Giáo án điện tử KHTN 7 kết nối – Phần vật lí bài 12: Sóng âm (3 tiết)

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BÀI HỌC HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông còn chưa phát triển, để phát hiện quân địch đang di chuyển bằng ngựa, người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được tiếng vó ngựa cách xa vài kilômét. Tại sao?

CHƯƠNG IV. ÂM THANH

BÀI 12. SÓNG ÂM (3 TIẾT)

NỘI DUNG BÀI HỌC

Dao động và sóng

Nguồn âm

Sóng âm

Các môi trường truyền âm

1. DAO ĐỘNG VÀ SÓNG

• Thí nghiệm hình 12.1
• Các chuyển động qua lại quanh một vị trí cân bằng như chuyển động của đầu thanh thép trên được gọi là dao động.
• Tìm thêm ví dụ về dao động
• Ví dụ: chuyển động của mặt nước gợn sóng, của con lắc đơn, của con lắc lò xo, của lá trên cây,...

2.Sóng

• Quan sát hình ảnh/ video thí nghiệm hình 12.2 và 12.3 kết hợp đọc SGK và rút ra nhận xét :

Tìm thêm ví dụ về dao động tạo thành sóng. 

Ví dụ: Trên mặt nước cánh bèo hay chiếc phao chỉ dao động tại chỗ khi sóng truyền qua, ngoài không gian vũ trụ các phi hành gia phải liên lạc với nhau bằng bộ đàm hoặc kí hiệu

1. Nguồn âm

Làm việc nhóm

Hoạt động: Hãy thực hiện thí nghiệm đơn giản sau : gảy đàn (Hình 12.4b), gõ vào âm thoa (Hình 12.4d) để chứng tỏ âm truyền được trong không khí

Nêu đặc điểm của dây đàn và 2 nhánh của âm thoa khi phát ra âm

Nguồn âm là nguồn phát ra âm, các nguồn âm đều dao động.

Tìm thêm ví dụ về vật dao động phát ra âm thanh

Một số ví dụ: màng loa tivi phát ra âm thanh, rung chuông, đồng hồ báo thức kêu

III. Sóng âm

Ta nghe được âm phát ra từ nguồn âm là do dao động của nguồn âm được không khí lan truyền đi dưới dạng sóng tới tai ta. Sóng âm là sự lan truyền dao động từ nguồn âm ra môi trường. Vậy sóng âm được tạo ra như thế nào ?

Tìm thêm ví dụ cho thấy sóng âm truyền từ nguồn âm theo mọi hướng ra môi trường xung quanh.

VD: Bác bảo vệ đánh trống. Học sinh ngồi ở các lớp học đều nghe thấy tiếng trống báo hiệu giờ học kết thúc.

1. Các môi trường truyền âm

Trò chơi điện thoại

• Lần 1: Bạn A úp cốc vào tai có nghe được tiếng bạn B nói không?
• Lần 2: Bạn A đưa cốc ra xa có nghe được tiếng bạn B nói không?
• Khi bạn A úp ốc vào tai thì nghe được tiếng bạn B nói, nhưng nếu bạn A đưa cốc ra xa tai thì không nghe được tiếng bạn B nói. Hiện tượng này chứng tỏ điều gì; có thể rút ra nhận xét gì về môi trường truyền âm?

Môi trường truyền được sóng âm gọi là môi trường truyền âm.

Khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức vào nước thì có nghe thấy tiếng chuông báo thức không?  

• Hiện tượng này chứng tỏ âm truyền được qua chất rắn.
• Nhận xét: chất rắn là môi trường truyền âm.

KẾT LUẬN

Sóng âm không chỉ truyền được trong chất khí mà còn truyền trong chất rắn và chất lỏng

Câu hỏi 1: Tìm thêm ví dụ về âm truyền trong chất khí, chất rắn và chất lỏng

Câu hỏi 2: Hãy trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở đầu của bài (Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông chưa phát triển, để phát hiện quân địch di chuyển bằng ngựa người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được cả tiếng vó ngựa cách xa vài kilômét. Tại sao?)

Câu trả lời 1:

• Ví dụ âm truyền trong chất khí: Hai người có thể nói chuyện với nhau là do âm đã truyền trong không khí đến tai người kia.
• Ví dụ âm truyền trong chất rắn: Bạn A dùng đầu bút gõ xuống mặt bàn, bạn C áp tai vào bàn nghe được âm thanh do âm truyền trong gỗ.
• Ví dụ âm truyền trong chất lỏng: Người nuôi cá chỉ cần vỗ tay để tạo ra âm thanh quen thuộc đàn cá sẽ bơi đến. Đó là cá có thể nghe được âm thanh do người vỗ tay phát ra truyền qua không khí, qua nước và bơi lại gần.

Câu 2

• Tiếng vó ngựa: Âm phát ra do bước chân ngựa chạm đất.
• Xem đất là vật rắn, do đó đất là môi trường truyền âm tốt hơn không khí, nhờ đó khi áp tai xuống đất ta có thể nghe rõ tiếng vó ngựa ở khoảng cách xa mà tai đặt trong không khí có thể không nghe rõ.