Giáo án Powerpoint vật lí 7 kì 1 chân trời sáng tạo

KHỞI ĐỘNG

Khi thổi vào phía trên miệng chai hay thổi còi, chúng ta sẽ nghe được âm thanh phát ra. Âm thanh được tạo ra và truyền đến tai chúng ta như thế nào?

CHỦ ĐỀ 4: ÂM THANH

BÀI 12: MÔ TẢ SÓNG ÂM (3 Tiết)

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. Sóng âm

Chia lớp thành các nhóm 4 – 6 HS, thực hiện thí nghiệm 1 trang 65 SGK, sau đó tiến hành thảo luận câu hỏi 1.

1. Mô tả thí nghiệm khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ.
2. Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.
3. Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.
4. Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?

Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì tất cả các vật dụng này đều dao động qua lại vị trí cân bằng.

KẾT LUẬN

Sự rung động qua lại vị trí cân bằng của những vật khi phát ra âm thanh được gọi là dao động.

Vật dao động phát ra âm thanh được gọi là nguồn âm.

Sóng âm được phát ra bởi các vật đang dao động.

Sự gõ nhịp của ngón tay trên mặt nước để làm xuất hiện các gợn sóng lan đi trên mặt nước là minh họa cho mối liên hệ gần gũi giữa dao động và sóng.

Lưu ý

• Dùng từ “âm thanh” khi mô tả liên quan đến hoạt động nghe.
• Dùng từ “sóng âm” khi đề cập đến sự lan truyền âm thanh trong các môi trường.

Bài tập vận dụng

Thực hiện các hoạt động sau và chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong mỗi trường hợp:

1. a) Căng dây chun trên hộp rỗng như hình a rồi gảy vài lần vào dây chun.

=> Dây chun

1. b) Thổi vào còi.=> Còi

Chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống mở đầu.

=> Chai thủy tinh

2. Môi trường truyền âm

Thí nghiệm 2. Tìm hiểu sự truyền sóng âm trong chất rắn

Chia lớp thành các nhóm, lần lượt tiến hành thí nghiệm 2 và trả lời câu hỏi:

• HS A áp tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ không?
• HS A áp tai vào quyển sách có nghe rõ được tiếng gõ không?

Các nhóm tiếp tục thảo luận và trả lời các câu hỏi sau:

• Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm được truyền qua môi trường nào?
• Em hãy đề xuất một thí nghiệm khác để chứng tỏ sóng âm truyền được trong chất rắn.

KẾT LUẬN

Sóng âm truyền qua được môi trường chất rắn.

Ví dụ: Bạn A đứng trong phòng, áp tai vào cửa, bạn B đứng ngoài dùng tay gõ nhẹ vào cửa. Khi bạn B gõ cửa, bạn A nghe thấy tiếng gõ.

Thực hiện thí nghiệm ở bài tập vận dụng, trao đổi, trả lời câu hỏi:

1. a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A không?
2. b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường nào?

Trả lời

1. a) Bạn B nghe rõ tiếng nói của bạn A.
2. b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua môi trường chất rắn và chất khí.

Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển, người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích.

=> Tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển đã được truyền qua môi trường không khí và truyền đến tai người nghe. Âm thanh này phát ra dưới mặt đất nên người ta phải áp tai xuống đất để nghe.

Thí nghiệm 2: Tìm hiểu sự truyền sóng âm trong chất lỏng

Các nhóm tiến hành thí nghiệm 3 SGK trang 67, sau đó thảo luận và trả lời câu hỏi:

1. a) Sóng âm có truyền được trong nước không?
2. b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường nào?

Trả lời

1. a) Sóng âm có truyền được trong nước.
2. b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua môi trường: chất lỏng (nước), chất rắn (cốc thủy tinh).

KẾT LUẬN

Sóng âm truyền được trong các môi trường rắn, lỏng và khí.

3. Sự truyền sóng âm trong không khí

Quan sát các lớp không khí bị nén và dãn xen kẽ nhau khi sóng âm lan truyền trong video dưới đây:

Quan sát Hình 12.4 SGK trang 68, dựa vào nội dung giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái loa trong không khí, em hãy giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái trống trong không khí?

Mở rộng:

Trong chất lỏng và chất rắn, sóng âm truyền đi nhanh hơn so với trong không khí.

KẾT LUẬN

Sóng âm trong không khí được lan truyền bởi sự dao động (dãn, nén) của các lớp không khí.

Thực hành

Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm như hình trong SGK trang 69 khi người ta bật loa phát nhạc với âm lượng vừa. Giải thích hiện tượng.

Hiện tượng: Ngọn lửa của cây nến dao động qua lại.

Giải thích

Khi bật loa phát nhạc, màng loa dao động. Sự dao động dãn, nén của màng loa làm ngọn nến cũng thay đổi chiều. Khi màng loa dao động dãn thì ngọn lửa nến có xu hướng hướng về phía bên phải, và ngược lại, khi màng loa dao động nén thì ngọn lửa lại bay về phía bên trái dẫn đến ngọn lửa của cây nến cũng dao động.

LUYỆN TẬP

Câu 1. Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi, ong khi bay sẽ phát ra tiếng vo ve. Tiếng vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào của chúng? Giải thích?

Tiếng vo ve phát ra là do dao động của đôi cánh. Đôi cánh của chúng “vỗ ra”, “thu vào” làm xuất hiện các lớp không khí nén, dãn lan truyền ra xa.

Câu 2. Nêu một số ví dụ chứng tỏ sóng âm có thể truyền đi trong chất lỏng:

• Khi lặn dưới nước, chúng ta có thể nghe tiếng ùng ục bên tai.
• Khi đánh kẻng hoặc vỗ tay, cá nuôi dưới ao nhận được tín hiệu sóng âm và tập trung bơi lại một khu vực để nhận thức ăn.
• Tiếng động bước chân của người đi câu cá lan truyền dưới nước khiến cá lảng tránh, bơi đi mất.

Bài 3 (SGK - tr69)

Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng dao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?

• Sóng âm truyền từ âm thoa này sang âm thoa khác thông qua không khí. Vậy sóng âm truyền qua được không khí.
• Sự truyền sóng âm trong không khí thực chất là sự truyền dao động.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ