Nội dung chính Lịch sử 11 Cánh diều bài 9: Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ (cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV)
Hệ thống kiến thức trọng tâm bài 9: Cuộc cải cách của Hồ Quý Ly và triều Hồ (cuối thế kỉ XIV, đầu thế kỉ XV) sách Lịch sử 11 Cánh diều. Với các ý rõ ràng, nội dung mạch lạc, đi thẳng vào vấn đề hi vọng người đọc sẽ nắm trọn kiến thức trong thời gian rất ngắn. Nội dung chính được tóm tắt ngắn gọn sẽ giúp thầy cô ôn tập củng cố kiến thức cho học sinh. Bộ tài liệu có file tải về. Mời thầy cô kéo xuống tham khảo
BÀI 9. CUỘC CẢI CÁCH CỦA HỒ QUÝ LY VÀ TRIỀU HỒ (CUỐI THẾ KỈ XIV, ĐẦU THẾ KỈ XV)
1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ
- Về chính trị:
+ Từ năm 1358, triều Trần khủng hoảng, suy yếu:
Vua Trần Dụ Tông ăn chơi, hưởng lạc, triều chính bị gian thần lũng đoạn, không quan tâm việc nước.
Tầng lớp quý tộc suy thoái, không giữ kỉ cương, phép nước.
+ Ở phía nam, nửa sau thế kỉ XIV, Chiêm Thành liên tục đưa quân tấn công Đại Việt.
+ Ở phía bắc, nhà Minh yêu cầu Đại Việt cống nộp thầy thuốc, giống cây, lương thực, voi, ngựa.,...
- Về kinh tế: từ những năm 40 của thế kỉ XIV:
+ Hạn hán, bão, lụt, vỡ đê.....
+ Mất mùa, đói kém.
+ Làng xã xuất hiện tình trạng che giấu, gian dối về ruộng đất và dân đinh.
+ Quý tộc, quan lại, địa chủ chiếm đoạt ruộng đất trên quy mô lớn.
- Về xã hội: từ những năm 40 của thế kỉ XIV, các cuộc khởi nghĩa của nông dân và nô tì diễn ra liên tục ở nhiều vùng miền.
→ Hồ Quý Ly- một đại thần của triều Trần đã đề xuất, tiến hành những cải cách lớn trên nhiều lĩnh vực.
2. NỘI DUNG CẢI CÁCH
- Tổ chức chính quyền lập pháp:
+ Đổi tên và đặt thêm các đơn vị hành chính; thành lập nhiều cơ quan, đặt ra nhiều chức quan mới; bãi bỏ nhiều cơ quan, chức quan cũ.
+ Tăng cường kiểm tra, giám sát quan lại, đặc biệt là ở các cấp địa phương.
+ Định kì mở các khoa thi tuyển chọn quan lại. Khoa cử trở thành phương thức tuyển chọn quan lại.
+ Cải cách nghi lễ của triều đình và y phục của quan lại theo hướng quy củ, thống nhất, chuyên nghiệp.
+ Ban hành quy chế, hình luật mới quốc gia.
- Quân đội, quốc phòng:
+ Tuyển chọn người giỏi võ nghệ làm tướng chỉ huy, không căn cứ vào nguồn gốc tổn thất như trước.
+ Thải hồi binh sĩ già yếu, lấy người khỏe mạnh bổ sung vào quân ngũ.
+ Tăng cường quyển quân quy mô lớn, bổ sung lực lượng hương quân ở địa phương.
+ Xây dựng lại binh chế, đặt lại tổ chức quân đội theo hướng quy củ, chặt chẽ, dưới sự thống nhất của triều đình.
+ Cải tiến vũ khí, tăng cường trang bị quốc phòng, xây dựng hệ thống phòng thủ quốc gia quy mô lớn.
- Năm 1396: in và phát hành tiền giấy “Thông bảo hội sao”. Cấm, thu hết tiền đồng, đổi sang tiền giấy.
- Năm 1397: hạn chế sở hữu ruộng đất quy mô lớn của tư nhân. Quy định mức sở hữu tối đa về ruộng đất.
- Năm 1398: xóa bỏ tình trạng che giấu, gian dối về ruộng đất. Lập sổ ruộng trên cả nước.
- Năm 1401: hạn chế sở hữu gia nô. Chủ gia nô chỉ được có một số nô tì nhất định. Kiểm soát hộ tịch trên cả nước.
- Năm 1402: điều chỉnh thuế khóa, tăng thuế ruộng, hạ thuế bãi dâu, thu theo hạng đất.
- Ngoài ra, Hồ Quý Ly và Triều Hồ còn thi hành một số cải cách kinh tế - xã hội khác:
+ Đặt chức quản lí chợ (Thị giám) trên cả nước.
+ Thống nhất đơn vị đo lường.
+ Tổ chức khai hoang, di dân, giải quyết nhu cầu ruộng đất của dân nghèo, phục vụ kinh tế, quốc phòng.
+ Mở rộng, khai thông nhiều tuyến đường bộ, đường thủy.
+ Đặt kho “Thường bình”, ổn định giá lúa gạo.
- Về tư tưởng:
+ Đề cao Nho giáo trên cơ sở có phê phán, chọn lọc.
+ Từng bước đưa Nho giáo trở thành ý thức hệ tư tưởng chủ đạo trong đời sống chính trị và đời sống cung đình.
- Về tôn giáo:
+ Hạn chế sự phát triển thái quá của Phật giáo và Đạo giáo.
+ Bắt sư tăng chưa đến 50 tuổi phải hoàn tục, 50 tuổi trở lên phải trải qua kì sát hạch, nêu không đạt phải hoàn tục làm dân thường.
- Về chữ viết:
+ Đề cao và khuyến khích sử dụng chữ Nôm.
+ Biên soạn sách chữ Nôm giải thích về Kinh Thi để dạy hậu phi và cung nhân.
- Về giáo dục:
+ Chú trọng giáo dục, chủ trương mở rộng hệ thống trường học.
+ Bổ sung chức học quan ở các địa phương, ban cấp ruộng đất cho trường học.
- Về khoa cử:
+ Sửa đổi nội dung các khoa thi, quy định chặt chẽ phương thức thi.
+ Bổ sung nội dung thi viết, làm tính, định lệ thi Hương và thi Hội theo định kì.
→ Những chính sách cải cách về văn hóa của Hồ Quý Ly và Triều Hồ về sau được Lê Thánh Tông kế thừa và phát triển.
3. KẾT QUẢ, Ý NGHĨA
Kết quả:
- Về pháp luật:
+ Xác lập bước đầu thể chế quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền theo đường lối pháp trị, tổ chức thống nhất, chặt chẽ.
+ Sức mạnh nhà nước được tăng cường.
- Về quân đội, quốc phòng:
+ Được củng cố.
+ Vai trò và sức mạnh của nhà nước được tăng cường.
- Về kinh tế:
+ Bước đầu giải quyết được bất cập: sở hữu tài sản, chế độ thuế khóa, hạn chế sở hữu tư nhân quy mô lớn, tình trạng gian dối ruộng đất, bộ phận lớn nô tì được giải phóng.
+ Tăng nguồn thu của nhà nước.
- Về văn hóa:
+ Nho giáo trở thành ý thức hệ tư tưởng chủ đạo của xã hội Đại Việt.
+ Phật giáo, Đạo giáo suy giảm vai trò, vị trí so với trước.
- Về giáo dục, khoa cử: có bước phát triển mới theo hướng quy củ, chuyên nghiệp.
Ý nghĩa:
- Bước đầu xác lập mô hình phát triển mới của Đại Việt.
- Thể hiện tinh thần dân tộc, ý thức tự cường của Hồ Quý Ly, Triều Hồ và tầng lớp lãnh đạo Đại Việt đương thời.
+ Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về việc trị nước.