Giáo án điện tử bài 7: Ngoại lực

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC MÔN ĐỊA LÍ

KHỞI ĐỘNG

• Dựa vào kiến thức đã học ở bài 6, em hãy nêu nguyên nhân hình thành các địa hình trên.
• Các địa hình này có giữ nguyên hình dạng theo thời gian không?
• Nguyên nhân nào làm các địa hình trên có sự thay đổi?
• Các địa hình trên được hình thành do các tác nhân bên ngoài Trái Đất như gió, nước,…
• Các địa hình này không giữ nguyên hình dạng theo thời gian mà sẽ không ngừng bị mài mòn.

BÀI 7: NGOẠI LỰC

NỘI DUNG BÀI HỌC

I. Ngoại lực
II. Tác động của ngoại lực đến sự hình thành địa hình bề mặt Trái Đất

I. Ngoại lực

HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI

• Nghiên cứu thông tin phần I và hoàn thành bảng sau:

Ngoại lực là lực sinh ra trên bề mặt Trái Đất.

• Nguồn năng lượng sinh ra ngoại lực chủ yếu là nguồn năng lượng của bức xạ mặt trời.
• Các tác nhân ngoại lực bao gồm: nhiệt độ, gió, mưa, nước chảy, nước ngầm, băng hà, sóng biển, sinh vật, con người,...
• Hệ quả: phá vỡ, san bằng địa hình do nội lực tạo nên và hình thành những dạng địa hình mới.
• Ngoại lực tác động đến địa hình bể mặt Trái Đất thông qua các quá trình khác nhau: phong hoá, bóc mòn, vận chuyển và bồi tụ.

1. II. Tác động của ngoại lực đến sự hình thành địa hình bề mặt Trái Đất
2. Quá trình phong hoá

Khái niệm: Là quá trình phá huỷ đá và khoáng vật dưới tác dụng của các tác nhân ngoại lực. Phong hoá xảy ra mạnh nhất trên bề mặt và ở độ sâu không lớn trong vỏ Trái Đất. Quá trình phong hoá bao gồm: phong hoá lí học, phong hoá hoá học và phong hoá sinh học. Kết quả của quá trình này tạo nên lớp vỏ phong hoá là bước đầu của sự hình thành đất.

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Nhóm 1: Tìm hiểu về phong hóa lí học.

Nhóm 2: Tìm hiểu về phong hóa hoá học.

Nhóm 3: Tìm hiểu về phong hóa sinh học.

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Phong hoá lí học

• Là quá trình phá huỷ đá và khoáng vật thành mảnh vụn bởi các tác nhân vật lí nà không làm thay đổi thành phần hoá học của chúng.
• Tác nhân: chủ yếu là sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, sự đóng băng của nước, sự kết tinh của muối.

Phong hoá hoá học

• Là quá trình phá huỷ làm thay đổi tính chất, thành phần hoá học của đá và khoáng vật.
• Tác nhân: tác động của nước và các chất khí dễ hoà tan trong nước như CO₂, O₂.....

Phong hoá sinh học

• Là quá trình đá và khoáng vật bị phá hủy cả về mặt cơ giới và hoá học do sự sinh trưởng của vi khuẩn, nấm, rễ cây,...
• Tác nhân: Động vật phá huỷ đá thông qua quá trình đào bới, tìm kiếm thức ăn hay đào hang tìm nơi cư trú như loài gặm nhấm, bò sát hoặc nhóm hầu hà ven biển,...

HOẠT ĐỘNG NHÓM

Nhóm 1: Tìm hiểu về quá trình bóc mòn.

Nhóm 2: Tìm hiểu về quá trình vận chuyển.

Nhóm 3: Tìm hiểu về quá trình bồi tụ.

Gợi ý

• Quá trình bóc mòn được định nghĩa như thế nào? Bao gồm những hình thức nào? Nêu tác động của mỗi hình thức tới bề mặt Trái Đất.
• Quá trình vận chuyển diễn ra như thế nào? Kể tên các hình thức vận chuyển.
• Quá trình bồi tụ được hiểu như thế nào? Nêu các tác nhân của quá trình bồi tụ.

Quá trình bóc mòn

• Là quá trình chuyển dời các sản phẩm phong hoá khỏi vị trí ban đầu của nó nhờ các tác nhân ngoại lực.
• Xâm thực
• Là quá trình bóc mòn do nước chảy tạo nên các rãnh nông (do nước chảy tràn); mương xói, khe rãnh xói mòn (do dòng chảy tạm thời); các thung lũng sông, suối (do dòng chảy thường xuyên);...
• Các vịnh hẹp băng hà (phi-o), cao nguyên băng hà, đá lưng cừu,... do băng hà tạo thành.
• Mài mòn : Quá trình bóc mòn do sóng biển tạo nên các dạng địa hình hàm ếch, nền mài mòn,...
• Thổi mòn
• Quá trình bóc mòn do gió, gió cuốn theo các hạt cát, đập mạnh vào bề mặt đá, phá huỷ đá,... tạo nên các cột đá, tháp đá, nấm đá,...
• Quá trình này thường diễn ra mạnh ở những vùng khí hậu khô hạn.

Quá trình vận chuyển

• Là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác do mưa lớn kéo dài, nước ngấm sâu làm yếu tính liên kết của đất đá gây hiện tượng đất trượt, đá lở,... hoặc do nước chảy, gió thổi, băng hà,...

Gồm 2 hình thức:

• Vận chuyển các vật liệu nhỏ, nhẹ hoà tan và trôi theo dòng nước hoặc di chuyển theo chiều gió
• Vận chuyển vật liệu lớn, nặng lăn trên bề mặt dốc.

Quá trình bồi tụ

• Là quá trình tích tụ các vật liệu bị phá huỷ. Dựa vào tác nhân bồi tụ có thể chia ra:
• Quá trình bồi tụ do băng hà hình thành các đồi băng tích, cánh đồng băng tích,...
• Quá trình bồi tụ do nước hình thành các bãi bồi ở ven sông, đặc biệt là hình thành các đồng bằng châu thổ.
• Quá trình bồi tụ do gió tạo nên các đồi cát, cồn cát, cao nguyên hoàng thổ,...
• Quá trình bồi tụ do sóng hoặc dòng biển tạo nên bãi biển, cồn cát ngầm, doi cát ven bờ biển,...

LUYỆN TẬP

Em hãy lập bảng phân biệt sự khác nhau về nguyên nhân và kết quả giữa phong hóa lí học, phong hóa hóa học và phong hóa sinh học theo mẫu sau:

VẬN DỤNG

• Em hãy sưu tầm hình ảnh về một số dạng địa hình cacxtơ ở Việt Nam.

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Ôn lại kiến thức đã học.

Làm bài tập trong Sách bài tập địa lí 10.

Đọc và tìm hiểu trước Bài 8: Khí quyển, sự phân bố nhiệt độ không khí trên Trái Đất.

CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE BÀI HỌC!