Trãi

(tranh vẽ)

Bìa tác phẩm Dư địa chí của Nguyễn Trãi

Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Minh, Nguyễn Trãi đã dâng lên chủ tướng Lê Lợi tập Bình Ngô sách, vạch ra “Ba kế sách dẹp giặc Ngô”. Nguyễn Trãi cũng là người soạn ra Bình Ngô đại cáo tổng kết cuộc chiến tranh của quân dân Đại Việt chống quân Minh xâm lược.

Em có biết?

Tư liệu.

Khi tham gia biên soạn lễ nhạc, Nguyễn Trãi đã tâu với vua Lê Thánh Tông: “Hòa bình là là gốc của nhạc, thanh âm là văn của nhạc…Xin bệ hạ yêu nuôi muôn dân, để chốn xóm thôn không còn tiếng oán hận buồn than, như thế mới không mất cái gốc của nhạc”.

(Ngô Sỹ Liên, Đại Việt sử ký toàn thư,. Tập II, Sđd, tr.563)

Nguyễn Trãi

(1380 – 1442)

• Hiệu là Ức Trai, là một nhà chính trị, nhà văn.
• Thi đỗ Thái học sinh năm 1400, làm quan dưới thời nhà Hồ.
• Sau khởi nghĩa Lam Sơn ông tiếp tục phục vụ dưới thời vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông.
• Năm 1442, ông bị kết tội tru di tam tộc do thảm án Lệ Chi Viên.
• Năm 1464, vua Lê Thái Tông xuống chiếu ân xá cho ông.

• Nguyễn Trãi là nhà văn hóa lớn, có đóng góp to lớn cho sự phát triển văn hóa và tư tưởng Việt Nam.
• Dành cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp phát triển của văn học và chính trị dân tộc.
• Các tác phẩm của ông có giá trị chính trị và quân sự sâu sắc: Bình Ngô đại cáo – tuyên ngôn độc lập thứ hai của nước ta.

Trang đầu tiên của bản Bình Ngô đại cáo

Nguyên văn “Bình Ngô đại cáo”, trích trong Hoàng Việt Văn Tuyển

phát hành năm 1825, bản lưu trữ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam

Tượng Nguyễn Trãi

ở Nhị Khê – Hà Nội

Đền thờ Nguyễn Trãi

tại xã Nhị Khê, huyện Thường Tín

Đền thờ Nguyễn Trãi ở Côn Sơn,

Hải Dương

Tượng của Nguyễn Trãi

Giải thích vì sao Nguyễn Trãi được đánh giá là nhà văn hóa lớn của dân tộc Việt Nam?

Là một trí thức lớn, một trong những lãnh tụ kiệt xuất của phong trào khởi nghĩa Lam Sơn.

Đóng góp sách lược hoạch định đường lối,…chống quân Minh, giải phóng dân tộc

Là một nhà tư tưởng lớn của dân tộc Việt Nam

khái quát những vấn đề có tính quy luật của sự nghiệp dựng nước và giữ nước trong điều kiện lịch sử cụ thể

Quân trung từ mệnh tập

Bình Ngô đại cáo

Ức Trai thi tập

Quốc âm thi tập

Dư địa chí

Phản ánh nhiều mặt của đời sống nước ta đương thời: về chính trị, quân sự, ngoại giao, văn hoá; về vai trò của nhân dân, về lý tưởng xã hội….

NGUYỄN TRÃI

“Nguyễn Trãi, người anh hùng của dân tộc, văn võ song toàn. Văn là chính trị: Chính trị cứu nước, cứu dân, nội trị ngoại giao, mở nền thái bình muôn thuở, rửa nỗi thẹn nghìn thu. Võ là quân sự: Chiến lược và chiến thuật, yếu đánh mạnh, ít địch nhiều… thắng hung tàn bằng đại nghĩa. Văn võ đều là võ khí, mạnh như vũ bão, sắc như gươm dao”.

3. Nguyễn Du (1766 - 1820)

• Nguyễn Du (1766 – 1820) tên chữ là Tố Như, quê ở huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.
• Ông sinh ra tại kinh đô Thăng Long (Hà Nội) trong một gia đình quý tộc có truyền thống khoa bảng, nhiều đời làm quan.
• Sau khi thi đậu Tam trường, Nguyễn Du từng giữ nhiều chức quan dưới Triều vua Lê – chúa Trịnh và Triều Nguyễn.

Thân thế

Đóng góp

• Nhà thơ lớn – tác giả “Truyện kiều”:
• Người góp phần đặt nền móng cho ngôn ngữ văn học hiện đại Việt Nam:

• Nguyễn Du để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm văn chương viết bằng cả chữ Hán và chữ Nôm.
• Các tác phẩm của ông đều phản ánh thực trạng suy đồi của xã hội phong kiến đương thời và thể hiện sự cảm thông, chia sẻ đối với thân phận khổ cực của người dân.

Tác phẩm chữ Nôm: Truyện Kiều là tác phẩm nổi tiếng nhất.

 Đã trở thành tài sản văn học chung của thế giới

Tác phẩm chữ Hán:

• Thanh Hiên thi tập
• Nam Trung tạp ngâm
• Bắc hành tạp lục

---------------------------------------

----------------------Còn tiếp---------------------