Câu hỏi tự luận Lịch sử 11 kết nối tri thức Ôn tập Chủ đề 3: Quá trình giành độc lập dân tộc của các quốc gia Đông Nam Á

ÔN TẬP CHỦ ĐỀ 3

QUÁ TRÌNH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA CÁC QUỐC GIA ĐÔNG NAM Á

Câu 1: Em hãy cho biết quá trình xâm lược của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á diễn ra trong bối cảnh nào?

Trả lời:

Bối cảnh diễn ra quá trình xâm lược của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á:

- Từ đầu thế kỉ XVI, các nước phương Tây bắt đầu mở rộng quá trình xâm nhập vào các nước Đông Nam Á. Trong thời gian đầu, quá trình này được tiến hành thông qua các hoạt động buôn bán và truyền giáo. Thông qua các thương điếm, các nước châu  u mở rộng giao thương và từng bước chuẩn bị cho quá trình xâm lược.

- Quá trình xâm lược của thực dân phương Tây diễn ra trong bối cảnh phần lớn các nước Đông Nam Á bước vào thời kì suy thoái, khủng hoảng của chế độ phong kiến về chính trị, kinh tế, xã hội với nhiều cuộc nổi dậy chống lại chế độ phong kiến.

Câu 2: Trình bày quá trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á hải đảo.

Trả lời:

Quá trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á hải đảo:

- Phi-lip-pin: giữa thế kỉ XVI, Phi-lip-pin bị thực dân Tây Ban Nha xâm lược và thống trị. Sau cuộc chiến tranh Mỹ - Tây Ban Nha(1898), Phi-lip-pin trở thành thuộc địa của Mỹ.

- In-đô-nê-xi-a: cuối thế kỉ XVI, thực dân Hà Lan bắt đầu quá trình xâm nhập In-đô-nê-xi-a. Đến giữa thế kỉ XIX, trải qua các cuộc cạnh tranh quyết liệt với Bồ Đào Nha, Hà Lan hoàn thành việc kiểm soát nước này.

- Ma-lai-xi-a, Xing-ga-po, Bru-ney: đầu thế kỉ XX, toàn bộ lãnh thổ của Ma-lai-xi-a, Xing-ga-po, Brunei rơi vào tay người Anh với nhiều hình thức cai trị khác nhau.

 Trải qua gần 4 thế kỷ (từ đầu thế kỉ XVI đến đầu thế kỉ XX), bằng những thủ đoạn khác nhau, từ buôn bán, xâm nhập thị trường, đến tiến hành chiến tranh xâm lược và cạnh tranh quyết liệt với nhau, thực dân phương Tây đã hoàn thành quá trình xâm lược các nước Đông Nam Á hải đảo.

Câu 3: Trình bày quá trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á lục địa.

Trả lời:

Quá trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á lục địa:

- Quá trình xâm lược của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á lục địa bắt đầu vào thế kỉ XIX, muộn hơn so với các nước Đông Nam Á hải đảo.

- Thực dân Anh sau hơn 60 năm (1824 - 1885), tiến hành 3 cuộc chiến tranh mới chiếm được Miến Điện (Mi-an-ma). Thực dân Pháp phải trải qua cuộc chiến tranh xâm lược kéo dài gần nửa thế kỷ (1858 - 1893) mới hoàn thành việc xâm chiếm 3 nước Đông Dương.

Câu 4: Nêu kết quả quá trình xâm lược của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Kết quả quá trình xâm lược của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á: Đến đầu thế kỉ XX, các nước thực dân phương Tây đã hoàn thành quá trình thôn tính Đông Nam Á. Hầu hết các nước trong khu vực đều trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây. Vương quốc Xiêm (Thái Lan) tuy giữ được nền độc lập nhưng bị lệ thuộc vào nước ngoài về nhiều mặt và trở thành “vùng đệm” giữa khu vực thuộc địa của thực dân Anh và thực dân Pháp.

Câu 5: Trình bày chính sách cai trị của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á.

Trả lời:

Chính sách cai trị của thực dân phương Tây đối với các nước Đông Nam Á:

- Về chính trị: thực dân phương Tây tiến hành thiết lập nền thống trị ở Đông Nam Á

dưới các hình thức khác nhau, điểm chung là bên cạnh sự cai trị của chính quyền thực dân thì các thế lực phong kiến địa phương vẫn được duy trì.

+ Về hình thức cai trị: các nước thực dân áp đặt hình thức cai trị trực tiếp hay gián tiếp. Quyền hành chính, lập pháp, tư pháp, ngoại giao, quân sự.... của các thuộc địa vẫn tập trung trong tay đại diện của chính quyền thực dân.

+ Chính sách “chia để trị” được thực dân phương Tây sử dụng nhằm chia rẽ, làm suy yếu sức mạnh dân tộc của các nước Đông Nam Á.

+ Chú trọng việc xây dựng và sử dụng lực lượng quân đội người bản địa để bảo vệ bộ máy cai trị và đàn áp sự phản kháng của người dân thuộc địa.

- Về kinh tế:

+ Thực hiện chính sách bóc lột, khai thác các thuộc địa,

+ Biến các nước trong khu vực thành nơi cung cấp nguồn nguyên liệu và thị trường tiêu thụ hàng hóa, phục vụ lợi ích cho chính quốc.

- Về văn hóa, xã hội:

+ Tìm mọi cách kìm hãm người dân ở các nước thuộc địa trong tình trạng lạc hậu, nghèo đói.

+ Làm xói mòn giá trị truyền thống của các quốc gia Đông Nam Á.

Câu 6: Nêu bối cảnh Vương quốc Xiêm tiến hành công cuộc cải cách.

Trả lời:

Bối cảnh Vương quốc Xiêm tiến hành công cuộc cải cách: Vào giữa thế kỉ XIX, Vương quốc Xiêm đứng trước sự đe doạ xâm lược của thực dân phương Tây. Từ năm 1851, vua Ra-ma IV đã tiến hành cải cách, chủ trương mở cửa buôn bán với nước ngoài. Đặc biệt, từ năm 1868, dưới thời vua Ra-ma V, Xiêm đã tiến hành hàng loạt cải cách quan trọng về kinh tế, xã hội, hành chính, giáo dục, ngoại giao,...

Câu 7: Trình bày những nét chính về công cuộc cải cách ở Xiêm.

Trả lời:

Những nét chính về công cuộc cải cách ở Xiêm:

- Về kinh tế:

+ Công nghiệp: Chính phủ thực hiện chính sách khuyến khích đầu tư vào các ngành công nghiệp, đường sắt,... Với việc mở cửa nền kinh tế từ nửa sau thế kỉ XIX, Băng Cốc đã trở thành trung tâm buôn bán của khu vực.

+ Nông nghiệp: năm 1874, Chính phủ Xiêm đã áp dụng biện pháp miễn trừ và giảm thuế nông nghiệp, tạo điều kiện phát triển sản xuất nông nghiệp và khai khẩn đất hoang. Đầu thế kỉ XX, Chính phủ ban hành những quy định quản lí ruộng đất hiện đại.

- Về hành chính: từ năm 1892, Ra-ma V tiến hành cải cách hành chính theo mô hình phương Tây.

- Về giáo dục: công tác giáo dục được nhà vua chú trọng. Năm 1898, nhà vua cho công bố Chương trình giáo dục đầu tiên ở Xiêm.

- Về ngoại giao:

+ Năm 1897, Ra-ma V tiến hành chuyến công du sang các nước châu  u, gặp gỡ đại điện các chính phủ Anh, Pháp, Đức, Nga... nhằm mục tiêu xóa bỏ các hiệp ước bất bình đẳng đã ký trước đó.

+ Chính phủ Xiêm kí các hiệp ước với nội dung đồng ý cắt một số vùng lãnh thổ thuộc ảnh hưởng của Xiêm ở Lào, Campuchia cho Pháp (1907) và ở Mã Lai cho Anh (1909) để bảo vệ nền độc lập của nước mình.

Câu 8: Trình bày kết quả, ý nghĩa của công cuộc cải cách ở Xiêm.

Trả lời:

Kết quả, ý nghĩa của công cuộc cải cách ở Xiêm:

- Thúc đẩy sản xuất phát triển, mở cửa cho hàng hoá xuất khẩu,... đưa Vương quốc Xiêm phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa, từng bước hội nhập với thế giới trong những thập niên tiếp theo.

- Chính phủ Xiêm có thực lực để thực hiện đường lối ngoại giao mềm dẻo, nhằm giữ vững nền độc lập và chủ quyền đất nước, không bị rơi vào tình trạng thuộc địa.

- Công cuộc cải cách của Xiêm là một trong những con đường ứng phó hiệu quả với làn sóng xâm lược của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á.

Câu 9: Theo em, cách thức tiến hành xâm lược của thực dân phương Tây có điểm gì chung?

Trả lời:

Điểm chung trong cách thức tiến hành xâm lược của thực dân phương Tây: tiến hành bằng những thủ đoạn khác nhau (buôn bán, xâm nhập thị trường, chiến tranh xâm lược) và cạnh tranh quyết liệt.

Câu 10: Viết một đoạn văn ngắn (3 – 5 câu) nêu suy nghĩ của em về quá trình xâm lược và cai trị của chủ nghĩa thực dân ở Đông Nam Á.

Trả lời:

Thế kỉ XIX, các nước thực dân phương Tây đẩy mạnh xâm chiếm thuộc địa ở khu vực Đông Nam Á. Quá trình xâm lược và chinh phục của thực dân phương Tây trải qua thời gian khá dài và phức tạp. Cuối cùng, thực dân phương Tây đã đưa các quốc gia ở khu vực Đông Nam Á vào cơn lốc kinh tế tư bản chủ nghĩa, hình thành hệ thống thuộc địa và làm biến dạng cấu trúc xã hội truyền thống trong khu vực. Đông Nam Á trở thành nơi bị các nước thực dân phương Tây xâu xé, bởi đây là khu vực có tài nguyên thiên nhiên phong phú, vị trí địa lý thuận lợi, dân số đông.

Câu 11: Trình bày một số hiểu biết của em về tình cảnh người dân thuộc địa dưới ách cai trị của thực dân qua tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” (Nguyễn Ái Quốc).

Trả lời:

Tình cảnh người dân thuộc địa dưới ách cai trị của thực dân qua tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” (Nguyễn Ái Quốc):

Trong tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp, Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo chính sách thống trị của thực dân Pháp: “Một bên là những người bản xứ.,... họ phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt trong những lao tác nặng nhọc nhất và bạc bẽo nhất để kiếm sống một cách chật vật, và hầu như chỉ bằng sức của họ thôi, để nuôi mọi ngân quỹ của chính quyền. Một bên là những người Pháp và người nước ngoài, họ đều đi lại tự do, tự dành cho mình tất cả các tài nguyên của đất nước, chiếm đoạt toàn bộ xuất nhập khẩu và tất cả các ngành nghề béo bở nhất, bóc lột trâng tráo trong cảnh đốt nát và nghèo khốn của nhân dân”.

Câu 12: Có ý kiến cho rằng “Ngoại giao Thái Lan là ngoại giao thực dụng và mềm dẻo”. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Tại sao?

Trả lời:

- Đồng ý với ý kiến.

- Giải thích:

+ Khi quan hệ quốc tế căng thẳng ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích và đồng thời tồn tại nhiều lực lượng thù địch với nước này. Trong trường hợp đó, Thái Lan thường bắt tay với cả hai phía đối địch, rồi xem xét tương quan lực lượng của hai bên, chọn phía có lợi cho nước mình để hợp tác.

+ Tuy nhiên, Thái Lan cũng bắt tay với một phía trong các bên thù địch nhau để kiếm lợi cho nước mình. Mục đích của sự lựa chọn này là kiếm lợi lớn nhất với sự hi sinh nhỏ nhất.

 Vì vậy, ngoại giao Thái Lan là ngoại giao thực dụng và mềm dẻo.

Câu 13: Trình bày những nét chính về phong trào đấu tranh chống thực dân xâm lược ở Đông Nam Á lục địa.

Trả lời:

Những nét chính về phong trào đấu tranh chống thực dân xâm lược ở Đông Nam Á lục địa:

- Ở Miến Điện:

+ Thực dân Anh phải trải qua 3 cuộc chiến tranh kéo dài hơn 60 năm (1821 - 1885) mới chiếm được Miến Điện.

+ Phong trào chiến tranh du kích lan rộng trong cả nước, khiến cho thực dân Anh bị tổn thất nặng nề.

+ Sau khi hoàn thành quá trình xâm lược, thực dân Anh phải tiếp tục đối phó với cuộc chiến tranh du kích kéo dài hơn 10 năm sau.

- Ở Việt Nam:

+ Từ năm 1858, cuộc chiến đấu chống xâm lược của nhân dân Việt Nam đã làm thất bại kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp.

+ Phong trào kháng chiến lan rộng ra các tỉnh Nam Kì và Bắc Kì, thu hút sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân. Thực dân Pháp mất 26 năm (1858 - 1884) mới đặt được ách đô hộ trên toàn bộ đất nước Việt Nam.

- Ở Cam-pu-chia:

+ Nhiều cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp diễn ra sôi nổi trong cả nước.

+ Mở đầu là cuộc khởi nghĩa của Hoàng thân Si-vô-tha (1861 - 1892). Các cuộc khởi nghĩa của A-cha Xoa(1863 - 1866), Pu-côm-bô (1866 - 1867) có quy mô lớn, gây nhiều tổn thất cho thực dân Pháp.

Câu 14: Nêu những ảnh hưởng của chế độ thực dân đối với các nước Đông Nam Á.

Trả lời:

Những ảnh hưởng của chế độ thực dân đối với các nước Đông Nam Á:

- Về kinh tế:

+ Phần lớn các nước Đông Nam Á vẫn là những nước nông nghiệp lạc hậu và lệ thuộc nặng nề vào nước ngoài.

+ Một số nước trong khu vực mặc dù được coi là “vựa lúa” của thế giới nhưng lại rơi vào tình trạng thiếu lương thực, đói kém triền miên.

- Về chính trị: việc áp đặt bộ máy cai trị, thực hiện chính sách “chia để trị”, chính sách “ngu dân”của chính quyền thực dân đã để lại những hậu quả nặng nề và lâu dài cho các nước Đông Nam Á.

- Về văn hóa: chính sách nô dịch, áp đặt văn hóa ngoại lai của chính quyền thực dân đã ảnh hưởng tiêu cực đến việc bảo vệ và phát huy những giá trị truyền thống của nền văn hóa các dân tộc Đông Nam Á.

Câu 15: Nêu nhận xét của em về phong trào đấu tranh chống thực dân xâm lược ở khu vực Đông Nam Á.

Trả lời:

Nhận xét về phong trào đấu tranh chống thực dân xâm lược ở khu vực Đông Nam Á: diễn ra sôi nổi, lan rộng, nhận được sự ủng hộ của đông đảo nhân dân, gây nhiều tổn thất nặng nề cho thực dân. 

Câu 16: Đoạn tư liệu dưới đây cho em biết gì về ảnh hưởng của chế độ thực dân đối với nước ta?

“ Chúng lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc ta đoàn kết. Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân. Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược. Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến tận xương tủy, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều”.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập, trích trong: Hồ Chí Minh, Toàn tập. Tập 4

NXB Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.1 - 2)

Trả lời:

Ảnh hưởng của chế độ thực dân đối với nước ta qua đoạn tư liệu:

- Về kinh tế: rơi vào tình trạng thiếu lương thực, đói kém triền miên.

- Về chính trị: thực hiện chính sách ngu dân, gây ra hậu quả nặng nề.

- Về văn hóa: chính sách áp đặt văn hóa ngoại lai, ngăn cản dân tộc đoàn kết của chính quyền thực dân đã ảnh hưởng tiêu cực đến việc bảo vệ và phát huy những giá trị truyền thống của nền văn hóa các dân tộc Đông Nam Á.

Câu 17: Theo em, nguyên nhân sâu xa nào dẫn đến sự chia rẽ sâu sắc giữa các cộng đồng dân cư.

Trả lời:

Nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự chia rẽ sâu sắc giữa các cộng đồng dân cư là chính sách “chia để trị”, sự phân biệt đối xử với các tộc người khác nhau.

Câu 18: Mặt tích cực mà chế độ thực dân mang lại cho các nước Đông Nam Á là gì?

Trả lời:

Mặt tích cực mà chế độ thực dân mang lại cho các nước Đông Nam Á: phát triển về hạ tầng cơ sở, mở mang đường giao thông, xây dựng thành phố hải cảng mới,…

Câu 19: Tìm hiểu và nêu ví dụ về những ảnh hưởng tiêu cực của chế độ thực dân Pháp đối với Việt Nam.

Trả lời:

Những ảnh hưởng tiêu cực của chế độ thực dân Pháp đối với Việt Nam:

- Lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.

- Buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.

- Dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược.

- Bóc lột dân ta đến tận xương tuỷ, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn.

Câu 20: Trình bày một số hiểu biết của em về Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Trả lời:

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập ngày 8 - 8 – 1967 tại Băng Cốc (Thái Lan) với 5 thành viên ban đầu, phát triển dân thành một tổ chức khu vực hợp tác toàn diện, chặt chẽ với 10 thành viên và trở thành “mái nhà chung” của 10 quốc gia Đông Nam Á.