Giáo án điện tử KHTN 7 cánh diều – Phần hóa học bài 1: Nguyên tử

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MÔN HOÁ HỌC

KHỞI ĐỘNG

Khoảng năm 440 trước Công nguyên, nhà triết học Hy Lạp Đê – mô – crit (Democritus) cho rằng nếu chia nhỏ nhiều nhất một đồng tiền vàng cho đến khi “Không thể phân chia được nữa”, thì sẽ được một hạt gọi là nguyên tử (“Nguyên tử” trong tiếng Hy Lạp là atomos, nghĩa là “không chia nhỏ hơn được nữa”).

Vậy nguyên tử có phải là hạt nhỏ nhất không?

Liệu vụn giấy/ mảnh nilon nhóm em vừa chia nhỏ được có thể gọi là nguyên tử được không?

BÀI 1: NGUYÊN TỬ

NỘI DUNG BÀI HỌC

Nguyên tử là gì?

Cấu tạo nguyên tử

Sự chuyển động của electron trong nguyên tử

Khối lượng nguyên tử

1. Nguyên tử là gì?

Khi chia nhỏ đồng tiền vàng đến khi “không thể phân chia được nữa” thì kích thước phần tử đó vô cùng nhỏ, mắt thường không quan sát được. Sau này, các nhà khoa học đã tiến hành phân tích hàng chục triệu chất, người ta chỉ tìm thấy hơn một trăm loại hạt cực kì nhỏ bé, không mang điện, cấu tạo nên mọi chất. Những hạt đó được gọi là nguyên tử. 

HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI

Thảo luận theo nhóm đôi và trả lời câu hỏi:

• Hãy cho biết nguyên tử là gì ?
• Kể tên hai chất có chứa nguyên tử oxygen?

KẾT LUẬN

• Nguyên tử là những hạt cực kì nhỏ bé, không mang điện, cấu tạo nên vật chất.
• Hai chất có chứa nguyên tử oxygen là: đường ăn, nước.
• Kích thước của nguyên tử vô cùng nhỏ bé, ngay cả khi sử dụng các kính hiển vi thông thường ta cũng không quan sát được.
• Kích thước của nguyên tử cỡ nanomet, 1nm = 10-12m.
• VD1: Có thể nói một nanomet nhỏ hơn chiều rộng sợi tóc người khoảng 100 000 lần. 
• Kích thước của nguyên tử cỡ nanomet, 1nm = 10-12m.
• VD2: Một giọt nước chứa tới 5 tỉ tỉ nguyên tử oxygen và hydrogen. So sánh với dân số thế giới hiện nay khoảng 7,6 tỉ người. Tức là số nguyên tử trong một giọt nước lớn hơn dân số trên Trái Đất khoảng 600 000 000 lần!

1. Cấu tạo nguyên tử

• Quan sát hình 1.2 trong SGK và cho biết cấu tạo của vỏ nguyên tử và hạt nhân
• Nêu kí hiệu và điện tích của các hạt cấu tạo nên nguyên tử.
• Lớp vỏ nguyên tử được tạo bởi một hay nhiều electron. Hạt nhân nguyên tử được cấu tạo bởi proton và neutron. 
• Kí hiệu và điện tích của các hạt cấu tạo nên nguyên tử:
• Electron có kí hiệu là e, mang điện tích âm, có giá trị là -1.
• Proton có kí hiệu là p, mang điện tích dương, có giá trị là +1.
• Neutron có kí hiệu là n và không mang điện.

KẾT LUẬN

Cấu tạo nguyên tử gồm vỏ nguyên tử và hạt nhân nguyên tử. 

Vỏ nguyên tử được cấu tạo bởi một hay nhiều electron mang điện tích âm chuyển động xung quanh hạt nhân .

Hạt nhân của nguyên tử mang điện tích dương, được tạo bởi các proton và neutron. 

Luyện tập

Câu hỏi 1.

• Quan sát hình 1.3 và hoàn thành thông tin chú thích các thành phần trong cấu tạo nguyên tử lithium.
• Làm thế nào để biết nguyên tử không mang điện?

Nhận xét:

• Số e mang điện tích âm bằng số p mang điện tích dương.
• Các hạt n không mang điện.
• Nguyên tử trung hoà về điện hay nguyên tử không mang điện.

Luyện tập

Câu hỏi 2. Hoàn thành thông tin trong bảng sau:

Câu hỏi 3. Aluminium là kim loại có nhiều ứng dụng trong thực tiễn, được dùng làm dây dẫn điện, chế tạo các thiết bị, máy móc trong công nghiệp và nhiều đồ dùng sinh hoạt. Cho biết tổng số hạt trong hạt nhân nguyên tử nhôm là 27, số đơn vị điện tích hạt nhân là 13. Tính số hạt mỗi loại trong nguyên tử nhôm và cho biết điện tích hạt nhân của nhôm.

• Vì hạt nhân gồm có proton và neutron
• Tổng số hạt trong hạt nhân = số proton + số neutron
• 27 = số proton + số neutron
• Mà số đơn vị điện tích hạt nhân = số proton = 13 = số electron
• Số neutron = 27 – 13 = 14

Vậy trong nguyên tử nhôm có: 13 hạt electron, 13 hạt proton, 14 hạt neutron.

HOẠT ĐỘNG NHÓM

• Đọc thông tin, quan sát hình 1.4, thảo luận và hoàn thành phiếu học tập số 1

III. Sự chuyển động của electron trong nguyên tử

Câu hỏi 1. Trong nguyên tử, các electron được sắp xếp như thế nào?

Trong nguyên tử, các electron được xếp thành từng lớp.

Các electron được sắp xếp lần lượt vào các lớp theo chiều từ gần hạt nhân ra ngoài.

Mỗi lớp có số electron tối đa xác định, như lớp thứ nhất có tối đa 2 electron, lớp thứ hai có tối đa 8 electron,...

Câu hỏi 2. Cho biết nguyên tử sodium có bao nhiêu lớp electron. Mỗi lớp có bao nhiêu electron?

• Nguyên tử sodium có ba lớp electron:
• Lớp thứ nhất có 2 electron.
• Lớp thứ hai có 8 electron.
• Lớp thứ ba có 1 electron. 

Câu hỏi 3. Nguyên tử nito và silicon có số electron lần lượt là 7 e và 14 e. Hãy cho biết nguyên tử nito và silicon có bao nhiêu lớp electron và có bao nhiêu electron ở lớp ngoài cùng?

Nguyên tử nitrogen

• Có hai lớp electron.
• Số electron ở lớp ngoài cùng là 5.

Nguyên tử silicon

• Có ba lớp electron.
• Số electron ở lớp ngoài cùng là 4.

Câu hỏi 4. Quan sát hình ảnh mô tả cấu tạo nguyên tử carbon và nhôm (hình 1.5), hãy cho biết mỗi nguyên tử đó có bao nhiêu lớp electron và số electron trên mỗi lớp electron đó.

Nguyên tử carbon có hai lớp electron:

• Lớp thứ nhất có 2 electron.
• Lớp thứ hai có 4 electron

Nguyên tử aluminium có ba lớp electron:

• Lớp thứ nhất có 2 electron.
• Lớp thứ 2 có 8 electron.
• Lớp thứ ba có 3 electron.

KẾT LUẬN

Theo mô hình Rơ-do-pho - Bo, trong nguyên tử, electron phân bố trên các lớp electron và chuyển động quanh hạt nhân nguyên tử trên những quỹ đạo xác định.