BÀI 20: ĐẶC ĐIỂM, NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

(15 câu)

1. Nhận biết (5 câu)

Câu 1: Bộ máy nhà nước là gì?

Trả lời:

Bộ máy nhà nước là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương tới địa phương, được tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ - của Nhà nước.

Câu 2: Nêu nguyên tắc đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng?

Trả lời:

Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng là một nguyên tắc hiến định trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Việt Nam. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước được thể hiện qua các phương diện như: Đảng đề ra đường lối, chủ trương, phương hướng lớn cho Nhà nước; Đảng chỉ đạo, hướng dẫn, giám sát hoạt động của Nhà nước; Đảng đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ, công chức, viên chức nhà nước, giới thiệu nhân sự vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước,...

Câu 3: Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định quyền lực nhà nước là?

Trả lời:

Hiến pháp năm 2013 khẳng định: "Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (khoản 3 Điều 2).

Câu 4: Nêu các đặc điểm của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Trả lời:

- Tính thống nhất

- Tính nhân dân

- Tính quyền lực

- Tính pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Câu 5: Chính phủ là gì?

Trả lời:

Chính phủ là cơ quan được giao nhiệm vụ giữ quyền hành pháp của nước ta, trong quá trình hoạt động, Chính phủ sẽ sử dụng quyền lực của mình để giải quyết các vấn đề hành chính của đất nước

2. Thông hiểu (5 câu)

Câu 1: Trình bày nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan?

Trả lời:

Tính thống nhất của quyền lực nhà nước Việt Nam được xác định bởi chính chủ thể duy nhất và tối cao của quyền lực là nhân dân. Quyền lực nhà nước được phân chia thành quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và được giao cho các cơ quan tương ứng thực hiện một cách độc lập nhưng có sự phối hợp, kiểm soát, giám sát lẫn nhau để thực hiện quyền lực nhà nước, đảm bảo mục tiêu chung phục vụ nhân dân và phục vụ dân tộc.

Câu 2: Nêu nội dung của nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân ?

Trả lời:

Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân là nguyên tắc quan trọng nhất trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nguyên tắc này thiết lập nền tảng để hình thành bộ máy nhà nước và khẳng định nhân dân Việt Nam là người thành lập ra Nhà nước; trao quyền cho Nhà nước; kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan, cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy nhà nước.

Câu 3: Thế nào là nguyên tắc tập trung dân chủ?

Trả lời:

Bộ máy nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức, hoạt động trong sự phối kết hợp giữa các yếu tố dân chủ và tập trung thông qua các hình thức và chế độ như: bầu cử, bổ nhiệm kết hợp với phê chuẩn một số chức danh trong bộ máy, mô hình tổ chức hội đồng, uỷ ban để kết hợp chế độ lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách, thiểu số phục tùng đa số cấp dưới phục tùng cấp trên; thảo luận dân chủ, quyết định theo đa số....

Câu 4: Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được biểu hiện như thế nào?

Trả lời:

Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lí xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật. Pháp luật quy định rõ ràng, cụ thể, minh bạch toàn bộ việc thành lập, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu, hình thức hoạt động của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước và việc tổ chức bộ máy nhà nước phải tuân theo các quy định đó. Cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước phải nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật, mọi hành vi vi phạm pháp luật đều bị xử lí.

Câu 5: Trình bày nội dung về các đặc điểm của bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

Trả lời:

3. Vận dụng (2 câu)

Câu 1: Các luật, nghị quyết, pháp lệnh sau khi được Quốc hội thông qua sẽ do những cơ quan nào tổ chức thi hành, thực hiện.?

Trả lời:

Theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), các luật, nghị quyết, pháp lệnh sau khi được Quốc hội thông qua sẽ do các cơ quan sau đây tổ chức thi hành, thực hiện:

-       Chính phủ là cơ quan có trách nhiệm tổ chức thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước.

-       Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có trách nhiệm tổ chức thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước trong phạm vi ngành, lĩnh vực được giao quản lý.

-       Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tổ chức thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước trong phạm vi địa phương.

-       Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan có trách nhiệm thực hiện các quy định của luật, nghị quyết, pháp lệnh.

Câu 2: Thế nào về nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát? Thực hiện nguyên tắc này có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát là một nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Nguyên tắc này được Hiến pháp năm 2013 quy định tại Điều 2, cụ thể như sau:

Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

4. Vận dụng cao (3 câu)

Câu 1: Thực hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Ý nghĩa của nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát

Nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát có ý nghĩa quan trọng trong việc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, cụ thể như sau:

-       Đảm bảo cho việc thực hiện quyền lực nhà nước một cách hiệu quả, tránh tình trạng chồng chéo, trùng lặp, lạm quyền.

-       Tăng cường tính dân chủ, sự tham gia của nhân dân vào việc thực hiện quyền lực nhà nước.

-       Hạn chế sự tập trung quyền lực vào một cơ quan nhà nước, ngăn ngừa nguy cơ độc tài.

Câu 2: Thực hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất nhưng có sự phân công, phối hợp, kiểm soát có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:

Luật Trưng cầu ý dân của Nhà nước Việt Nam thể hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân thông qua các quy định sau:

-       Quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Điều 2 của Luật Trưng cầu ý dân quy định: "Trưng cầu ý dân là hình thức dân chủ trực tiếp, là một hình thức thực hiện quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân."

-       Nhân dân trực tiếp quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. Điều 3 của Luật Trưng cầu ý dân quy định: "Trưng cầu ý dân được tiến hành để nhân dân trực tiếp quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước."

-       Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua trưng cầu ý dân. Điều 4 của Luật Trưng cầu ý dân quy định: "Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua trưng cầu ý dân bằng hình thức bỏ phiếu kín, biểu quyết đồng ý hoặc không đồng ý với dự án do cơ quan có thẩm quyền trình."

Như vậy, Luật Trưng cầu ý dân khẳng định rõ rằng, nhân dân là chủ thể của quyền lực nhà nước, có quyền trực tiếp quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước thông qua hình thức trưng cầu ý dân.

Câu 3: Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng phương thức và qua cơ quan, tổ chức nào?

Trả lời:

Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng phương thức và qua cơ quan, tổ chức sau:

Phương thức

-       Dân chủ trực tiếp: Nhân dân trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết định của nhà nước thông qua các hình thức như trưng cầu ý dân, bầu cử, tham gia hội nghị, hội thảo, đóng góp ý kiến, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo,...

-       Dân chủ gián tiếp: Nhân dân thực hiện quyền lực của mình thông qua các cơ quan nhà nước do mình bầu ra, như Quốc hội, Hội đồng nhân dân,...

Cơ quan, tổ chức

-       Quốc hội: Là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, do nhân dân bầu ra. Quốc hội có quyền quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, như sửa đổi Hiến pháp, quyết định chiến tranh và hòa bình,...

-       Hội đồng nhân dân: Là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, do nhân dân bầu ra. Hội đồng nhân dân có quyền quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương, như quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội,...

-       Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Là tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của nhân dân Việt Nam, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội.

-       Các tổ chức chính trị - xã hội khác: Như Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam,... Các tổ chức chính trị - xã hội này có vai trò tập hợp, đoàn kết, giáo dục, vận động nhân dân, tham gia vào quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.