Giáo án lịch sử 10 kết nối bài 1: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV liên hệ, gợi mở cho HS: Sự vật tồn tại xung quanh chúng ta (dụng cụ, công cụ lao động, đơn vị, tổ chức,…) đều có quá trình hình thành, thay đổi, phát triển theo thời gian, từ quá khứ đến hiện tại. Sự thay đổi theo thời gian đó chính là lịch sử.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong SGK tr.7  và trả lời câu hỏi:

+ Lịch sử là gì ?

+ Khái niệm “lịch sử ” được hiểu theo những nghĩa nào?

- GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS thảo luận, phân tích Tư liệu 1, Tư liệu 2 SGK tr.7 và trả lời câu hỏi:

+ Em hiểu câu nói của Ét-uốc Ha-lét Ca trong Tư liệu 1 như thế nào?

+ Dựa vào Tư liệu 2, hãy cho biết hình ảnh nào thể hiện hiện thực lịch sử, hình ảnh nào thể hiện nhận thức lịch sử ?

+ GV giới thiệu cho HS về Ét-uốc Ha-lét Ca (1892-1982): là một nhà sử học nổi tiếng của Anh. Cuốn Lịch sử là gì? của ông được xuất bản lần đầu tiên vào năm 1961 trở thành một trong những tác phẩm quan trọng trong lĩnh vực Sử học. Ông đưa ra các nguyên tắc sử học, bác bỏ các nguyên tắc sai lầm và thực hành lịch sử truyền thống.

- GV hướng dẫn HS lấy ví dụ phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử: Khi em soi gương hoặc chụp ảnh:

+ Soi gương: bản thân em là hiện thực lịch sử, hình ảnh của em ở trong gương là nhận thức lịch sử.

+ Chụp ảnh: tấm ảnh là nhận thức lịch sử.

Hình trong gương và tấm ảnh dù có tốt đến đâu cũng chỉ phản ánh được, ghi lại được bản thân em trong một khoảnh khắc, một góc nhìn nào đó, chứ không cho biết được đầy đủ thông tin về con người và cuộc sống của em.

- GV hướng dẫn HS đọc mục Em có biết SGK tr.8 để hiểu được: Câu chuyện Thầy bói xem voi là một minh chứng sinh động rằng khi tìm hiểu về một sự vật, hiện tượng nếu không đặt nó trong cấu trúc, mối quan hệ toàn diện sẽ dẫn đến sự phản ánh không đúng, sự vật, hiện tượng bị bóp méo, xuyên tạc. Trong nghiên cứu lịch sử và tìm hiểu các vấn đề của cuộc sống, cần tìm hiểu vấn đề một cách toàn diện, tổng thể.

- GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS khai thác thông tin và quan sát Hình 5, 6 trong Tư liệu 3 SGK tr.8, trả lời câu hỏi vào Phiếu học tập số 1:

+ Chỉ ra điểm giống nhau giữa hai tư liệu.

+ Chỉ ra những điểm khác nhau giữa hai tư liệu.

+ Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin mục, đọc Tư liệu 1, 2, 3 SGK tr.7, 8, làm việc cá nhân, thảo luận theo nhóm để thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày khái niệm lịch sử theo hai nghĩa; phân biệt được hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử thông qua ví dụ cụ thể.

- GV mời nhóm, HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức.

- GV nhấn mạnh:

+ Giữa hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử luôn có những khoảng cách, bởi dù có cố gắng đến đâu con người cũng không thể nhận thức và tái hiện hoàn toàn đầy đủ và chân thực hiện thực lịch sử  như nó đã xảy ra.

+ Nhận thức lịch sử phụ thuộc vào nhu cầu và năng lực của người tìm hiểu lịch sử; phụ thuộc vào điều kiện và phương pháp để tìm hiểu lịch sử; mức độ phong phú và xác thực của thông tin xử liệu thu thập được; nhất là phụ thuộc vào mục đích, thái độ, đạo đức và thế giới quan của người tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu khái niệm “Lịch sử là gì?”

- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. Lịch sử loài người là toàn bộ những hoạt động của con người từ khi xuất hiện đến ngày nay.

- Lịch sử được hiểu theo hai nghĩa khác nhau: hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử.

Trong đó:

+ Hiện thực lịch sử là tất cả những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại hoàn toàn khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người.

+ Nhận thức lịch sử là những hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, được trình bày, tái hiện theo những cách khác nhau.

- Ý nghĩa câu nói của Ét-uốc Ha-lét Ca: giữa hiện thưc lịch sử và nhận thức lịch sử luôn có khoảng cách, do đó nhà sử học luôn phải “tương tác” với sự thật lịch sử để không ngừng khám phá về sự thật lịch sử. Khám phá hay tìm hiểu cái gì, tìm hiểu thế nào về sự thật lịch sử trong quá khứ xuất phát từ nhu cầu nhận thức của con người trong xã hội hiện đai. Nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử chính là cách con người trong xã hội hiện tại trò truyện, “đối thoại ” với quá khứ.

- Hình 2,3 là chứng cứ xác thực của hiện thực lịch sử; hình 4 là một trong những cách người đời sau thể hiện kết quả nhận thức của họ về hiện thực lịch sử.

- Kết quả Phiếu học tập số 1: Đính kèm bên dưới hoạt động.