BÀI 21. VÙNG ĐẤT PHÍA NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ X ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XVI

1. Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

Câu 1: Đọc thông tin, hãy nêu diễn biến cơ bản về chính trị của Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Diễn biến cơ bản về chính trị của Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI:

- Cuối thế kỉ X, Vương triều In-đờ-ra-pu-ra suy yếu, khủng hoảng và dần bị thay thế bởi vương triều Vi-giay-a.

- Khoảng năm 1000, vua Vi-giay-a Sơ-ri rời kinh đô In-đờ-ra-pu-ra (thuộc Quảng Nam ngày nay), trở lại xây dựng kinh đô tại Vi-giay-a (còn gọi là thành Đồ Bản hoặc Chủ Bản, thuộc Binh Định ngày nay).

- Từ thế kỉ XI đến thế kỉ XIII, vương triều Vi-giay-a thường có nhiều biến động.

- Năm 1220, cuộc chiến tranh kéo dài gần một trăm năm giữa Chân Lạp và Chăm-pa kết thúc.

- Từ nửa sau thế kỉ XIII, Chăm-pa bước vào giai đoạn ổn định về chính trị, quyền lực của chính quyền trung ương được củng cố.

- Từ khoảng giữa thế kỉ XIV, Chăm-pa rơi vào khủng hoảng.

Câu 2: Đọc thông tin và tư liệu, hãy nêu tình hình kinh tế Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Tình hình kinh tế Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI:

- Nông nghiệp là ngành kinh tế chủ yếu ở Chăm-pa. Người dân sử dụng nguồn nước, đào kênh mương, canh tác lúa trên những ruộng thấp, ruộng bậc thang. Nghề đánh bắt thuỷ hải sản phát triển và đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế.

- Các nghề thủ công truyền thống nổi bật ở Chăm-pa là làm đồ gốm ; chế tác đồ trang sức bằng vàng, bạc.

- Thương mại:

+ Nội thương ở Chăm-pa gắn liền với mạng lưới trao đổi ở ven sông.

+ Ngoại thương phát triển với hoạt động buôn bán của nhiều tàu thuyền nước ngoài. 

Câu 3: Đọc thông tin và quan sát các hình 21.1,21.2, hãy nêu những thành tựu chính về văn hoá của Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Những thành tựu chính về văn hoá của Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI:

- Người Chăm-pa tiếp tục sử dụng chữ Phạn và chữ Chăm. Chữ viết Chăm dần hoàn thiện từ kiểu vuông vức đến nét chữ thoáng đãng như hình cánh chim bay, khắc trên nhiều bia đá.

- Hin-du giáo có vị trí chủ đạo, Phật giáo dần phai nhạt trong đời sống tinh thần của cư dân. Từ khoảng thế kỉ XIII, Hồi giáo được du nhập vào Chăm-pa.

- Kiến trúc Chăm-pa: các đền tháp như tháp Pô Kơ-long Ga-rai (Ninh Thuận), tháp Bánh Ít (Bình Định),... Gắn liền với đền tháp là những phủ điêu có hoạ tiết sinh động, phản ánh ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ và cho thấy sự khéo léo, tỉ mỉ của người thợ.

- Nghệ thuật ca múa đa dạng với các hình thức múa quạt, múa lụa,... góp phần làm phong phủ thêm đời sống văn hoá tỉnh thần của cư dân Chăm-pa.

2. Vùng đất Nam Bộ từ thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI

Câu 1: Đọc thông tin và tư liệu, hãy nêu những nét chính về vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Những nét chính về vùng đất Nam Bộ từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI:

- Đến thế kỉ VIII, Chân Lạp rơi vào tình trạng khủng hoảng và phân tán, lãnh thổ phân chia thành Lục Chân Lạp  và Thuỷ Chân Lạp

- Do người Khơ-me phải tập trung ổn định Lục Chân Lạp nên Thuỷ Chân Lạp hầu như không được quan tâm.

- Ở vùng đất Nam Bộ, nhiều nơi bị ngập mặn hoặc chủ yếu là rừng rậm, cư dân thưa thớt, gần như không có sự quản lí hành chính của triều đình Chân Lạp.

- Từ thế kỉ XVI, một bộ phận người Việt bắt đầu đến khai phá vùng đất này.

- Cư dân vùng đất Nam Bộ thời kì này chủ yếu khai thác thuỷ hải sản, lâm thổ sản kết hợp với nghề nông trồng lúa, làm nghề thủ công và buôn bán nhỏ.

LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG

Câu 1: Lập bảng niên biểu về diễn biến chính trị của Chăm-pa từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Câu 2: Hãy sưu tầm tư liệu và giới thiệu về một thành tựu văn hoá tiêu biểu của vùng đất phía nam từ đầu thế kỉ X đến đầu thế kỉ XVI.

Trả lời:

Tháp Pô Klong Garai gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của Panduranga - vùng đất cực Nam của vương quốc Chămpa xưa, nay thuộc địa bàn các tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận. Dựa trên bia ký, phong cách kiến trúc, nghệ thuật trang trí, cùng hiện vật gắn với di tích và một số tư liệu khác…, có thể tin rằng, tại vị trí đền tháp hiện nay từng có một đền tháp thờ Siva (?), được xây dựng từ thế kỷ XI, sau đó được chuyển hóa thành tháp thờ vua Pô Klong Garai (kết hợp với Siva). Tức là, tháp Pô Klong Garai hiện nay có thể được xây dựng trên nền móng hoặc được tu bổ, tôn tạo trên cơ sở của một ngôi tháp cũ vào khoảng cuối thế kỷ XIII - đầu thế kỷ XIV. Đây là một vấn đề hết sức lý thú, cần được tiếp tục nghiên cứu và giải mã. Tuy nhiên, với đối tượng chính là tháp Pô Klong Garai gắn với chức năng thờ Pô Klong Garai, chúng tôi tạm xác định, ngôi tháp hiện nay có niên đại vào khoảng cuối thế kỷ XIII - đầu thế kỷ XIV.

Di tích tọa lạc trên khu đất có tổng diện tích 86.969,3m2 (khu vực bảo vệ I: 1.571,5m2, khu vực bảo vệ: II 8.5397,8m2). Trong phạm vi di tích hiện nay, ngoài các hạng mục sân, vườn, tường rào, đường nội bộ, cổng (cổng vào di tích và cổng phía Đông), tổ hợp công trình phục vụ du lịch - văn hóa, kiến trúc phụ trợ, miếu thờ, phế tích kiến trúc…, còn 3 kiến trúc gốc tương đối hoàn chỉnh, gồm tháp trung tâm (KaLan), tháp cổng (Gopura) và tháp nhà.