Giáo án lịch sử 10 kết nối bài 9: Cơ sở hình thành văn minh đông nam á thời kì cổ - trung đại

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu câu hỏi định hướng: Xác định trên lược đồ (Hình 1, tr.77, SGK) các nước Đông Nam Á lục đia và Đông Nam Á hải đảo. Nêu nhận xét của em về vị trí địa lí khu vực Đông Nam Á.

- GV chia lớp thành các nhóm (mỗi nhóm từ 4 – 6 HS), phát Phiếu học tập cho mỗi nhóm. Sau đó, GV hướng dẫn HS quan sát Hình 1 và cùng thảo luận về yêu cầu của GV.

- GV giới thiệu nội dung Hình 1: Lược đồ khu vực Đông Nam Á ngày nay. Trên lược đồ thể hiện rất rõ các yếu tố: Tên các quốc gia (11 quốc gia) thuộc khu vực Đông Nam Á ngày nay, ranh giới, vị trí các quốc gia, tên một số con sông lớn trong khu vực, tên các đại dương, các vùng biển. Bằng phương pháp khai thác lược đồ, các em có thể xác định được vị trí địa lí của khu vực Đông Nam Á (tiếp giáp với quốc gia nào, vùng biển nào), kể chính xác được tên các quốc gia, kể tên được những con sông chính,…

- GV yêu cầu các nhóm gắn Phiếu học tập của nhóm mình lên trên bảng, từng nhóm cử đại diện báo cáo kết quả thảo luận của nhóm mình Khi HS báo cáo, GV có thể treo Bản đồ các nước Đông Nam Á lên bảng (nếu có) hoặc dùng máy chiếu để phóng to và chiếu lược đồ trong SGK. Trong trường hợp không có máy chiếu, GV có thể cho HS dùng chính lược đồ trong SGK, những em trình bày nên đứng gần các nhóm HS để các bạn cùng quan sát.

- GV tiếp tục nêu câu hỏi định hướng:

+ Xác định trên lược đồ Hình 1 (tr.77, SGK) một số con sông lớn ở Đông Nam Á.

+ Nêu một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên ở khu vực Đông Nam Á.

+ Phân tích những tác động của cơ sở tự nhiên đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á.

- GV hướng dẫn HS làm việc theo nhóm thảo luận trả lời câu hỏi:

+ HS quan sát Hình 1, chỉ và kể tên một số con sông lớn ở Đông Nam Á để nắm bắt được những đặc điểm vể điều kiện tự nhiên của khu vực.

+ HS kết hợp quan sát hình 2 (lòng sông rất rộng, hai bên bờ có những cánh đồng xanh mướt trù phú), đọc thông tin ở Tư liệu 1 và nêu suy luận của bản thân về những tác động của điều kiện tự nhiên.

* Hình 2: Sông Mê Công – đoạn chảy qua tỉnh Nong Khai (Thái Lan): một con sông rất rộng, hai bên bờ là những cánh đồng, cây cối xanh mướt, trù phú, nếu quan sát kĩ thấy nhà cửa san sát, cho thấy con sông này là một sông lớn, lượng phù sa bồi đắp hằng năm rất lớn, tạo điều kiện cho cư dân ở các quốc gia Đông Nam Á lục địa phát triển nền nông nghiệp lúa nước.

* Tư liệu 1: Vai trò của vị trí địa lí (nằm trong vành đai nhiệt đới gió mùa, tiếp giáp biển), với lượng mưa nhiều, độ ẩm cao, nên khí hậu Đông Nam Á không khô, nóng như các quốc gia ở cùng vĩ độ ở châu Phi và Tây Á. Điều này không những tạo điều kiện thuận lợi cho con người sớm định cư và phát triển các hoạt động sản xuất (nhất là sản xuất nông nghiệp).

+ HS quan sát các hình 3, 4 (tr.78 – 79 SGK) để nhận thức rõ tác động của điều kiện tự nhiên: Hình ảnh về hoạt động cấy lúa trên các cánh đồng ở Việt Nam và Thái Lan hiên nay. Hai hình ảnh này cho thấy điểm chung quan trọng của các nước Đông Nam Á hiện nay là nông nghiệp trồng lúa nước vẫn là ngành kinh tế quan trọng. Hình ảnh này giúp các em có thể kết nối được quá khứ với hiện tại, kết nối được kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống.

+ HS đọc Tư liệu 2 về tác động của biển, GV yêu cầu HS nêu một số lưu ý khi HS khai thác tư liệu, hình ảnh để thấy được tác động của biển đối với sự phát triển hàng hải ở Đông Nam Á: Hầu hết các nước Đông Nam Á đều giáp biển (trừ Lào). Giao thông đường biển tạo điều kiện cho sự phát triển hàng hải, sự ra đời của các vương quốc hàng hải ở Đông Nam Á, tiêu biểu là Vương quốc Phù Nam (thế kì I – VII) và Sri-giay-a (thế kỉ VII – XIII).  

+ GV hướng dẫn HS quan sát. khai thác Hình 5 về họa tiết hình thuyền trên trống đồng Đông Sơn: kĩ thuật đóng thuyền lớn để đi biển của cư dân Đông Nam Á đã có từ lâu đời, giao thông đường sông, đường biển khá phổ biến trong đời sống của cư dân. Điều đó phản ánh vị trí tiếp giáp biển và hệ thống sông ngòi dày đặc có ý nghĩa và tác động như thế nào đến hoạt động sản xuất cũng như những mặt đời sống vật chất, tinh thần của cư dân Đông Nam Á.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc nội dung thông tin mục 1a, 1b, quan sát Hình 1-5, đọc Tư liệu 1 và 2 SGK tr.76-79 và trả lời câu hỏi.

- GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày:

+ Vị trí địa lí, khí hậu, đất đai, sông ngòi,…

+ Các yếu tố ảnh hưởng lớn đến việc hình thành văn minh Đông Nam Á. 

- GV gọi các nhóm khác lắng nghe, nhận xét và cùng góp ý, bổ sung..

Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV đánh giá, nhận xét, khi các nhóm khác không còn ý kiến bổ sung, GV chốt lại.

- GV chuyển sang nội dung mới.

1. Cơ sở tự nhiên

a) Vị trí địa lý

- Gồm hai bộ phận:

+ Đông Nam Á lục địa: nước Việt Nam, Cam-pu-chia, Lào, Thái Lan, Mi-an-ma.

+ Đông Nam Á hải đảo: nước Phi-lip-pin, Ma-lai-xi-a, Xin-ga-po, Bru-nây, In-đô-nê-xi-a, Đông Ti-mo.

- Về vị trí tiếp giáp:

+ Phía bắc với Trung Quốc, Ấn Độ.

+ Phía tây với Ấn Độ Dương.

+ Phía đông với Thái Bình Dương.

è Vị trí chiến lược quan trọng, nằm trên con đường hàng hải nối lền Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, nên được xem như "ngã tư đường", là cầu nối của những nền văn minh lớn trên thế giới. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển các hoạt động kinh tế đặc biệt là giao thương bằng đường biển và giao lưu, tiếp thu những thành tựu của các nền văn minh lớn trên thế giới, phát triển và lan tỏa những giá trị văn hóa bản địa.

b) Điều kiện tự nhiên

- Đất phù sa mềm, giàu chất dinh dưỡng, khí hậu gió múa,… tạo điều kiện cho sự hình thành và phát triển nền văn minh nông nghiệp lúa nước – điểm chung tiêu biểu của văn minh Đông Nam Á.

- Hệ thống sông ngòi dày đặc với những con sông lớn, biển và các đảo, quần đảo: thuận lợi tưới tiêu.

- Một số vương quốc hàng hải đã xuất hiện, tiêu biểu là Sri Vi-giay-a.

è Tác động quan trọng trong đời sống cư dân và sự hình thành văn minh Đông Nam Á.