Đáp án Kinh tế pháp luật 12 cánh diều bài 10: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình
File đáp án Giáo dục kinh tế và pháp luật 12 cánh diều bài 10: Quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình. Toàn bộ câu hỏi, bài tập ở trong bài học đều có đáp án. Tài liệu dạng file word, tải về dễ dàng. File đáp án này giúp kiểm tra nhanh kết quả. Chỉ có đáp án nên giúp học sinh tư duy, tránh học vẹt.
Xem: => Giáo án kinh tế pháp luật 12 cánh diều
BÀI 10: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH
Mở đầu: Em hãy nêu những quyền và nghĩa vụ của công dân được đề cập đến trong các câu ca dao sau và chia sẻ những điều em biết về các quyền và nghĩa vụ đó.
“Vợ chồng là nghĩa cả đời
Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn”.
“Thương nhau gặp khúc sông vơi
Khó khăn, gian hiểm chẳng rời thuỷ chung”.
Hướng dẫn chi tiết:
Cả hai câu ca dao bạn đưa ra đều nói về quan hệ vợ chồng, một mối quan hệ quan trọng trong xã hội, và cũng liên quan đến một số quyền và nghĩa vụ của công dân.
“Vợ chồng là nghĩa cả đời, Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn” | Câu ca dao này nói về nghĩa vụ của mỗi người trong mối quan hệ hôn nhân, đó là sự trung thành và tôn trọng lẫn nhau. Trong phạm vi pháp luật, mỗi người trong mối quan hệ hôn nhân có quyền được tôn trọng và không bị xúc phạm danh dự, nhân phẩm. Họ cũng có nghĩa vụ phải tôn trọng và yêu thương người kia, không được hành động gây tổn thương tình cảm, danh dự, nhân phẩm của người kia. |
“Thương nhau gặp khúc sông vơi, Khó khăn, gian hiểm chẳng rời thuỷ chung” | Câu ca dao này cũng nói về nghĩa vụ trong hôn nhân, đó là sự gắn bó và đồng lòng đối mặt với khó khăn. Điều này liên quan đến nghĩa vụ chung sống, giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống, cùng nhau vượt qua khó khăn, gian khổ. |
1. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG HÔN NHÂN
Câu hỏi:
a. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong từng trường hợp trên.
b. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể đó được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.
c. Theo em, những chủ thể nào trong các trường hợp trên có hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân? Hậu quả của những hành vi đó là gì?
d. Hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân mà em biết.
Hướng dẫn chi tiết:
a. Dưới đây là nhận xét về hành vi của các chủ thể trong từng trường hợp:
Trường hợp 1 | Anh T và chị H đã tuân thủ quy định của pháp luật về tuổi kết hôn (từ 18 tuổi trở lên). Mặc dù gia đình chị H phản đối, nhưng hai người vẫn quyết định kết hôn. Điều này cho thấy họ đã thực hiện quyền tự do kết hôn của mình. |
Trường hợp 2 | Chị K và anh P đã thực hiện quyền ly hôn khi nhận thấy hôn nhân không còn hạnh phúc. Tuy nhiên, sau khi ly hôn, anh P không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con mà Toà án đã xử, điều này vi phạm quy định của pháp luật. |
Trường hợp 3 | Chị B và anh M đã kết hôn theo sự sắp đặt của gia đình, không phải do tình yêu tự nguyện. Điều này có thể đã vi phạm quyền tự do kết hôn của chị B. Ngoài ra, anh M đã vi phạm nghĩa vụ chung thủy trong hôn nhân khi chung sống với người khác và sinh con ngoài giá thú. |
b. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể là:
Quyền | + Nam, nữ có quyền kết hôn và ly hôn (Hiến pháp 2013, Điều 36). + Việc kết hôn phải do nam và nữ tự nguyện quyết định (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8). |
Nghĩa vụ | + Nam kết hôn phải từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8). + Người kết hôn không được bị mất năng lực hành vi dân sự (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8). + Người kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 8). + Người không được cưỡng ép người khác kết hôn trái với sự tự nguyện của họ, cản trở người khác kết hôn hoặc duy trì quan hệ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ hoặc cưỡng ép hoặc cản trở người khác ly hôn (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 181). + Người đang có vợ, có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác. Người chưa có vợ, chưa có chồng không được kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ (Bộ luật Hình sự 2015, Điều 182). |
c.
Trường hợp 1 | Anh T và chị H không vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân. Họ tuân thủ quy định về tuổi kết hôn và việc kết hôn là do họ tự nguyện quyết định. |
Trường hợp 2 | Anh P vi phạm nghĩa vụ cấp dưỡng cho con sau khi ly hôn. Hậu quả là anh P có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị K khởi kiện. |
Trường hợp 3 | Anh M vi phạm nghĩa vụ trung thành trong hôn nhân khi chung sống với người khác và sinh con ngoài giá thú. Hậu quả là anh M có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật nếu chị B khởi kiện. Ngoài ra, gia đình chị B có thể bị xử lý hình sự nếu họ cưỡng ép chị B kết hôn với anh M trái với ý nguyện của chị B. |
d. Một số quyền và nghĩa vụ trong hôn nhân mà em biết là:
Quyền | + Quyền được tôn trọng nhân phẩm, danh dự, sức khỏe, tình cảm, tài sản và các quyền khác của mình trong hôn nhân (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 33). + Quyền được thừa kế tài sản của vợ hoặc chồng sau khi ly hôn hoặc một trong hai người qua đời (Luật Thừa kế 2015). |
Nghĩa vụ | + Nghĩa vụ chung sống, yêu thương, tôn trọng, quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 34). + Nghĩa vụ cùng nhau xây dựng gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 35). + Nghĩa vụ thực hiện các quy định về quản lý tài sản chung của vợ chồng (Luật Hôn nhân và gia đình 2014, Điều 38). |
2. QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CỦA CÔNG DÂN TRONG GIA ĐÌNH
a. Quyền và nghĩa vụ giữa vợ và chồng
Câu hỏi:
a. Em hãy dựa vào nội dung hộp “Em cần biết” để xác định các quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng được thể hiện trong thông tin và trường hợp 1.
b. Theo em, suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 có đúng không? Vì sao?
c. Em hãy nhận xét hành vi của các chủ thể trong trường hợp 2 và nêu hậu quả của những hành vi đó.
Hướng dẫn chi tiết:
a. Trong trường hợp 1, các quyền và nghĩa vụ của vợ chồng được thể hiện như sau:
Quyền | Chị N có quyền được bình đẳng với anh T trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung (Điều 29, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). |
Nghĩa vụ | Anh T và chị N đều có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình (Điều 19, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). |
b. Suy nghĩ của chị N trong trường hợp 1 là đúng. Theo Điều 29 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ chồng bình đẳng với nhau về quyền, nghĩa vụ trong việc tạo lập, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung. Do đó, chị N có quyền được ghi tên vào Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất ở của căn nhà.
c. Trong trường hợp 2, hành vi của anh A đã vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân:
Anh A đã vi phạm nghĩa vụ tôn trọng, giữ gìn và bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tin cho vợ (Điều 21, Luật Hôn nhân và gia đình 2014) khi xúc phạm và đánh vợ.
=> Hậu quả của những hành vi này là anh A có thể bị phạt tiền từ 5 000 000 đồng đến 10 000 000 đồng đối với hành vi đánh đập gây thương tích cho thành viên gia đình (Điều 52, Nghị định số 144/2021/NĐ-CP) và hành vi lăng mạ, chì chiết, xúc phạm danh dự, nhân phẩm thành viên gia đình (Điều 54, Nghị định số 144/2021/NĐ-CP).
b. Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con, giữa các thành viên trong gia đình
Câu hỏi:
a. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, hãy xác định những quy định của pháp luật về quyền mà các chủ thể trong những trường hợp trên được hưởng và nghĩa vụ các chủ thể đó phải thực hiện.
b. Em hãy chỉ ra những hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con trong trường hợp 2. Nêu hậu quả của những hành vi đó.
c. Em hãy nêu thêm một số quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con.
Hướng dẫn chi tiết:
a. Dựa vào nội dung trong hộp “Em cần biết”, những quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong những trường hợp trên là:
TH1 | TH2 | |
Quyền | A: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng ý kiến của mình; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức (Điều 70, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). | con trai anh H: Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức (Điều 70, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). |
Nghĩa vụ | anh G và chị N: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức (Điều 69, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). | anh H: Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức (Điều 69, Luật Hôn nhân và gia đình 2014). |
b. Trong trường hợp 2, hành vi của anh H là vi phạm nghĩa vụ của cha mẹ.
- Bởi anh H đã không đảm bảo quyền của con trai mình được học tập và giáo dục khi bắt con tham gia lao động nặng nhọc.
=> Hậu quả của hành vi này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình học tập của con trai anh H.
c. Một số quy định khác của pháp luật về quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con:
+ Cha mẹ có nghĩa vụ giáo dục con về truyền thống tốt đẹp của gia đình, dân tộc, đạo đức xã hội và pháp luật (Điều 71, Luật Hôn nhân và gia đình 2014).
+ Con có quyền được cha mẹ bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và nuôi dưỡng để phát triển toàn diện (Điều 72, Luật Hôn nhân và gia đình 2014).
+ Con có nghĩa vụ phụng dưỡng, chăm sóc cha mẹ khi họ già yếu, ốm đau, hoặc khi họ không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình (Điều 73, Luật Hôn nhân và gia đình 2014).
LUYỆN TẬP
Câu 1: Em hãy trả lời các câu hỏi sau:
a. Nam nữ có quyền tự quyết định hôn nhân của mình nhưng có bắt buộc phải lắng nghe ý kiến của cha mẹ không? Vì sao?
b. Sau khi kết hôn, người chồng tìm cách để vợ phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc gia đình là đúng hay sai, pháp luật quy định vấn đề này như thế nào?
c. Bố mẹ có quyền yêu cầu con trai đang làm việc trên thành phố phải về quê lấy vợ không? Vì sao?
d. Trong gia đình, người chồng quyết định những việc lớn như mua nhà, mua xe, người vợ quyết định những việc nội trợ, nuôi dạy con là đúng hay sai? Vì sao?
e. Với con chưa thành niên, cha mẹ có quyền yêu cầu con lao động để rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập là đúng hay sai? Vì sao?
Hướng dẫn chi tiết:
Câu | Trả lời | Giải thích |
a | Nam nữ có quyền tự quyết định hôn nhân của mình theo Hiến pháp và Luật Hôn nhân và gia đình | Việc lắng nghe ý kiến của cha mẹ không bắt buộc nhưng là một hành động tôn trọng và biết ơn cha mẹ. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về người con. |
b | Người chồng không có quyền ép vợ phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc gia đình | Theo Luật Hôn nhân và gia đình, vợ chồng bình đẳng với nhau trong mọi mặt của cuộc sống gia đình, bao gồm quyền làm việc và quyền quyết định về công việc của mình. |
c | Bố mẹ không có quyền yêu cầu con trai phải về quê lấy vợ | Con trai có quyền tự quyết định về hôn nhân của mình. Bố mẹ có thể đưa ra lời khuyên nhưng không thể ép buộc. |
d | Trong gia đình, việc quyết định những việc lớn như mua nhà, mua xe, và những việc nội trợ, nuôi dạy con không nên được chia theo giới tính | Theo Luật Hôn nhân và gia đình, vợ chồng bình đẳng và cùng có trách nhiệm trong việc quản lý gia đình. |
e | Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ giáo dục con cái, bao gồm việc rèn luyện sức khoẻ và tăng cường tính tự lập | Tuy nhiên, việc yêu cầu con lao động phải phù hợp với khả năng và độ tuổi của con, không gây ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình học tập của con. Cha mẹ cần tôn trọng quyền lợi và lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên. |
Câu 2: Trong các trường hợp dưới đây ai thực hiện đúng, ai thực hiện chưa đúng quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình? Vì sao?
a. Chị B (17 tuổi) và anh C (22 tuổi) được cha mẹ tổ chức đám cưới nhưng không đăng ký kết hôn. Cả hai cho rằng, chỉ khi bị ép lấy nhau thì mới vi phạm, còn họ tự nguyện nên không vi phạm pháp luật.
b. Chị H muốn tham gia một khóa học 3 tháng để nâng cao nghiệp vụ. Chị đề nghị chồng mình thu xếp công việc ở cơ quan, thay chị đảm nhận việc chăm sóc con cái và bố mẹ hai bên.
c. Vợ chồng anh K sống chung với bố mẹ, thỉnh thoảng anh K vào bếp nấu ăn cho cả nhà nhưng bố mẹ anh K tỏ thái độ không hài lòng.
Hướng dẫn chi tiết:
Câu | Thực hiện | Giải thích |
a | chưa đúng | Theo Điều 8 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, nữ kết hôn phải từ đủ 18 tuổi trở lên. Chị B mới 17 tuổi nên không đủ tuổi kết hôn. Dù họ tự nguyện nhưng việc không tuân thủ quy định về tuổi kết hôn là vi phạm pháp luật. |
b | đúng | Chị H có quyền tham gia khoá học để nâng cao nghiệp vụ. Việc chị đề nghị chồng thu xếp công việc để chăm sóc con cái và bố mẹ hai bên là hợp lý. Điều này tuân theo Điều 69 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau, cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình. |
c | đúng | Anh K có quyền vào bếp nấu ăn cho cả nhà. Việc bố mẹ anh K tỏ thái độ không hài lòng không liên quan đến quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong mối quan hệ gia đình, việc tôn trọng và lắng nghe ý kiến của mọi người là rất quan trọng để duy trì hòa thuận và hạnh phúc. |
Câu 3: Em hãy xử lý các tình huống dưới đây:
a. Anh T và chị G kết hôn và có một con trai 8 tháng tuổi. Do mâu thuẫn giữa hai vợ chồng và giữa anh T với gia đình nhà vợ nên đã có lần chị G nói với anh T việc li hôn. Một lần hai người cãi nhau rất to, chị G mang con trai về nhà mẹ đẻ. Khi anh T đến thăm con thì chị G không đồng ý và đuổi anh về.
Em nhận xét như thế nào về hành vi của các chủ thể trong tình huống trên? Nếu là người thân của chị G, em sẽ làm như thế nào?
b. Nhiều người nói về việc gia đình anh V sinh con một bể, nhưng anh không quan tâm. Anh nghĩ mình cứ lo cho các con học hành đàng hoàng và có cuộc sống vui vẻ, biết yêu thương mọi người, hiểu kính ông bà, cha mẹ là đã tròn bổn phận của người làm cha. Anh thường nói với mọi người, khu nhà anh ở có gia đình thì phân biệt đối xử giữa các con nên anh em bất hoà. Có nhà vì mong có nếp, có tẻ nên sinh đẻ không kế hoạch, vợ chồng phải bận rộn kiếm tiền nuôi con nên không có thời gian chăm sóc, dạy dỗ. Nhìn cảnh đó anh thương cho bọn trẻ.
Em nhận xét như thế nào về suy nghĩ và việc làm của anh V?
Nếu đóng vai là cán bộ tổ dân phố trong khu nhà anh V đang ở, em sẽ làm gì khi chứng kiến các gia đình chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình?
Hướng dẫn chi tiết:
a. Trong tình huống này, cả anh T và chị G đều có những hành vi không phù hợp. - Anh T và chị G cần giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình thay vì cãi nhau.
- Chị G không nên ngăn anh T gặp con trai của họ, trừ khi có lý do chính đáng liên quan đến sự an toàn của con.
=> Nếu là người thân của chị G, em sẽ khuyên chị nên tìm cách giải quyết mâu thuẫn với anh T một cách hòa bình và không nên ngăn anh T gặp con trừ khi có lý do chính đáng.
b. Suy nghĩ và việc làm của anh V có phần đúng đắn khi anh quan tâm đến việc học hành và cuộc sống vui vẻ của con.
- Tuy nhiên, việc sinh con một bể mà không có kế hoạch cụ thể có thể tạo ra áp lực tài chính và thời gian, làm giảm khả năng chăm sóc và dạy dỗ con cái.
=> Nếu là cán bộ tổ dân phố, em sẽ tìm cách tư vấn và hỗ trợ các gia đình trong khu vực về việc lập kế hoạch gia đình, nuôi dạy con cái và thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.
VẬN DỤNG
Câu 1: Em hãy cùng bạn thiết kế một sản phẩm tuyên truyền các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình.
Hướng dẫn chi tiết:
Dưới đây là mô tả về một sản phẩm tuyên truyền các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân và gia đình:
Tên sản phẩm | “Hạnh Phúc Gia Đình - Luật Lệ, Quyền Lợi và Trách Nhiệm” |
Mô tả sản phẩm | Sản phẩm này là một công cụ tuyên truyền hiệu quả, giúp nâng cao nhận thức của công dân về quyền và nghĩa vụ của họ trong hôn nhân và gia đình theo quy định của pháp luật. |
Nội dung chính | + Quyền của công dân: Công dân có quyền tự do kết hôn khi có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của pháp luật, có quyền ly hôn khi mục đích của hôn nhân không đạt được, việc duy trì hôn nhân không có lợi cho gia đình. + Nghĩa vụ của công dân: Công dân có nghĩa vụ tuân thủ các quy định của pháp luật về điều kiện kết hôn và nguyên tắc của chế độ hôn nhân một vợ, một chồng; có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau ly hôn. + Hậu quả của vi phạm: Hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ của công dân có thể dẫn đến việc hôn nhân tự nguyện không thực hiện được. Quan hệ hôn nhân tiến bộ không được duy trì, bị tan vỡ, gây dư luận xấu trong xã hội, ảnh hưởng không tốt đến chính sách của Đảng và Nhà nước về các quyền của công dân. Sản phẩm này không chỉ giúp công dân hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình trong hôn nhân và gia đình, mà còn góp phần vào việc xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ, nơi mọi người đều tôn trọng và tuân thủ pháp luật. |