Giáo án và PPT KHTN 7 kết nối Bài 12: Sóng âm

BÀI 12: SÓNG ÂM

HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

GV đưa ra hình ảnh người áp tai xuống đất nghe tiếng vó ngựa và đặt vấn đề: Trong lịch sử, khi phương tiện truyền thông còn chưa phát triển, để phát hiện quân địch đang di chuyển bằng ngựa người ta lại áp tai xuống đất và có thể nghe được tiếng vó ngựa cách xa vài kilomet.

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

I. DAO ĐỘNG VÀ SÓNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu Dao động và sóng

GV chia lớp thành nhóm thảo luận câu hỏi:

+ Tìm thêm ví dụ về dao động.

+ Hãy tìm thêm ví dụ về sự truyền dao động tạo thành sóng.                                                                                                                                                                           

Sản phẩm dự kiến:

1. Dao động

Dao động là chuyển động qua lại quanh một vị trí cân bằng

Khi gảy đàn, dây đàn dao động.

- Khi gõ trống, mặt trống dao động.

Ví dụ về dao động:                                                             

- Một lò xo được cố định một đầu được treo thẳng đứng, gắn một quả nặng vào đầu kia của lò xo thấy lò xo di chuyển lên xuống.                                   

- Chuyển động của con lắc trong đồng hồ quả lắc.                                                                                             

- Dao động khi em bé chơi xích đu. 

2. Sóng

Sóng là sự lan truyền dao động trong môi trường Ví dụ:Khi cần rung dao động, mặt nước cũng dao động theo. Dao động này được lan truyền trên mặt nước tạo thành sóng.

Thanh AB dao động kéo theo đâu kim S dao động, làm mặt nước dao động theo. Dao động này được lan truyền trên mặt nước toạ thành sóng nước hình tròn tâm S.

Khi cho một đầu lò xo dao động thì dao động này cũng được dây lò xo truyền đi tạo thành sóng trên lò xo.

II. NGUỒN ÂM

Hoạt động 2: Tìm hiểu nguồn âm 

GV yêu cầu HS suy nghĩ và cho biết đặc điểm của các nguồn âm, tìm thêm ví dụ về nguồn âm, vật dao động phát ra âm thanh.

Sản phẩm dự kiến:

- Nguồn âm là nguồn phát ra âm, các nguồn âm đều dao động

III. SÓNG ÂM

Hoạt động 3: Tìm hiểu về sóng âm

Yêu cầu HS tự đọc mục III và trả lời câu hỏi: Sóng âm được tạo ra như thế nào?Tìm thêm ví dụ cho thấy sóng âm truyền từ nguồn âm theo mọi phương ra môi trường xung quanh.

Sản phẩm dự kiến:

- Sóng âm là sự lan truyền dao động của nguồn âm trong môi trường

IV. CÁC MÔI TRƯỜNG TRUYỀN ÂM

Hoạt động 4: Các môi trường truyền âm

GV yêu cầu HS thảo luận trả lời câu hỏi: 

+ Trong hình 12.6 khi bạn A úp cốc vào tai thì nghe được tiếng bạn B nói nhưng nếu bạn A đưa cốc ra xa tai thì không nghe được tiếng bạn B nói. Hiện tượng này chứng tỏ điều gì; có thể rút ra nhận xét gì về môi trường truyền âm?

+ Trong thí nghiệm mô tả hình 12.7 khi nhúng hộp đựng đồng hồ báo thức đang kêu vào nước thì có nghe thấy tiếng chuông báo thức không? Làm thí nghiệm kiểm tra để chứng tỏ âm thanh truyền được trong chất lỏng 

+ Giải thích được việc không nghe được âm thanh của chuông đồng hồ khi để trong bình chân không (Hình 12.8).

Sản phẩm dự kiến:

- Môi trường truyền được sóng âm gọi là môi trường truyền âm

- Sóng âm không chỉ truyền được trong chất khí mà còn truyền trong chất rắn và chất lỏng. Âm thanh truyền trong môi trường chất rắn nhanh hơn trong chất khí.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Từ nội dung bài học, GV yêu cầu HS hoàn thành các bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Khái niệm nào về sóng là đúng?

A. Sóng là sự lan truyền âm thanh.

B. Sóng là sự lặp lại của một dao động.

C. Sóng là sự lan truyền dao động trong môi trường.

D. Sóng là sự lan truyền chuyển động cơ trong môi trường.

Câu 2: Khi bay, một số loài côn trùng như ruồi, muỗi, ong … tạo ra những tiếng vo ve. Câu giải thích nào sau đây là hợp lý?

A. Do chúng vừa bay vừa kêu.

B. Do chúng có bộ phận phát ra âm thanh đặc biệt.

C. Do hơi thở của chúng mạnh đến mức phát âm thanh.

D. Do những đôi cánh nhỏ của chúng vẫy rất nhanh tạo ra dao động và phát ra âm thanh.

Câu 3: Sóng âm có thể truyền qua các môi trường nào?

A. Chất rắn, chất lỏng, chất khí.

B. Chất rắn, chất lỏng, chất khí, chân không.

C. Chất rắn, chất khí, chân không.

D. Chất lỏng, chất khí, chân không.

Câu 4: Tại sao sóng âm không thể truyền qua môi trường chân không?

A. Vì chân không là môi trường không có khối lượng.

B. Vì chân không là môi trường không có màu sắc.

C. Vì chân không là môi trường không có hạt vật chất nào.

D. Vì không thể đặt nguồn âm trong môi trường chân không.

Câu 5: Trong các trường hợp sau đây vật nào đang dao động? Chọn câu trả lời đúng nhất.

A. Cành cây đu đưa trong gió nhẹ.

B. Gió nhẹ quả lắc đồng hồ đang chạy.

C. Mặt trống rung lên khi người ta gõ vào nó.

D. Các vật nêu trên đều đang dao động.

Sản phẩm dự kiến:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1: Một người dùng búa gõ vào đường ray xe lửa, một người khác đứng cách đó 432 m và áp một tai vào đường ray xe lửa thì nghe thấy hai tiếng gõ cách nhau 1,2 s. Xác định tốc độ truyền âm trong không khí. Biết tốc độ truyền âm trong thép là 6 100 m/s.

Câu 2: Với dụng cụ thí nghiệm gồm: một ít hạt gạo một cái bát sứ một thìa inox một cái chảo bằng kim loại; một màng nylon bọc thức ăn; vài dây cao su (Hình 12.1). Hãy thiết kế phương án thí nghiệm chứng tỏ rằng khi dùng thìa inox gõ vào đáy chảo phát ra âm thanh dưới dạng sóng âm có thể truyền qua không khí tới màng nylon căng trên miệng bát sứ