Giáo án chuyên đề Lịch sử 11 kết nối chuyên đề 1: Lịch sử nghệ thuật truyền thống Việt Nam (P4)

Kiến trúc

Điêu khắc

Mĩ thuật

Chuông chùa Thiên Mụ (Thừa Thiên Huế)

Tranh dân gian Hàng Trống (Hà Nội)

Kiến trúc

Điêu khắc

Mĩ thuật

* Nội dung chính:

- Kiến trúc cung đình cơ bản mô phỏng thời kì trước và không có những nét mới so với thời Lê sơ và Mạc.

- Kiến trúc dân gian phát triển theo hướng mang tính cởi mở, phóng khoáng.

- Kiến trúc đình làng khá phổ biến, hầu như làng xã nào ở khu vực Đồng bằng Bắc Bộ cũng có đình với kiến trúc đặc trưng về kiểu dáng, vòm mái, hệ thống cột mạng đậm yếu tố văn hóa dân gian.

- Nhiều ngôi chùa được xây mới hoặc trùng tu, sửa chữa trên cơ sở những ngôi chùa được xây dựng từ đời trước với kiến trúc có xu hướng hoà mình vào cảnh sắc thiên nhiên, gần gũi với cuộc sống đời thường.

- Xuất hiện loại hình kiến trúc mới là nhà thờ Công giáo.

* Các công trình kiến trúc tiêu biểu:

- Đình làng Tiền Lệ, đình làng Chu Quyến (Hà Nội), đình Thổ Tang (Vĩnh Phúc), đình Đình Bảng (Bắc Ninh).

- Chùa Keo (Thái Bình), chùa Bút Tháp (Bắc Ninh), Chùa Thái Lạc (Hưng Yên)

* Nội dung chính:

- Điêu khắc cung đình có xu hướng giản lược hoá, kết hợp với điêu khắc dân gian.

- Điêu khắc dân gian có sự phát triển rực rỡ, đạt đến đỉnh cao của việc phản ánh hiện thực đời sống và thể hiện ước mơ, khát vọng về một xã hội yên ổn của nhân dân.

- Kĩ thuật đạt đến trình độ khá điêu luyện, nhất là điêu khắc gỗ.

* Các công trình điêu khắc tiêu biểu: Tượng Phật bà nghìn mắt nghìn tay (chùa Bút Tháp, Bắc Ninh), tượng Phật Tuyết Sơn và 18 vị La Hán (chùa Tây Phương, Hà Nội)

* Nội dung chính:

- Bên cạnh dòng tranh khắc in trên giấy, còn xuất hiện nhiều dòng tranh vẽ trên lụa, giấy bồi và trên ván.

- Hoa tiết mĩ thuật có phần đơn giản nhưng rất sinh động và giàu tính hiện thực.

* Các công trình mĩ thuật tiêu biểu:

+ Tranh lụa: tranh vẽ về Nguyễn Trãi, Phùng Khắc Khoan, Trịnh Đình Kiên, Phan Huy Ích.

+ Tranh dân gian: tranh đông hồ, tranh Hàng Trống, tranh Kim Hoàng, tranh làng Sình.

Điểm mới

Dấu hiệu, biểu hiện cơ bản

Sự mở rộng của kiến trúc cung đình

Đây là thời kì có cả cung vua (nhà Lê) và phủ chúa (chúa Trịnh, chúa Nguyễn). Kiến trúc ở phủ chúa Trịnh và phủ chúa Nguyễn ngày càng được xây dựng và mở rộng ở nhiều nơi.

Kiến trúc tôn giáo và tín ngưỡng dân gian phát triển rực rỡ, độc đáo, sáng tạo

Nhiều ngôi chùa, tháp, đình làng được tu sửa hoặc xây dựng mới; kĩ thuật điêu khắc, chạm trổ có nhiều nét hoa văn tỉnh xảo, có nhiều chủ để gắn với đời sống dân dã, bối cảnh làng quê,...

Mĩ thuật xuất hiện yếu tố mới và trở nên đa dạng

Sự phong phú, đa dạng của tranh lụa; sự ra đời và nở rộ của bốn

dòng tranh dân gian chính (Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng và tranh làng Sình) gắn với đời sống, tín ngưỡng của người dân.

Nghệ thuật có sự kế thừa và giao thoa mạnh mẽ

Các loại hình nghệ thuật có sự kế thừa các thời kì trước đó, đồng thời có hướng đi mới, kết hợp giao thoa văn hoá giữa các vùng, miền và văn hoá Đông - Tây,...

Kiến trúc

Điêu khắc

Mĩ thuật

Âm nhạc

Kiến trúc

Điêu khắc

Mĩ thuật

Âm nhạc

* Nội dung chính:

- Kiến trúc có sự tiếp nối, phát triển của kiến trúc truyền thống và chịu ảnh hưởng của kiến trúc phương Tây.

- Tiêu biểu nhất cho phong cách kiến trúc cung đình là kinh thành Huế; hệ thống lăng tẩm với kiến trúc, điêu khắc tinh xảo và hài hoà với thiên nhiên.

- Đền, chùa được xây dựng mới không quá nhiều, nhưng vẫn có một số công trình tiêu biểu.

* Các công trình kiến trúc tiêu biểu:

- Kinh thành Huế: Ngọ Môn, điện Thái Hòa, điện Cần Chánh, điện Càn Thành, điện Kiên Trung, cửa Hòa Bình.

- Chùa Thiên Mụ, tháp Phước Duyên.

* Nội dung chính:

- Nghệ thuật điêu khắc chủ yếu thể hiện qua các tác phẩm chạm khắc tinh xảo, đa dạng trong các lăng tấm và di tích.

- Điêu khắc lăng tẩm khá chặt chẽ về quy phạm, các chi tiết được làm giống như thật, đặc tả hiện thực.

- Ở khu vực Bắc Bộ, các công trình điêu khắc Phật giáo tiếp tục phát triển với nhiều chùa, tượng,...tính sinh động giảm sút so với thời kì trước.

* Các công trình điêu khắc tiêu biểu:

Cửu đỉnh được coi là kiệt tác tiêu biểu nhất.

* Nội dung chính:

- Mĩ thuật gồm mĩ thuật cung đình (trang trí cung điện, đền đài, lăng tấm,...) và mĩ thuật dân gian (trang trí đình, chùa, nhà thờ họ, tranh dân gian, đồ mĩ nghệ,...). Ảnh hưởng, tác động qua lại giữa mĩ thuật dân gian và mĩ thuật cung đình.

- Về phong cách mĩ thuật cung đình: Hầu hết các bộ phận bằng gỗ trong cung điện đều được sơn son thếp vàng và trở thành phong cách trang trí chủ đạo của kiến trúc cung đình.

- Về phong cách mĩ thuật dân gian: Có sự kế thừa và phát triển mĩ thuật của các thời kì trước. Ngoài các dòng tranh dân gian đã có, thời kì này còn xuất hiện dòng tranh Làng Sình (Huế). Một số bức vẽ trên các công trình kiến trúc cho thấy bước đầu có sự ảnh hưởng của hội hoạ phương Tây.

- Tiếp thu tinh hoa trong nghệ thuật Chăm-pa, Trung Hoa, những yếu tố tạo hình trong nghệ thuật phương Tây (Pháp).

* Các công trình mĩ thuật tiêu biểu:

Tranh làng Sình.

* Nội dung chính:

- Âm nhạc cung đình có vai trò quan trọng trong các nghi lễ của triều đình, đời sống của quan lại, quý tộc. Đạt đến trình độ uyên bác, thể hiện bước phát triển vượt bậc so với các thời kì trước.

- Âm nhạc dân gian tiếp tục phát triển mạnh mẽ với sự hoàn thiện của các loại hình âm nhạc truyền thống như: lí, hò, hát bội,...

- Trong quá trình phát triển, âm nhạc dân gian và âm nhạc cung đình đã có sự dung hoà nhất định, tiêu biểu như loại hình ca Huế.

* Các công trình âm nhạc tiêu biểu: nhã nhạc cung đình.