BÀI 9. CUỘC CẢI CÁCH CỦA HỒ QUÝ LY VÀ TRIỀU HỒ (CUỐI THẾ KỈ XIV, ĐẦU THẾ KỈ XV)

KIẾN THỨC MỚI

1. Bối cảnh lịch sử

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt bối cảnh lịch sử cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ ở cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV.

Đáp án:

Về kinh tế - xã hội: 

• Từ nửa sau thế kỉ XIV, nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, không chăm lo tu sửa, bảo vệ đê điều, các công trình thuỷ lợi,... nên nhiều năm bị mất mùa, đói kém.
• Vương hầu, quý tộc, địa chủ nắm trong tay nhiều ruộng đất khiến ruộng đất của nông dân bị thu hẹp, đời sống bấp bênh, khổ cực. Nhiều nông dân phải bán ruộng đất, vợ, con cho các quý tộc, địa chủ giàu có và bị biến thành nô tì.

=> Mâu thuẫn giữa nông dân nghèo, nổ tì với giai cấp thống trị trở nên gay gắt. 

Về chính trị: 

• Nhà Trần suy yếu, không còn khả năng bảo về đất nước trước các cuộc chiến của giặc ngoại xâm. 
• Hồ Quý Ly buộc vua Trần nhường ngôi, lập ra triều Hồ (1400).

2. Nội dung cải cách
3. Chính trị

Câu hỏi: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát Hình 1 (SGK, tr.64), tóm tắt nội dung cải cách về chính trị của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Đáp án:

Tổ chức chính quyền, luật pháp:

• Đổi tên và đặt thêm các đơn vị hành chính; thành lập nhiều cơ quan, đặt ra nhiều chức quan mới; bãi bỏ nhiều cơ quan, chức quan củ
• Tăng cường kiểm tra, giám sát quan lại, đặc biệt là ở các cấp địa phương.
• Định kì mở các khoa thi để tuyển chọn quan lại. Khoa cử dần trở thành phương thức tuyển chọn quan lại chủ yếu.
• Cải cách nghi lễ của triều đình và y phục của quan lại theo hướng quy củ, thống nhất, chuyên nghiệp.
• Ban hành quy chế và hình luật mới của quốc gia.

Quân đội, quốc phòng:

• Tuyển chọn những người giỏi võ nghệ làm tưởng chỉ huy, không căn cứ vào nguồn gốc tổn thất như trước.
• Thải hồi những binh sĩ già yếu, lấy người khoẻ mạnh bổ sung vào quân ngũ.
• Tăng cường tuyển quân quy mô lớn; bổ sung lực lượng hương quân ở các địa phương. quốc phòng
• Xây dựng lại binh chế, chia đặt lại tổ chức quân đội theo hướng quy củ, chặt chẽ, đặt dưới sự chỉ huy thống nhất của triều đình.
• Cải tiến vũ khí, tăng cường trang bị quốc phòng, xây dựng hệ thống phòng thủ quốc gia quy mô lớn.

1. Kinh tế - xã hội

Câu hỏi: Tóm tắt nội dung cải cách về kinh tế, xã hội của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Đáp án:

• Cải cách về kinh tế:

- Phát hành tiền giấy thay tiền đồng.

- Ban hành chính sách hạn điền, quy định lại biểu thuế đinh, thuế ruộng.

• Cải cách về xã hội: Ban hành chính sách hạn nô: hạn chế nô tì được nuôi của vương hầu, quý tộc, quan lại.

1. Văn hóa

Câu hỏi: Đọc thông tin, tóm tắt những cải cách về văn hóa của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Đáp án:

• Về tư tưởng: đề cao Nho giáo trên cơ sở có phê phán, chọn lọc; từng bước đưa Nho giáo trở thành ý thức hệ tư tưởng chủ đạo trong đời sống chính trị và đời sống cung đình.
• Về tôn giáo: hạn chế sự phát triển thái quá của Phật giáo và Đạo giáo; bắt sư tăng chưa đến 50 tuổi phải hoàn tục, 50 tuổi trở lên phải trải qua kì sát hạch, nếu không đạt phải hoàn tục làm dân thường.
• Về chữ viết: đề cao và khuyến khích sử dụng chữ Nôm, biên soạn sách chữ Nôm giải thích về Kinh Thi để dạy hậu phi và cung nhân.
• Về giáo dục: chú trọng giáo dục, chủ trương mở rộng hệ thống trường học, bổ sung chức học quan ở các địa phương, ban cấp ruộng đất cho trường học.
• Về khoa cử: sửa đổi nội dung các khoa thi, quy định chặt chẽ phương thức thi, bổ sung nội dung thi viết và làm tính, định lệ thi Hương và thi Hội theo định kì.

3. Kết quả, ý nghĩa

Câu hỏi: Trình bày kết quả, ý nghĩa cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Đáp án: 

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1: Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện các chính sách cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ.

Đáp án:

Sơ đồ tham khảo:

VẬN DỤNG

Câu hỏi 2: Theo em, những bài học nào có thể rút ra từ cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ?

Đáp án: