BÀI 3: VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI BẮC BỘ

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Em hãy cho biết đỉnh núi nào cao nhất nước ta?

Trả lời:

Đỉnh Fansipan với độ cao là 3143m và thuộc dãy Hoàng Liên Sơn

KHÁM PHÁ

1. Vị trí địa lí

Câu hỏi: Quan sát hình 1, em hãy: 

- Chỉ ra ranh giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

- Cho biết Trung du và miền núi Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, quốc gia nào?

Trả lời:

- Ranh giới giới của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ trong hình 1: Phần hình màu cam trong bản đồ thu nhỏ của đất nước.

- Trung du và miền núi Bắc Bộ giáp với 2 tỉnh Quảng Tây và Vân Nam của Trung Quốc ở phía bắc, phía tây giáp Lào, phía nam và đông nam giáp Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ.

2. Đặc điểm thiên nhiên
3. Địa hình

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 1, em hãy:

- Xác định vị trí dãy Hoàng Liên Sơn, đỉnh Phan-xi-păng (Fansipan), cao nguyên Mộc Châu.

- Mô tả địa hình vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Trả lời:

- Vị trí của dãy Hoàng Liên Sơn trên lược đồ: nằm giữa sông Hồng và sông Đà. Vị trí của đỉnh núi Phan-xi-păng là trên dãy Hoàng Liên Sơn. Cao nguyên Mộc Châu thuộc tỉnh Sơn La. 

- Các dạng địa hình phổ biến của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ là các dãy núi cao, các thung lũng sâu hay hẻm vực, các cao nguyên đá vôi có độ cao trung bình. Dãy núi cao và đồ sộ nhất là dãy Hoàng Liên Sơn với nhiều đỉnh cao trên 2500m, đỉnh núi cao nhất là Fansipan (3143m). - Vùng đồi núi Đông Bắc gồm chủ yếu là núi trung bình và núi thấp.

1. Khí hậu

Câu hỏi: Đọc thông tin và quan sát hình 2, em hãy mô tả khí hậu của vùng Trung du và miền núi Bắc bộ.

Trả lời:

Khí hậu có sự khác biệt giữa mùa hạ và mùa đông. Hạ nóng và mưa nhiều, mùa đông lạnh và ít mưa. Đây là nơi có mùa đông giá rét nhất đất nước. Một số vùng núi cao vào mùa đông đôi khi có tuyết rơi như: Sapa, Mẫu Sơn...

1. Sông ngòi

Câu hỏi:

- Xác định vị trí sông Hồng, sông Đà và sông Lô trên hình 1.

- Đọc thông tin và quan sát hình 3. em hãy mô tả về sông của vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Trả lời:

- Xác định vị trí sông Hồng, sông Đà và sông Lô:

• Sông Hồng bắt đầu từ tỉnh Vân Nam, Trung Quốc; chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam vào Việt Nam và chảy ra vịnh Bắc bộ (Nam Định).
• Sông Đà bắt đầu từ Trung Quốc và chảy qua các tỉnh Tây Bắc Việt Nam. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ.
• Sông Lô bắt nguồn từ Trung Quốc, chảy vào Việt Nam tại tỉnh Hà Giang. Điểm cuối là tỉnh Phú Thọ, nơi sông Lô đổ vào sông Hồng.

- Trung du và miền núi Bắc Bộ có nhiều sông, suối; trong đó sông Hồng, sông Đà, sông Lô là những sông lớn. Sông Đà và sông Lô là hai sông đổ vào sông Hồng. Do  địa hình dốc nên sông ở đây có nhiều thác ghềnh, nước chảy mạnh, đặc biệt là sông Đà.

3. Ảnh hưởng của thiên nhiên đối với đời sống và sản xuất

Câu hỏi: Đọc thông tin, em hãy nêu ảnh hưởng của địa hình, khí hậu, sông ngòi đối với đời sống và sản xuất của người dân.

Trả lời:

- Ưu điểm:

• Khí hậu nơi đâu là điều kiện tốt để phát triển nhiều giống cây trồng ưa lạnh như: đào, lê, mận, hồi, susu...
• Địa hình thích hợp để chăn nuôi gia súc số lượng lớn.
• Nhiều sông ngòi lớn thích hợp phát triển thủy điện.
• Nhiều địa điểm đẹp thích hợp phát triển ngành du lịch.

- Hạn chế: Khí hậu và địa hình dốc, phức tạp cũng gây trở ngại ngành giao thông. Bên cạnh đó thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất...

4. Một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai.

Câu hỏi: Đọc thông tin và kết hợp với hiểu biết của bản thân, em hãy đưa ra một số biện pháp bảo vệ thiên nhiên và phòng chống thiên tai ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Trả lời:

- Dự báo chính xác về quá trình hình thành và hướng di chuyển của cơn bão.
- Phòng chống lâm tặc, bảo vệ rừng.
- Trồng cây gây rừng.
- Sơ tán dân khi có bão mạnh.
- Chống xói mòn lũ quét ở miền núi.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Quan sát hình 4,5,6 hãy chỉ vị trí tương ứng của các địa điểm này trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam.

Trả lời:

Câu 2: Lựa chọn một đặc điểm tự nhiên (địa hình, khí hậu hoặc sông ngoài) ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ để hoàn thành sơ đồ theo gợi ý dưới đây:

Trả lời:

- Đặc điểm thiên nhiên: Khí hậu hè nóng và mưa nhiều, đông lạnh và mưa ít.

- Ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất: Thích hợp phát triển nông nghiệp những cây nông nghiệp ưa lạnh.

- Đề xuất biện pháp: Gia tăng diện tích đất canh tác kết hợp các kỹ thuật nuôi trồng hiện đại.

VẬN DỤNG

Câu 1: Vào kì nghỉ lễ Tết Nguyên đán, bạn Lan cùng bố mẹ đi du lịch ở Sapa (tỉnh Lào Cai). Theo em, bạn Lan cần chuẩn bị trang phục như thế nào cho phù hợp? Vì sao?

Trả lời:

Du lịch Sapa tết Nguyên Đán bạn cần chuẩn bị trang phục ấm áp. Nhiệt độ tại Sapa dịp này khoảng 10 – 20 độ C và ban đêm sẽ rất lạnh. 

Câu 2: Quan sát hình 7, em hãy:

- Dự đoán những rủi ro có thể xảy ra.

-  Đưa ra lời khuyên cho người dân về việc chọn địa điểm xây dựng nhà ở vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.

Trả lời:

- Sạt lở đất có thể gây thiệt hại tới người và tài sản.

- Nên chọn khu vực bằng phẳng, cách xa những ngọn núi dốc, không có rừng cây.