BÀI 11: THIÊN NHIÊN VÙNG DUYÊN HẢI MIỀN TRUNG

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Hãy cho biết hình bên là cảnh thiên nhiên nào ở vùng Duyên hải miền Trung. Kể tên những cảnh thiên nhiên hoặc địa danh ở vùng Duyên hải miền Trung mà em biết.

Trả lời:

• Cảnh trong ảnh là Bãi biển Nha Trang ở tỉnh Khánh Hòa.
• Vườn Quốc gia Bạch Mã, Núi Chúa, khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm...

KHÁM PHÁ

1. Vị trí địa lí

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy:

• Chỉ ranh giới của vùng Duyên hải miền Trung. Vùng Duyên hải miền Trung tiếp giáp với vùng nào, quốc gia nào và biển gì?
• Xác định vị trí của quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. Hai quần đảo đó thuộc tỉnh, thành phố nào ở nước ta?

Trả lời:

• Duyên hải miền Trung là vùng nằm ở giữa lãnh thổ nước ta, hẹp ngang tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong vùng đều giáp biển. Phía đông tiếp giáp với Biển Đông; Phía tây tiếp giáp với Lào và vùng Tây Nguyên; Phía bắc giáp với vùng Đồng bằng Bắc Bộ, vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ; Phía nam giáp vùng Nam Bộ.
• Huyện đảo Trường Sa trực thuộc tỉnh Đồng Nai và huyện đảo Hoàng Sa trực thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng.

2) Đặc điểm thiên nhiên

Địa hình

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

• Xác định trên lược đồ dãy Trường Sơn, dãy Bạch Mã, đèo Hải Vân, một số đồng bằng và Di sản Thiên nhiên Thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng ở vùng Duyên hải miền Trung.
• Trình bày đặc điểm địa hình của vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

Duyên hải miền Trung có địa hình đa dạng. Phần phía tây là dãy Trường Sơn. Phần phía đông là dải đồng bằng nhỏ, hẹp và bị chia cắt bởi các dãy núi đâm ngang ra biển. Dọc ven biển có nhiều cồn cát, đầm phá,... Trong vùng có Di sản Thiên nhiên Thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng với nhiều hang động kì vĩ.

Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy trình bày đặc điểm khí hậu ở vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

Khí hậu ở vùng Duyên hải miền Trung mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa. Mùa mưa và bão tập trung vào thu đông (từ tháng 9 đến tháng 11). Khí hậu có sự khác biệt giữa phần phía bắc và phần phía nam dãy Bạch Mã. Phần phía bắc, mùa hạ nóng khô, mùa đông lạnh. Phần phía nam không có mùa đông lạnh. Đây là vùng chịu nhiều ảnh hưởng của bão và gió Tây khô nóng nhất nước ta.

Sông ngòi

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

• Kể tên một số sông ở vùng Duyên hải miền Trung.
• Trình bày đặc điểm sông ngòi của vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

• Các dòng sông ở vùng Duyên hải miền Trung: sông Mã, sông Cả, sông Thu Bồn, sông Ba, sông Hương,...
• Đặc điểm sông ở vùng Duyên hải miền Trung: vùng có nhiều sông,  nhưng ít sông lớn. Sông ngắn và có độ dốc lớn nên thường gây lũ lụt vào mùa mưa.

3. Tác động của môi trường thiên nhiên đối với đời sống và sản xuất

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 3, 4, em hãy nêu một số tác động của môi trường thiên nhiên đối với đời sống và sản xuất của người dân ở vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

• Vùng Duyên hải miền Trung có địa hình, khí hậu, đất đai đa dạng, thuận lợi để phát triển nhiều loại cây trồng, vật nuôi.
• Sông ngòi tạo điều kiện xây dựng các nhà máy thuỷ điện và giao thông đường thuỷ.
• Vùng biển giàu hải sản, dọc ven biển có nhiều vũng, vịnh, đầm phá,.... thuận lợi cho xây dựng cảng biển, đánh bắt và nuôi trồng hải sản. Khí hậu nắng nóng, nước biển có độ mặn cao, tạo điều kiện cho sản xuất muối.
• Trong vùng có di sản thiên nhiên thế giới, nhiều bãi biển đẹp, các đảo ven bờ,... thuận lợi cho phát triển du lịch.
• Tuy nhiên, đây là vùng có nhiều thiên tai như: bão, lũ lụt, hạn hán, sạt lở đất,... gây thiệt hại lớn cho sản xuất và đời sống của người dân.

4. Một số biện pháp phòng chống thiên tai

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy đề xuất một số biện pháp để phòng chống thiên tai ở vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

– Tăng cường trồng rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng phi lao chắn cát,...

– Xây dựng và nâng cấp các công trình thuỷ lợi để tưới tiêu và chống lũ.

– Giáo dục, tuyên truyền, phổ biến kĩ năng về phòng chống thiên tai.

– Sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn nước.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Tóm tắt một đặc điểm thiên nhiên (địa hình hoặc khí hậu, sông ngòi) và tác động của nó đối với đời sống, sản xuất của người dân ở vùng Duyên hải miền Trung theo gợi ý dưới đây.

Trả lời:

- Đặc điểm thiên nhiên: 

• Vùng duyên hải miền Trung có địa hình đa dạng. Ở phía tây là miền đồi núi, phía đông là dải đồng bằng nhỏ, hẹp và không liên tục do bị chia cắt bởi các dãy núi đâm ngang ra biển.
• Khí hậu ở vùng Duyên hải miền Trung mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa. Mùa mưa và bão tập trung vào thu đông (từ tháng 9 đến tháng 11). Khí hậu có sự khác biệt giữa phần phía bắc và phần phía nam.
• Vùng có nhiều sông,  nhưng ít sông lớn. Sông ngắn và có độ dốc lớn nên thường gây lũ lụt vào mùa mưa.

- Tác động: 

• Thuận lợi: Đa dạng hoạt động sản xuất (trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, thủy sản, công nghiệp, du lịch,...); thuận lợi phát triển kinh tế biển (đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, làm muối, giao thông vận tải biển, du lịch biển,...)
• Khó khăn: Nhiều thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, khô hạn, gió phơn, lũ lụt,...

- Biện pháp: 

• Tăng cường trồng rừng, bảo vệ rừng đầu nguồn, rừng phi lao chắn cát,... – Xây dựng và nâng cấp các công trình thuỷ lợi để tưới tiêu và chống lũ.
• Giáo dục, tuyên truyền, phổ biến kĩ năng về phòng chống thiên tai.
• Sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn nước.

Câu 2: Em sẽ làm gì để chia sẻ và giúp đỡ người dân khi họ gặp phải thiên tai?

Trả lời:

Em sẽ quyên góp quần áo, sách vở, lương thực cho các bạn học sinh.

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây.

1. Hãy viết các việc cần làm trước, trong và sau lũ lụt.
2. Tìm hiểu và giới thiệu một cảnh quan thiên nhiên ở Vùng Duyên hải miền Trung.

Trả lời:

1. Các việc cần làm trước, trong và sau lũ lụt.

Trước lũ: 

Thường xuyên theo dõi thông tin cảnh báo mưa, lũ. Chuẩn bị thuyền, phao, bè, mảng, vật nổi; gia cố nhà làm gác lửng, lối thoát trên mái nhà để ở tạm, cất giữ đồ đạc đề phòng lũ. Di chuyển gia súc, gia cầm, đồ đạc lên noi cao để tránh ngập. 

Thường xuyên theo dõi thông tin cảnh báo mưa, lũ. Chuẩn bị thuyền, phao, bè, mảng, vật nổi; gia cố nhà làm gác lửng, lối thoát trên mái nhà để ở tạm, cất giữ đồ đạc đề phòng lũ. Di chuyển gia súc, gia cầm, đồ đạc lên noi cao để tránh ngập. 

Trong lũ:

Cắt hết các nguồn điện sinh hoạt. Di chuyển đến nơi cao ráo, an toàn. Không chơi đùa, bơi lội hoặc đi lại trong nước lũ. Không vớt củi, đồ vật trôi trên sông. Không đi vào khu vực nguy hiểm. Khi di chuyển phải sử dụng áo phao hoặc các đồ vật nổi khác. Tham gia lực lượng xung kích phòng chống thiên tai, cứu hộ cứu nạn của địa phương. Ăn uống hợp vệ sinh. Hỗ trợ nhau theo truyền thống "Lá lành đùm lá rách". Bảo vệ người già, yếu, trẻ em, người khuyết tật,...

Sau lũ: 

Kiểm tra các trang thiết bị trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn. Khẩn trương khắc phục hậu quả, khôi phục sản xuất. Thống kê thiệt hại, báo cáo kịp thời, đầy đủ, chính xác với chính quyền địa phương. Tham gia dập dịch bệnh và xử lý môi trường.