Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Kết nối tri thức bài 14: Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc

BÀI 14: NHÀ NƯỚC VĂN LANG, ÂU LẠC

KHỞI ĐỘNG

Từ lâu đời, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã ăn sâu vào tâm thức, tình cảm của những người dân Việt và trở thành truyền thông đặc biệt của dân tộc ta. Đã bao giờ em tự hỏi: Điều gì đã thôi thúc nhân dân ta luôn hướng về mảnh đất cội nguồn?

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. NHÀ NƯỚC ĐẦU TIÊN CỦA NGƯỜI VIỆT CỔ

Hãy xác định phạm vi của nước Văn Lang trên Lược đồ

Lưu ý: kể tên những con sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ trên lược đồ.

Lược đồ Khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ ngày nay

Gắn liền với lưu vực các dòng sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ngày nay. Đó là sông Hồng, sông Mã, sông Cả, sông Chu.

Quan sát hình ảnh:

+ Con Rồng cháu Tiên

+ Thánh Gióng

+ Sơn Tinh Thủy Tinh

Do sự phát triển của công cụ đồng và sắt, đời sống sản xuất có sự chuyển biến, cùng với nhu cầu làm thuỷ lợi (thể hiện qua truyền thuyết Sơn Tinh - Thuỷ Tinh) và chống ngoại xâm (thể hiện qua truyến thuyết Thánh Gióng) đã thúc đẩy sự ra đời Nhà nước đầu tiên - Nhà nước Văn Lang.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

+ Thời gian ra đời, thủ lĩnh (vua), tên nước, kinh đô của Nhà nước Van Lang

+ Nhận xét về tổ chức nhà nước Văn Lang

+ Ý nghĩa của sự ra đời Nhà nước Văn Lang

• Nhà nước Văn Lang ra đời vào khoảng thế kỉ VII TCN.
• Đứng đầu nhà nước là Hùng Vương (Vua Hùng), đóng đô ở vùng đất Phong Châu (thuộc Phú Thọ ngày nay).

Tổ chức nhà nước Văn Lang

+ Đứng đầu nhà nước là Hùng Vương, thực chất là thủ lĩnh của một liên minh bộ lạc (nhà nước sơ khai).

+ Giúp việc cho vua có các lạc hầu.

+ Ở địa phương, nước Văn Lang có 15 bộ (lạc tướng); các chiềng/chạ là các đơn vị làng xã sau này do bồ chính (già làng) đứng đầu.

Giải thích các khái niệm:

+ Bồ chính: già làng đứng đầu chiềng, chạ thời Hùng Vương.

+ Lạc hầu: chức quan phụ trách việc dân sự (quan văn) thời Hùng Vương - An Dương Vương.

+ Lạc tướng: chức quan phụ trách việc quân sự (quan võ) thời Hùng Vương - An Dương Vương

Mở ra thời kì dựng nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc

Ý nghĩa sự ra đời nhà nước Văn Lang

Kết thúc thời kì nguyên thủy trên đất nước Việt Nam, tạo tiền đề cho sự hình thành và phát triển nền văn minh của thời kì dựng nước trong lịch sử Việt Nam

Mở rộng:

Cách đây 2700 năm, Nhà nước Văn Lang ra đời - mốc đánh dấu lịch sử dựng nước của người Việt, phù hợp với những bằng chứng khảo cổ học (văn hoá Đông Sơn), những mốc thời gian khác như “cách đây 4 000 năm” hoặc “nước ta có lịch sử 4 000 năm dựng nước” là không hợp lí.

2. SỰ RA ĐỜI NHÀ NƯỚC ÂU LẠC

Nguồn gốc của tên gọi Âu Lạc

Dựa trên cơ sở hợp nhất 2 tộc người Tây Âu, còn gọi là Âu Việt với Lạc Việt.

Tên gọi này xuất phát từ tinh thần hợp nhất dân tộc.

Câu hỏi: Nước Âu Lạc ra đời trong bối cảnh nào?

• Cuối thế kỉ III TCN, để chống lại sự xâm lược của nhà Tần, người Âu Việt và Lạc Việt đã đoàn kết lại với nhau, cử Thục Phán lãnh đạo cuộc kháng chiến.
• Thục Phán lên ngôi, xưng gọi là An Dương Vương, lập ra nước Âu Lạc vào năm 208 TCN.

=> Kinh đô của Âu Lạc đã chuyển từ miền trung du Phong Châu xuống vùng đồng bằng Cổ Loa (Đông Anh ngày nay). Lãnh thổ được mở rộng hơn so với Nhà nước Văn Lang.

=> Thành Cổ Loa gồm ba vòng khép kin được xây theo hình xoáy trôn ốc, có hào bao quanh phía ngoài, các hào nối với nhau và nối với sông Hoàng,... Nhờ vậy, dù nhiều lần bị quân của Triệu Đà tấn công nhưng quân dân Âu Lạc đã lần lượt đánh bại các cuộc tấn công của quân xâm lược.

Đây là một biểu tượng của nền văn minh Việt cổ rất đáng tự hào, minh chứng cho trí tuệ của người Việt cổ trong bối cảnh cách đây 2.000 năm, khi trình độ kĩ thuật chung còn rất thấp kém.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Vào Phiếu học tập số 1

Nhóm 1: Vì sao thời Văn Lang tư liệu chủ yếu là công cụ trong khi thời Âu Lạc, tư liệu chủ yếu là vũ khí?

Nhóm 2: Nêu điểm mới của tổ chức nhà nước Âu Lạc so với nhà nước Văn Lang.

=> Thời Âu Lạc, tư liệu chủ yếu là vũ khí vì thường xuyên phải chống ngoại xâm, giữ nước nên tư liệu chủ yếu là vũ khí.

=> Thời Âu Lạc vua nắm mọi quyền hành trong việc trị nước, có quân đội và vũ khí tốt. Lãnh thổ mở rộng hơn, nước được chia thành nhiều bộ, dưới bộ là các chiếng chạ

Nước Âu Lạc thời An Dương Vương có thế mạnh hơn Văn Lang, xây dựng thành Cổ Loa kiên cố và nhiễu vũ khí tốt, vì sao lại mất nước?

+ Nguyên nhân từ phía kẻ xâm lược: Triệu Đà âm mưu, xảo quyệt,...

+ Nguyên nhân từ chính vua Thục: chủ quan, thiếu phòng bị cần thiết,...

• Nước Âu Lạc được thành lập năm 208 TCN nhưng chỉ tồn tại được mấy thập kỉ. Năm 179 TCN, Âu Lạc bị nước Nam Việt, đứng đầu là Triệu Đà (Trung Quốc) chiếm.
• Sự kiện thành Cổ Loa bị Triệu Đà chiếm đã đặt dấu chấm hết nến độc lập của Nhà nước Âu Lạc và khép lại thời đại dựng nước ở Việt Nam.

3. ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT VÀ TINH THẦN CỦA CƯ DÂN VĂN LANG, ÂU LẠC

Nghe điệu hát ru con

Lời hát ru có từ bao đời nay. Cha ông ta đã làm nhà, xây làng, dựng nước, chống giặc ngoại xâm, để lại cho chúng ta một giang sơn gấm vóc, một nền văn hoá phù hợp với điều kiện tự nhiên và lối sống của dân tộc.

1. Đời sống vật chất

Quan sát Hình 6, 7, 8, mô tả đời sống vật chất của cư dân Văn Lang, Âu Lạc về: nơi ở, ăn, kiểu tóc, trang phục, nghề sản xuất chính.

+ Lưỡi cày đồng hình bướm

+ Họa tiết trống đồng Đông Sơn

+ Trang phục và kiểu tóc của người Việt cổ

Đời sống vật chất của cư dân Văn Lang, Âu Lạc

1. Đời sống tinh thần

Mô tả đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc.

Đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc

Thảo luận và trả lời câu hỏi Vào Phiếu học tập số 2

Nhóm 1: Kể tên các câu ca dao, truyền thuyết nào nói về trầu cau

Nhóm 2: Ngày Tết chúng ta thường làm những loại bánh gì? Những phong tục tập quán của người Việt cổ chịu sự chi phối của những yếu tố nào?

• Ca dao: Yêu nhau cau sáu bổ ba/Ghét nhau cau sáu bổ ba thành mười; Miếng trầu là đầu câu chuyện.
• Truyền thuyết: Sự tích trầu cau.

Ngày Tết người Việt thường làm bánh chưng, bánh giày. Những phong tục này dựa trên sự chi phối của yếu tố: điều kiện tự nhiên - khí hậu, sông nước, kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước, tinh thần cố kết cộng đồng.

• Những giá trị cốt lõi mà thời Văn Lang - Âu Lạc để lại: Tổ quốc, thuật luyện kim, nông nghiệp trồng lúa nước, phong tục tập quán riêng, bài học đầu tiên về công cuộc dựng nước.
• Những điều này đã tạo dựng, hun đúc nên bản sắc, truyền thống, sức mạnh dân tộc, giúp dân tộc ta vượt qua được thử thách khắc nghiệt hơn 1.000 năm bị Bắc thuộc ở thời kì sau.

LUYỆN TẬP

Kinh đô của nước Văn Lang đóng ở:

1. Phong Châu (Phú Thọ ngày nay)
2. Mê Linh (Hà Nội ngày nay)
3. Đông Anh (Hà Nội ngày nay)
4. Luy Lâu (Bắc Ninh ngày nay)

Đáp án A

Đứng đầu chiềng, chạ thời Hùng Vương

1. Bồ chính
2. Lạc hầu
3. Lạc tướng
4. Quan lại

Đáp án A

Ai là người lãnh đạo người Âu Việt và Lạc Việt đánh bại quân Tần, lập ra nhà nước Âu Lạc

1. Hùng Vương
2. Bà Triệu
3. Thục Phán
4. Hai Bà Trưng

Đáp án C

Nối ý ở cột trái với ý ở cột phải sao cho phù hợp

Thời Văn Lang:

+ Sơn Tinh Thủy Tinh

+ Thánh Gióng

+ Bánh chưng bánh giày

Thời Âu Lạc

+ Thần Kim Quy

+ Mị Châu Trọng Thủy

VẬN DỤNG

Ngày nay, những phong tục, tập quán, từ thời Văn Lang, Âu Lạc còn được lưu giữ

Lập bảng so sánh về Nhà nước Văn Lang, Âu Lạc theo tiêu chí: thời gian ra đời, kinh đô, tổ chức nhà nước

HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ

Trả lời câu 1, 2, 3, SGK trang 64

Trả lời câu 1, 2, 3, SGK trang 64

Đọc trước Bài 15, SGK trang 65