Giáo án ngắn gọn sinh học 11 chân trời sáng tạo dùng để in

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, đọc thông tin trong sgk, trả lời câu hỏi 1 sgk trang 5, kết luận vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng đối với cơ thể sống.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi hình ảnh, video, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

I.                  Vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

- Đáp án câu hỏi 1 sgk trang 5:

Vai trò của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng đối với sinh vật:

+ Cung cấp nguyên liệu cho sự hình thành chất sống, cấu tạo nên tế bào, mô, cơ quan, hệ cơ quan và cơ thể sinh vật.

+ Cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống của sinh vật: vận động, cảm ứng, sinh trưởng, phát triển, sinh sản,..

+ Bài tiết chất dư thừa, chất độc hại ra ngoài môi trường, đảm bảo hoạt động sống bình thường của cơ thể.

Kết luận: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng có vai trò quan trọng đảm bảo cho sinh vật tồn tại và phát triển.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành bốn nhóm, mỗi nhóm thực hiện một nhiệm vụ độc lập thông qua việc hoàn thành phiếu học tập số 1.

*Phiếu học tập số 1 đính kèm dưới hoạt động 2.

+ Nhóm 1: Tìm hiểu quá trình thu nhận chất từ môi trường và vận chuyển các chất trong cơ thể

+ Nhóm 2: Tìm hiểu quá trình biến đổi các chất và chuyển hóa năng lượng.

+ Nhóm 3: Tìm hiểu quá trình thải các chất ra môi trường.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu quá trình điều hòa.

Mỗi nhóm thảo luận trong 2 phút, các nhóm luân chuyển phiếu học tập đã ghi kết quả thảo luận cho nhau:

Các nhóm đọc, nêu ý kiến bổ sung cho nhóm bạn, sau 2 phút lại tiếp tục luân chuyển sang nhóm khác đến khi các nhóm nhận về phiếu học tập của nhóm mình. Các nhóm thống nhất ý kiến của nhóm mình và nhóm bạn để hoàn thiện phiếu học tập của nhóm mình.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

II.               Các dấu hiệu đặc trưng của trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật

- Đáp án phiếu học tập số 1 đính kèm dưới hoạt động 2.

⇨     Kết luận:

Các dấu hiệu đặc trưng:

1.                 Thu nhận các chất từ môi trường và vận chuyển các chất trong cơ thể.

2.                 Biến đổi các chất và chuyển hóa năng lượng.

3.                 Thải các chất ra môi trường

4.                 Điều hòa cơ thể thông qua hormon hoặc hệ thần kinh.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Lớp: ……   Nhóm: ….   Họ và tên thành viên: ………………………………..

STT

Dấu hiệu đặc trưng

Dẫn chứng

Thực vật

Động vật

1

2

3

4

STT

Dấu hiệu đặc trưng

Dẫn chứng

Thực vật

Động vật

1

Thu nhận các chất từ môi trường và vận chuyển các chất trong cơ thể

Lá hấp thụ CO₂ từ không khí, sử dụng ánh sáng để quang hợp cùng nguồn nước và muối khoáng do rễ hấp thụ, được mạch gỗ chuyển lên lá tham gia tổng hợp nên các chất hữu cơ cần thiết cho cơ thể, các chất hữu cơ được mạch rây vận chuyển đến các bộ phận khác nhau của cây.

Thức ăn, nước uống được đưa vào hệ tiêu hóa, O₂ được hấp thụ nhờ hệ hô hấp, các chất dinh dưỡng vận chuyển đến các tế bào nhờ hệ tuần hoàn.

2

Biến đổi các chất và chuyển hóa năng lượng

Năng lượng từ ánh sáng tích lũy trong các hợp chất hữu cơ được phân giải trong quá trình hô hấp, giải phóng năng lượng cung cấp cho hoạt động sống. 

Chất dinh dưỡng được tạo ra từ quá trình tiêu hóa được hấp thụ, tổng hợp thành các chất cần thiết, tích lũy năng lượng.

3

Thải các chất ra môi trường

Thực vật ngập mặn thải lượng muối thừa qua các mô ở lá.

Động vật thải nước tiểu, phân ra khỏi cơ thể qua cơ quan tiêu hóa.

4

Điều hòa

Khi điều kiện khô hạn, thực vật tổng hợp abscisic acid ức chế trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

Hệ thần kinh sinh dưỡng chi phối quá trình tiêu hóa, hấp thụ thức ăn ở người.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4, thảo luận trả lời câu hỏi 3 sgk trang 7.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi hình ảnh, đọc sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS trả lời.

- HS nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

III. Các giai đoạn chuyển hóa năng lượng trong sinh giới.

- Đáp án câu hỏi 3 sgk trang 7:

1. Giai đoạn tổng hợp: Cây xanh chuyển năng lượng ánh sáng thành năng lượng tích lũy trong các chất hữu cơ.

2. Giai đoạn phân giải: Quá trình hô hấp làm biến đổi phần tử lớn thành các phân tử nhỏ, năng lượng tích lũy trong liên kết hóa học ở các phân tử lớn chuyển sang năng lượng tích lũy trong các liên kết hóa học của các phân tử nhỏ ở dạng dễ chuyển đổi và sử dụng

3. Giai đoạn huy động: Năng lượng giải phóng ra từ ATP sử dụng cho các hoạt động sống: tổng hợp chất sống, vận động, sinh sản, cảm ứng, sinh trưởng và phát triển.

Kết luận: Chuyển hóa năng lượng trong sinh giới gồm 3 giai đoạn: tổng hợp, phân giải và huy động.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi đọc thông tin mục IV, quan sát hình 1.3, trả lời câu hỏi 4 và câu luyện  tập sgk trang 8.

- GV tổng kết câu trả lời của HS và đưa ra kết luận

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS trả lời.

- HS nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

IV. Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cơ thể.

- Đáp án câu hỏi 4 sgk trang 8:

Trong tế bào: là cơ sở diễn ra quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng xảy ra ở cấp cơ thể với môi trường bên ngoài; Ở cấp cơ thể: là cầu nối giữa tế bào và môi trường bên ngoài.

- Đáp án câu hỏi luyện tập sgk trang 8:

Không thể tiến hành độc lập vì trao đổi chất gắn liền với chuyển hóa năng lượng, được thực hiện ở cấp cơ thể cũng như tế bào.

Kết luận: Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp độ tế bào và cơ thể có mối quan hệ tác động qua lại, hỗ trợ lẫn nhau, đảm bảo cho cơ thể sinh vật tồn tại, phát triển và thống nhất với môi trường.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV nêu câu hỏi: Nêu khái niệm tự dưỡng, quang dưỡng, hóa tự dưỡng.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi đọc thông tin mục V.1 để trả lời câu hỏi 5 và 6 sgk trang 8

 - GV nêu câu hỏi: Nêu khái niệm dị dưỡng, quang dị dưỡng, hóa dị dưỡng.

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi để trả lời câu hỏi vận dụng sgk trang 9.

- GV tổng hợp kiến thức và đưa ra kết luận.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS trả lời.

- HS nhóm khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

V. Mối quan hệ giữa trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp tế bào và cơ thể.

1.                 Tự dưỡng

- Tự dưỡng: phương thức trao đổi, vận chuyển năng lượng ở nhóm sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ những chất vô cơ.

- Quang tự dưỡng: Sử dụng năng lượng từ ánh sáng, CO₂ để  tổng hợp chất hữu cơ

- Hóa tự dưỡng: Sử dụng năng lượng từ quá trình oxi hóa khử các hợp chất vô cơ và CO₂ để tổng hợp chất hữu cơ.

- Đáp án câu hỏi 5 sgk trang 8:

Là quang tự dưỡng.

- Đáp án câu hỏi 6 sgk trang 8:

Sinh vật tự dưỡng được xếp vào nhóm sinh vật sản xuất ở các chuỗi và lưới thức ăn trong hệ sinh thái. Chất hữu cơ do các vi sinh vật tự dưỡng sản xuất là nguồn gốc để tạo thành các chất hữu cơ trong cơ thể sinh vật dị dưỡng. Ngoài ra, chúng còn góp phần điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường.

2.                 Dị dưỡng

- Dị dưỡng: sinh vật lấy chất hữu cơ từ sinh vật tự dưỡng hoặc dị dưỡng khác để tiến hành trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng.

- Quang dị dưỡng: Sử dụng năng lượng ánh sáng và chất hữu cơ.

- Hóa dị dưỡng: sử dụng năng lượng và chất hữu cơ

- Đáp án câu hỏi vận dụng sgk trang 9:

Cây xanh giúp hấp thụ CO₂, cung cấp khí O₂ cho quá trình hô hấp của con người và các loài sinh vật khác; giữ lại các chất khí, bụi độc hại; hạn chế tiếng ồn.

Kết luận:

- Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng được thực hiện theo các phương thức tự dưỡng; dị dưỡng.

- Sinh vật tự dưỡng có vai trò cung cấp thức ăn, O₂ cho các sinh vật dị dưỡng; hấp thụ CO₂, giải phóng O₂, góp phần điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường.

Câu hỏi

Câu 1

Câu 2

Câu 3

Câu 4

Câu 5

Câu 6

Câu 7

Đáp án

D

C

A

A

B

D

C