BÀI 17: CUỘC ĐẤU TRANH BẢO TỒN
VÀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA
DÂN TỘC CỦA NGƯỜI VIỆT

KHỞI ĐỘNG

Sau khi chiếm được Âu Lạc, các triều đại phong kiến phương Bắc đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm thủ tiêu văn hoá của người Việt. Trong cuộc đấu tranh sinh tồn, em có biết, người Việt đã làm gì để bảo vệ những giá trị văn hoá truyền thống của mình. Điều gì đã tạo nên sự kì diệu đó?

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. SỨC SỐNG CỦA NỀN VĂN HÓA BẢN ĐỊA

Quan sát đoạn tư liệu

Chỉ ra những phong tục tập quán của người Việt được nhắc đến trong đoạn tư liệu

Một số phong tục tập quán của người Việt:

+ Tiếng Việt được truyền dậy cho con cháu

+ Tín ngưỡng truyền thống được duy trì

+ Lưu truyền các phong tục tập quán: Búi tóc, xăm mình, nhuộm răng đen, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh giày

Tục xăm mình cũng có từ thời dựng nước. Người Việt cổ sống nhiều trong môi trường sông nước nên tin rằng việc xăm mình sẽ không bị thuỷ quái làm hại. Tục này tồn tại đến đời vua Trần Anh Tông cuối thế kỉ XIII mới bỏ.

Mặc váy và yếm là một nét riêng trong trang phục truyền thống của người phụ nữ Việt. Người Việt rất tự hào với cái váy mang đậm yếu tố văn hoá bản địa của mình trong so sánh với văn hoá Trung Quốc

2. TIẾP THU CÓ CHỌN LỌC VĂN HÓA TRUNG HOA

Thảo luận và trả lời câu hỏi:

Trong thời kì Bắc thuộc, nhân dân ta đã tiếp thu có chọn lọc văn hóa Trung Hoa như thế nào?

Nhân dân ta đã tiếp thu  có chọn lọc văn hóa Trung Hoa:

+ Học một số phát minh kĩ thuật làm giấy, chế tạo đồ thủy tinh

+ Tiếp thu chữ Hán, một số quy tắc lễ nghĩa

+ Đón nhận một số dòng Phật giáo, tiếp thu đạo giáo, có sự hòa nhập với tín ngưỡng dân gian

+ Tiếp thu một số lễ tết nhưng đã có sự vận dụng phù hợp với văn hóa người Việt

Lời tâu của viên quan đô hộ Người Hán cho em biết điều gì?

“Việt là đất ở ngoài cõi. Dân cắt tóc vẽ mình, không thể lấy pháp độ của nước đội mũ mang đai mà trị được”.

(Ngô Sỹ Liên và các sử thần thời Lê, Đại Việt sử kí toàn thư (bản dịch), NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1998, tr.147).

• Nước ta vốn là một nước độc lập (ngoài cõi), có truyền thống văn hoá, phong tục tập quán riêng (cắt tóc, vẽ mình), khác với người Hán, không thể áp đặt được.
• Phản ánh sự thừa nhận thất bại từ chính sách cai trị của các triều đại phong kiến phương Bắc.

LUYỆN TẬP

Ý nào dưới đây không đúng khi nói về sức sống của nền văn hóa bản địa thời Bắc thuộc:

1. Người Việt vẫn bảo tồn và nói tiếng Việt
2. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên vẫn được duy trì
3. Nghi lễ cày tịch điền được duy trì
4. Tục búi tóc, nhuộm răng đen, ăn trầu,…được bảo tồn

Đáp án C

Điểm nổi bật của tình hình văn hóa nước ta thời Bắc thuộc là:

1. Văn hóa Hán không ảnh hưởng nhiều đến văn hóa nước ta
2. Nhân dân ta tiếp thu văn hóa một cách triệt để
3. Tiếp thu văn hóa Trung Quốc để phát triển văn hóa dân tộc
4. Bảo tồn phong tục, tập quán truyền thống của dân tộc

Đáp án D

Những phong tục, tập quán nào được người Việt được  bảo tồn suốt thời Bắc thuộc và vẫn lưu giữ trong đời sống văn hoá hằng ngày của chúng ta ngày nay?

Thờ cúng tổ tiên

Ăn trầu

Nhuộm răng

Làm bánh chưng, bánh giày

Ăn mắm

VẬN DỤNG

Em có suy nghĩ gì về hiện tượng nhiều học sinh  “pha” tiếng nước ngoài vào tiếng Việt khi giao tiếp?

TL: Không đồng tình

“Pha” tiếng có tác dụng nhất định : khả năng truyền đạt thông tin nhanh, tiết kiệm thời gian.

Tuy nhiên, việc lạm dụng sử dụng quá đà sẽ đánh mất đi bản sắc dân tộc, mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.