Xác định những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại.
Trình bày được sự nảy sinh phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.

2. Năng lực

Năng lực chung:
Giải quyết vấn đề và sáng tạo: thông qua việc sử dụng tư liệu, hình ảnh để thực hiện nhiệm vụ học tập.
Năng lực lịch sử:
Nhận thức và tư duy lịch sử: thông qua phân tích tranh ảnh để trình bày được sự nảy sinh phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.
Tìm hiểu lịch sử: thông qua việc khai thác tư liệu, hình ảnh,….để xác định được những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại.

3. Phẩm chất

Góp phần bồi dưỡng tinh thần nhân ái, nhân văn qua việc tìm hiểu mối quan hệ giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản.
Bồi dưỡng ý thức trách nhiệm trong học tập và lao động.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

SGK, SGV, SBT Lịch sử Địa lí 7 – phần Lịch sử.
Tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến bài Sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.
Máy tính, máy chiếu.

2. Đối với học sinh

SGK, SBT Lịch sử Địa lí 7 – phần Lịch sử.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp HS ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú học bài mới.

b. Nội dung: GV trình bày vấn đề về hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí; HS nêu hệ quả quan trọng nhất của các cuộc phát kiến địa.

c. Sản phẩm học tập: HS trả lời hệ quả quan trọng nhất của cá cuộc phát kiến địa lí.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS trả lời: Em hãy nêu hệ quả quan trọng nhất của các cuộc phát kiến địa lí.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời câu hỏi: Hệ quả quan trọng nhất của các cuộc phát kiến địa lí là đẩy nhanh quá trình trình khủng hoảng, tan rã của chế độ phong kiến và tạo tiền đề cho sự ra đời của CNTB ở châu Âu.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV dẫn dắt vào bài học: Sau các cuộc phát kiến địa lí, tuyến đường thương mại Cô-lôm-bô (đặt theo tên của C.Cô-lôm-bô) xuất hiện giữa châu Âu và châu Mỹ. Đây là một trong những tuyến đường buôn bán đem lại cho thương nhân châu Âu nguồn lợi nhuận lớn, góp phần hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu. Vậy quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành ở Tây Âu như thế nào? Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta sẽ cùng nhau đi tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 5: Sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS xác định được những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại.

b. Nội dung:

- GV cho HS làm việc theo cặp, đọc thông tin và hoàn thành Phiếu học tập số 1 (GV sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn để tổ chức cho HS làm việc nhóm).

- GV mở rộng phân tích các biện pháp mà giai cấp tư sản mới xuất hiện tạo ra vốn và nhân công, đặc biệt là tình trạng cướp ruộng đất của nông dân, buôn bán nô lệ và bóc lột thuộc địa.

c. Sản phẩm học tập: HS nêu và ghi được vào vở những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm thảo luận, trao đổi, đọc thông tin SGK tr.16, 17 và thực hiện nhiệm vụ vào Phiếu học tập số 1:

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại	Biến đổi	Kết quả
Kinh tế
Xã hội

- GV hướng dẫn HS đọc thông tin mục Em có biệt SGK tr.16 và trả lời câu hỏi: Tại sao nói hiện tượng Cừu ăn thịt người ở nước Anh và buôn bán nô lẹ là những nhân tố hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa?

- GV cho HS tham khảo một số tài liệu về những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại: Ở Anh, việc rào đất cướp ruộng diễn ra điển hình nhất. Giá lông cừu tăng lên đột ngột từ thế kỉ XV do giá len dạ tăng. Vì thế, rất nhiều chủ trại đã bỏ việc trồng lúa chuyển sang trồng cỏ để nuôi cừu. Sau đó, họ đuổi nông dân ra khỏi làng xóm, lấy đất trồng cỏ để mở rộng việc chăn nuôi. Thế là hàng vạn nông dân bị mất ruộng đất, cày cấy, mất nhà để ở, phải lang thang khắp nơi kiếm kế sinh nhai.

(Nguyễn Đình Vỳ (chủ biên), Lịch sử thế giới cổ trung đại, NXB Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2003, tr.329-330).

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS làm việc theo cặp, đọc thông tin SGK tr.16, 17 và hoàn thành Phiếu học tập số 1.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết quả thảo luận trong Phiếu học tập số 1 và câu hỏi mở rộng – Những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại.

- GV mời đại diện các nhóm lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức và chuyển sang nội dung mới.

1. Tìm hiểu về những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại

- Kết quả Phiếu học tập số 1: Đính kèm bên dưới hoạt động.

- Hiện tượng “cừu ăn thịt người”:

+ Vào thế kỉ XVII khi nhu cầu lông cừu tăng cao, số đông địa chủ và quý tộc Anh đã chuyển sang nuôi cừu để lấy lông bán nhằm thu lợi nhuận.

+ Các quý tộc đã cướp ruộng đất của nông dân, lập các đồng cỏ chăn nuôi cừu, khiến nông dân mất đất, thất nghiệp ⇒ phải bán sức lao động ⇒ trở thành công nhân.

- Hiện tượng buôn bán nô lệ:

+ Các nước Tây Âu bắt hàng triệu người da đen ở châu Phi đem bán cho các chủ đồn điền, hầm mỏ ở châu Âu, châu Mĩ…

+ Nhờ vào việc cướp bóc tài nguyên ở các nước thuộc địa và buôn bán nô lệ… nên các thương nhân, quý tộc Tây Âu đã nhanh chóng giàu có, họ tích lũy được những số vốn ban đầu, và sử dụng số vốn đó cho việc tái đầu tư sản xuất.

⇒ Nhưvậy: hiện tượng “Cừu ăn thịt người” ở nước Anh và buôn bán nô lệ là những nhân tố hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

Những biến đổi chính trong xã hội Tây Âu thời trung đại

Biến đổi

Kết quả

Kinh tế

- Quý tộc và thương nhân ra sức bóc lột của cải, tài nguyên của các nước thuộc địa.

- Bắt hàng triệu người da đen ở châu Phi đem bán cho các chủ đồn điền, hầm mỏ ở châu Âu, châu Mỹ.

- Quý tộc cướp đoạt ruộng đất của nông dân, đuổi nông nô ra khỏi lãnh địa.

- Quý tộc có được nguồn vốn ban đầu và một đội ngũ đông đảo những người làm thuê.

- Đến thế kỉ XVI, ở Tây Âu bắt đầu xuất hiện hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa.

Xã hội

Những thay đổi về kinh tế làm cho xã hội Tây Âu cũng biến đổi.

Các giai cấp mới được hình thành, đó là giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.

b. Nội dung:

- GV cho HS làm việc cá nhân, đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 5, Hình 5 để trả lời câu hỏi.

- GV cho HS thể hiện sự hình thành giai cấp tư sản và vô sản bằng sơ đồ.

- GV mở rộng, phân tích các biện pháp dẫn đến sự hình thành hai giai cấp cơ bản (tư sản và vô sản).

c. Sản phẩm học tập: HS nêu và ghi được vào vở sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS làm việc cá nhân, đọc thông tin và quan sát Sơ đồ 5, Hình 5 SGK tr.17 và trả lời câu hỏi:

+ Hãy cho biết sự hình thành phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.

+ Theo em, mối quan hệ chủ yếu giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản là gì?

- GV hướng dẫn HS:

+ HS thể hiện sự hình thành giai cấp tư sản và vô sản bằng sơ đồ (có thể khác sơ đồ 5 SGK).

+ HS khai thác thông tin trong Hình 5 theo các câu hỏi gợi mở:

Em đã quan sát thấy những gì trong hình?
Ai đại diện cho giai cấp tư sản?
Ai đại diện cho giai cấp vô sản?
Hệ quả của mối quan hệ giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản là gì? Vì sao?

- GV mở rộng, phân tích các biện pháp dẫn đến sự hình hai giai cấp cơ bản tư sản và vô sản.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, đọc thông tin, quan sát Sơ đồ 5, Hình 5 SGK tr17 để thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trình bày về sự hình thành phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và mối quan hệ chủ yếu giữa giai cấp vô snar và giai cấp tư sản.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung, nêu ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

2. Tìm hiểu về sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

- Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa được hình thành gắn liền với sự xuất hiện của hai giai cấp cơ bản: tư sản và vô sản.

+ Lãnh chúa, quý tộc, thương nhân, chủ xưởng… nhờ việc cướp đoạt ruộng đất, tài nguyên, của cải và buôn bán nô lệ đã trở nên giàu có, trở thành giai cấp tư sản.

+ Lực lượng nông dân, thợ thủ công bị mất ruộng đất, mất tư liệu sản xuất và những nô lệ bị bắt, bị bán đi…. trở thành giai cấp vô sản.

- Mối quan hệ chủ yếu giữa 2 giai cấp là: giai cấp tư sản bóc lột giai cấp vô sản.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

a. Mục tiêu: HS củng cố kiến thức đã học về sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.

b. Nội dung: GV nêu câu hỏi trắc nghiệm; HS vận dụng kiến thức đã học về sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại để trả lời câu hỏi.

c. Sản phẩm học tập: HS chọn được đáp án đúng cho các câu hỏi trắc nghiệm.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV nêu yêu cầu: Khoanh tròn vào chữ cái đặt trước câu trả lời đúng

Câu 1. Nội dung nào sau đây là một trong những biến đổi chính về kinh tế trong xã hội Tây Âu từ đầu thế kỉ XVI?

A. Xuất hiện hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa.

B. Các nhà hàng tiến hành các cuộc phát kiến địa lí.

C. Bước đầu xuất hiện các thành thị trung đại.

D. Diễn ra tình trạng địa chủ rào đất cướp ruộng.

Câu 2. Nội dung nào sau đây là một trong những biến đổi chính về xã hội trong xã hội Tây Âu từ đầu thế kỉ XVI?

A. Giai cấp chủ nô ra đời và phát triển.

B. Giai cấp tư sản và vô sản xuất hiện.

C. Giai cấp địa chủ và nông dân hình thành.

D. Bắt đầu xuất hiện tầng lớp thương nhân.

Câu 3. Hiện tượng Cừu ăn thịt người xuất hiện vào thời gian nào?

A. Thế kỉ XIII - XIV.

B. Thế kỉ XIV - XV.

C. Thế kỉ XV - XVI.

D. Thế kỉ XVI - XVII.

Câu 4. Giai cấp vô sản được hình thành tư tầng lớp nào?

A. Nông dân.

B. Thợ thủ công.

C. Nông nô.

D. Cả A, B, C đều đúng.

Câu 5. Tây Âu bắt đầu xuất hiện hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa từ:

A. Đầu thế kỉ XVI.

B. Giữa thế kỉ XVI.

C. Cuối thế kỉ XIV.

D. Thế kỉ XVII.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS vận dụng kiến thức đã học về sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại để thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời:

Câu	1	2	3	4	5
Đáp án	A	B	C	D	A

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, nêu ý kiến khác (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: HS củng cố, mở rộng kiến thức đã học về sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại.

b. Nội dung: GV cho HS quan sát tranh về giai cấp tư sản và giai cấp vô sản (tranh biếm họa); HS quan sát tranh, thực hiện nhiệm vụ học tập.

c. Sản phẩm học tập: HS trình bày suy nghĩ của bản thân về giai cấp tư sản và giai cấp vô sản qua bức tranh biếm họa.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu cho HS quan sát hình ảnh giai cấp tư sản và giai cấp vô sản và yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Hãy trình bày suy nghĩ của em về giải cấp tư sản và giai cấp vô sản qua bức tranh biếm họa dưới đây

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát tranh, vận dụng kiến thức đã học về sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu thời trung đại để thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện HS trả lời trước lớp:

+ Hình ảnh thể hiện giai cấp cơ bản: tư sản và vô sản.

+ Giai cấp tư sản có cuộc sống sung sướng nhàn hạ, giai cấp vô sản phải lao động vất vả.

+ Giai cấp tư sản là giai cấp bóc lột, giai cấp vô sản là giai cấp bị bóc lột.

+ Giữa hai cấp này tồn tại mâu thuẫn gay gắt. Đây là nguyên nhân dẫn đến các cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai cấp tư sản sau này.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức, kết thúc tiết học.

* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

- Ôn lại kiến thức đã học: