Giáo án lịch sử 10 kết nối bài 7: Các cuộc cách mạng công nghiệp thời kì cận đại

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu các nhóm đọc nội dung thông tin mục 1a, quan sát Hình 2-4 SGK tr.59 và trả lời câu hỏi: Em hãy trình bày bối cảnh của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở Anh.

- GV hướng dẫn các nhóm làm việc theo kĩ thuật “khăn trải bàn”:

+ Mỗi nhóm có 1 tờ giấy A3, cả nhóm chia

làm 4 góc theo vị trí ngồi của các thành viên, 1 hoặc 2 thành viên được phân công nhiệm vụ

cụ thể (mỗi nhóm quan sát một hình và tìm thông tin, sau đó viết câu trả lời ra góc).

+ Cuối cùng sẽ là câu trả lời chung của cả nhóm viết vào vòng trong cùng chính giữa của tờ A3.

- GV hướng dẫn HS nội dung thảo luận:

+ Nêu những tiền đề về điều kiện tự nhiên, kinh tế, chính trị, xã hội và tác động của các nhân tố này để thúc đẩy cách mạng công nghiệp.

+ HS so sánh những lợi thế của nước Anh so với các quốc gia khác.

- GV hướng dẫn HS quan sát kĩ các hình, chú

ý những chi tiết gì trong hình, nội dung chú thích,...

+ Hình 2: Lược đồ thể hiện những điểm thuận lợi về điều kiện tự nhiên, tài nguyên khoáng sản để nước Anh tiến hành cách mạng công nghiệp. Ta có thể thấy nước Anh rất giàu tài nguyên khoáng sản cần thiết cho sản xuất công nghiệp, nhất là than đá và quặng sắt. Hệ thống sông nhiều giúp cho việc vận chuyển nguyên, nhiên liệu và hàng hoá bằng đường thuỷ thuận tiện, đặc biệt trong giai đoạn đầu của cách mạng công nghiệp. Lược đồ giải thích tại sao trung tâm của cách mạng công nghiệp ở nước Anh lại bát đầuở những vùng xa xôi hẻo lánh như Man-chét-xtơ, Li-vơ-pun, Bơ-minh-ham, Niu-cát-xô,không phải ở trung tâm Luân Đôn.

+ Hình 3: Đây là hình ảnh minh chứng cho quá trình tích luỹ tư bản ở Anh diễn ra sớm, việc buôn bán nô lệ da đen ở Tây Phi là một trong những hoạt động đem lại lợi ích lớn nhất. Nhờ quá trình tích luỹ tư bản mà đến giữa thế kỉ XVIII, giới tư sản Anh đã có sẵn nguồn vốn lớn để đấu tư vào máy móc và nhà xưởng. Hoạt động buôn bán đã tạo tiền để cho quá trình thiết lập hệ thống thuộc địa của Anh trên toàn thế giới.

+ Hình 4: Hiện tượng “rào đất cướp ruộng” và “cừu ăn thịt người” một mặt tạo ra nguồn tích luỹ tư bản lớn cho việc đầu tư vào công nghiệp, mặt khác tạo ra lực lượng lao động nhàn rỗi lớn có thể bổ sung cho các nhà máy, xí nghiệp công nghiệp.

- GV đọc nội dung Tư liệu 1 và dẫn dắt HS: Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất với những tiến bộ vượt bậc về máy móc, kĩ thuật đưa đến những tiến bộ vượt bậc về máy móc, kĩ thuật, sự thay thế lao động thủ công sang lao động bằng máy móc.

- GV chia HS thành 3 nhóm, yêu cầu HS đọc nội dung thông tin mục 1b, quan sát Hình 5-10 và thực hiện nhiệm vụ:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra trong ngành dệt.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra trong ngành luyện kim.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra trong ngành giao thông vận tải.

- GV hướng dẫn HS quan sát hình ảnh:

+ Hình 5. “Con thoi bay” do Giôn Cay phát minh năm 1733 giúp người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay và năng suất lao động tăng gấp đôi.

+ Hình 6. Máy kéo sợi Gien-ni do Giêm Ha-gri-vơ phát minh năm 1764 có thể kéo 16 - 18

cọc suốt cùng lúc. Ông đặt tên máy kéo sợi là Gien-ni - tên của con gái của ông.

+ Hình 7. Máy kéo sợi chạy bằng sức nước do Ri-chác Ác-rai phát minh năm 1769.

+ Hình 8. Giêm Oát và phát minh máy hơi nước của ông. Máy hơi nước được phát minh bởi Giêm Oát năm 1784. Máy hơi nước được dùng làm nguồn năng lượng cho các công xưởng và ứng dụng trong giao thông vận tải, tạo ra một bước ngoặt trong công nghiệp và sự phát triển của nền sản xuất, giao thông vận tải của nước Anh nói riêng và thế giới nói chung.

+ Hình 9. Máy dệt chạy bằng hơi nước do Ét-mơn Các-rai phát minh năm 1785 giúp năng suất tăng lên đến 40 lần.

+ Hình 10. HS đọc mục Em có biết.

+ Hình 11. Đầu máy xe lửa chạy trên đường ray đầu tiên năm 1804 do Ri-chác Tơ-re-vi-thích thử nghiệm. Nhiều đầu máy xe lửa tốt hơn được chế tạo sau đó, nhưng phải đến năm 1825, đầu máy xe lửa chở khách đầu tiên mới được chế tạo bởi Ste-phen-xơn và con trai của ông là Rô-bớt.

- GV khắc sâu kiến thức cho HS và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Theo em, phát minh nào là quan trọng nhất? Vì sao?

- GV hướng dẫn, định hướng cho HS:

+ HS nêu quan điểm cá nhân (có thể lựa chọn bất kì thành tựu nào mà cá nhân mình cho là quan trọng nhất) và trình bày lập luận của mình một cách thuyết phục.

+ Các HS khác có thể trình bày quan điểm để ủng hộ, bổ sung, hay phản biện lại quan điểm mà HS trình bày.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc nội dung thông tin mục 1a, 1b, quan sát Hình 2-11, đọc Tư liệu 1 SGK tr.59-61 và trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày :

-+ Bối cảnh lịch sử của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

+ Những thành tựu tiêu biểu của cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ nhất.

- GV mời nhóm, HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu về cuộc cách mạng công nghiêp lần thứ nhất

a) Bối cảnh lịch sử

- Bối cảnh của Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở Anh:

+ Cách mạng tư sản nổ ra sớm và thành công.

+ Có nguồn tích lũy tư bản, giàu tài nguyên thiên nhiên.

+ Những tiến bộ kĩ thuật trong sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp đã tạo ra nguồn lương thực dồi dào.

+ Hiện tượng "rào đất cướp ruộng" đã bổ sung lực lượng lao động cho các nhà máy xí nghiệp.

+ Sự phát triển ngành dệt ở Anh đã đặt ra nhu cầu cải tiến kĩ thuật và cơ khí hóa ngành này.

à Đây là những điều kiện thích hợp nhất để ra đời những phát minh đầu tiên về kĩ thuật giữa thế kỉ XVIII.

b) Những thành tựu cơ bản

- Ngành dệt:

+ Năm 1733: “Con thoi bay” do Giôn Cay phát minh, giúp người thợ dệt không phải lao thoi bằng tay và năng suất lao động tăng gấp đôi.

+ Năm 1785: máy dệt chạy bằng hơi nước ra đời bởi Ét-mơn Các-rai, giúp năng suất của thợ dệt tăng lên đến 40 lần.

+ Năm 1769, máy kéo sợi của Ác-rai, sợi kéo đã nhỏ lại và chắc, vải dệt ra đẹp và bền hơn.

+ Phát minh ra máy hơi nước tạo ra nguồn động lực mới, làm giảm sức lao động cơ bắp của con người, thúc đẩy sản xuất phát triển vượt bậc, khởi đầu quá trình công nghiệp hoá ở nước Anh.

- Ngành luyện kim: Phương pháp luyện kim “pút-đinh” giúp việcluyện quặng được đơn giản hoá, sắt được sản xuất ra nhiều, được dùng để sản xuất máy móc và đồ dùng sinh hoạt.

- Ngành giao thông vận tải (châu Âu và châu Mỹ):

+ Năm 1807: Rô-bớt Phơn-tơn (Mỹ) chế tạo thành công tàu thuỷ chở khách chạy bằng hơi nước đầu tiên.

+ Đầu TK XIX: quá trình công nghiệp hoá cũng diễn ra ở Bỉ với trọng tâm là ngành luyện kim (thép), khai mỏ (than đá) và dệt.