Giáo án PowerPoint Lịch sử 6 Kết nối tri thức bài 7: Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

CHƯƠNG 3: XÃ HỘI CỔ ĐẠI
BÀI 7: AI CẬP VÀ LƯỠNG HÀ CỔ ĐẠI

KHỞI ĐỘNG

Kiểm tra bài cũ

Em hãy trình bày khái quát những nét cơ bản về kinh tế, xã hội Việt Nam cuối thời nguyên thủy.

Em có biết hình ảnh này có tên gọi là gì và ở đất nước nào không?

Em có biết công trình nghệ thuật công trình kiến trúc được liệt vào hàng kiệt tác của nhân loại này tên là gì và ở đâu không?

• “Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin”. Không có sông Nin sẽ không có Ai Cập như chúng ta được biết ngày nay.
• Lưỡng Hà phát triển với sự ra đời của nhiều vương quốc do các tộc người khác nhau cai trị.
• Tuy nhiên, hơn tất cả, cư dân Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại đã tạo nên một nền văn hoá độc đáo và có những đóng góp đáng kế cho văn mình nhân loại.

NỘI DUNG BÀI HỌC

1. TẶNG PHẨM CỦA NHỮNG DÒNG SÔNG

Quan sát Hình 3

• Em hãy xác định vị trí hai khu vực hình thành nên các quốc gia cổ đại đầu tiên trên thế giới trên bản đồ.

Điều kiện tự nhiên của Ai Cập và Lưỡng Hà Lưỡng Hà

+ Ai Cập: là một thung lũng hẹp và dài năm dọc theo lưu vực sông Nin, giáp Địa Trung Hải và Biển Đỏ.

+ Lưỡng Hà: là tên gọi vùng đất giữa sông Ti-grơ và sông Ơ-phrát, giáp vịnh Ba Tư (còn gọt là vịnh Péc-xích).

+ Sông Nin ở Ai Cập, sông Ti-grơ, sông Ơ-phơ-rát bồi đắp phù sa, cung cấp nước tưới, đường giao thông buôn bán.  

Mở rộng

• Sông Nin: Dựa vào hướng chảy xuôi dòng từ nam đến bắc của sông, người Ai Cập di chuyển và vận chuyển nguyên liệu, hàng hoá từ Thượng Ai Cập xuống Hạ Ai Cập. Khi di chuyển ngược dòng nước, họ tận dụng sức gió thối từ biển vào, đẩy thuyền buồm đi từ Hạ Ai Cập về Thượng Ai Cập dễ dàng hơn.
• Sông Ơ-phơ-rát và Ti-gơ-rơ: có hai mùa nước lên xuống trong năm, mang lượng phù sa khổng lồ bồi đắp cho vùng châu thổ và đặc biệt là vùng cửa sông, mở rộng vùng đất này ra biển tới 200km.

Thảo luận và trả lời câu hỏi

Em hãy chỉ ra điểm khác nhau về điều kiện tự nhiên giữa Ai Cập cổ đại và Lưỡng Hà cổ đại?

Ai Cập

Em hãy chỉ ra điểm khác nhau về điều kiện tự nhiên giữa Ai Cập cổ đại và Lưỡng Hà cổ đại?

Lưỡng Hà

Là vùng bình nguyên rộng mở, bằng phẳng không có biên giới thiên nhiên hiểm trở, người Lưỡng Hà đi lại dễ dàng và hoạt động buôn bán, trao đổi hàng hoá với những vùng xung quanh.

Tác động của điều kiện tự nhiên tới sự hình thành nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại

Hãy cho biết điều kiện tự nhiên đã tác động như thế nào đến sự hình thành các nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà?

+ Kinh tế nông nghiệp phát triển sớm, năng suất cao, sớm tạo ra của cải dư thừa.

+ Cư dân đã sớm liên kết thành các công xã, tạo điều kiện cho nhà nước ra đời sớm.

Có nhiều phát minh quan trọng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Mở rộng

• Ở Ai Cập: Khi nước dâng cao, toàn bộ lưu vực sông trở thành một biển nước mênh mông. Khi nước rút đi, để lại hai bên bờ một lớp phù sa màu mỡ, rất mềm và xốp, dễ canh tác. Vì thế, Hê-rô-đốt miêu tả sông Nin luôn biến Ai Cập từ một bồn nước trở thành một vườn hoa và một đồng cát bụi.
• Ở Lưỡng Hà: Nông nghiệp phát triển từ rất sớm. Cư dân trồng chà là, ngũ cốc, rau củ, thuần dưỡng động vật. Do không có biên giới thiên nhiên hiểm trở, việc đi lại dễ dàng, hoạt động buôn bán, trao đổi hàng hóa diễn ra với các vùng xung quanh rất phát triển.

Quan sát Hình 4 :

Bức tranh cho biết điều gì về sản xuất nông nghiệp của người Ai Cập cổ đại?

• Người đàn ông đang cày ruộng nhờ sức kéo của một con bò, người đàn bà theo sau đang gieo hạt, bên dưới vẽ hai hàng cây chà là và ô liu. Bức tranh còn thể hiện hai bảng chữ tượng hình.
• Người Ai Cập cổ đại đã biết làm nông nghiệp từ rất sớm, biết dùng cày và sức kéo trâu bò để cày ruộng, gieo hạt cây trồng,...

2. HÀNH TRÌNH LẬP QUỐC CỦA NGƯỜI AI CẬP VÀ LƯỠNG HÀ

• Quan sát trục thời gian
• Em hãy lập niên biểu các giai đoạn, một số vương quốc và vương triều chính ở Ai Cập và Lưỡng Hà.

Quá trình thành lập nhà nước Ai Cập và Lưỡng Hà

Ai Cập

• Năm 3200 TCN, ông vua Mê-nét thống nhất Ai Cập.
• Trải qua các giai đoạn: Tảo kì vương quốc, Cổ vương quốc, Trung vương quốc, Tần vương quốc và Hậu kì vương quốc.
• Thế kỉ I TCN Ai Cập bị La Mã xâm chiếm và thống trị.
• Các Pha-ra-ông đứng đầu đất nước và có toàn quyền.

Lượng Hà

• Người Xu-me, Ác-cát, Át-xi-ri, Ba-bi-lon,... đã thành lập vương triều và thay nhau làm chủ vùng đất.
• Các en-xi đứng đầu đất nước và có toàn quyền.
• Thế kỉ II TCN Lưỡng Hà bị Ba Tư xâm lược.

Mở rộng

Mô hình nhà nước quân chủ chuyên chế

• Là nhà nước do vua đứng đầu (gọi là pha-ra-ông - kẻ ngự trị trong cung điện (Ai Cập), hoặc là en-xi - người đứng đầu (Lưỡng Hà)).
• Vua là con của các thần, có toàn quyền (pha-ra-ông là con của thần Ra - thần Mặt Trời, en-xi cũng do thần Ma-đắc - thần Mặt Trời trao cho sứ mệnh thống trị thiên hạ).

Sơ đồ tóm tắt lịch sử nhà nước Ai Cập cổ đại ( slide 19)

Sơ đồ tóm tắt lịch sử nhà nước Lưỡng Hà cổ đại ( slide 20)
3. NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA CHỦ YẾU

Những thành tựu về văn tự, chữ viết

• Cư dân Ai Cập: viết chữ trên giấy được làm từ thân của cây Pa-pi-rút.
• Cư dân Lưỡng Hà: viết chữ trên đất sét (còn gọi là chữ hình nêm).

 Những thành tựu về toán học:

+ Người Ai Cập giỏi về hình học, họ đã biết tính diện tích các hình tam giác, hình tròn.

+ Người Lưỡng Hà giỏi về số học, sử dụng hệ thống đếm lấy số 60 làm cơ sở.

+ Đây là nền tảng để cư dân xây dựng những công trình kiến trúc đồ sộ

Những thành tựu về lịch pháp và thiên văn học

Ai Cập

• Biết làm ra lịch: một năm có 360 ngày, chia làm 12 tháng, mỗi tháng có 30 ngày.
• Biết làm đồng hồ: đo ánh sáng mặt trời, chia một ngày làm 24 giờ.

Lưỡng Hà

Dựa trên quan sát sự chuyển động của Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, cư dân đã chia một năm làm 12 tháng, mỗi tháng có 29 hoặc 30 ngày.

Những thành tựu về ướp xác, y học:

• Cư dân Ai Cập tin rằng, sau khi chết linh hồn có thể trở lại thể xác đề hồi sinh. Vì vậy, họ có tục ướp xác.
• Với kĩ thuật ướp xác thuần thục, ngay từ thời cổ đại, cư dân Ai Cập đã có nhiều hiểu biết về những bộ phận bên trong cơ thể con người. Y học giải phẫu có điều kiện phát triển.

Những thành tựu về kiến trúc:

• Ai Cập: những công trình kiến trúc đồ sộ như kim tự tháp và tượng Nhân sư.
• Lưỡng Hà: thành Ba-bi-lon và vườn treo Ba-bi-lon.

Mở rộng

• Ai Cập: Kim tự tháp Kê-ốp cao tới 147 m. Để xây dựng kim tự tháp này, người ta sử dụng tới 2 300 000 tảng đá, mỗi tảng nặng 2,5 - 4 tấn,.. được xếp chồng lên nhau hàng trăm tầng.
• Không có bất cứ một loại vật liệu kết dính nào mà vẫn đứng vững bốn, năm nghìn năm nay như muốn thách thức với thời gian.
• Lưỡng Hà: Vườn treo Ba-bi-lon là công trình kiến trúc được liệt vào hàng kiệt tác của nhân loại. Đây là một khoảng xanh tươi mát, là niềm hi vọng và điểm định hướng cho những đoàn lạc đà hành trình trên sa mạc mênh mông và nóng bỏng.
• Vườn treo từng được coi là một trong bảy kì quan của thế giới cổ đại.

Luyện tập - trả lời câu hỏi trắc nghiệm

Các con sông có sực tác động đến sự hình thành của nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà là:

Sông Ti-gơ-rơ, Ơ-phơ-rát, sông Nin

1. Sông Ti-gơ-rơ, Ơ-phơ-rát, sông Hằng
2. Sông Ấn, sông Hằng, Ti-gơ-rơ
3. Hoàng Hà và Trường Giang, sông Nin
4. Sông Ti-gơ-rơ, Ơ-phơ-rát, sông Nin

Luyện tập mở rộng

Em hiểu thế nào về câu nói của sử gia Hi Lạp cổ đại Hê-rô-dốt “Ai Cập là quà tặng của sông Nin”.

Sông Nin mang đến sự sống cho Ai Cập trong quá khứ, hiện tại và cả tương lai. Lời dặn của Hê-rô-dốt cách đây hơn 2.000 năm vẫn còn nguyên giá trị. Sông Nin mang đến phù sa màu đen màu mỡ cho lúa mì, con đường giao thông quan trọng, phát triển thuỷ sản.

Câu hỏi:

Kể tên những đồ vật xung quanh em có ứng dụng thành tựu toán học của người Lưỡng Hà cổ đại mà em biết?

Hãy nối ý ở cột A với ý ở cột B sao cho phù hợp:

Ai Cập cồ đại: tục ướp xác, giỏi hình học

Lưỡng Hà cổ đại: Giỏi số học, giữ hình nêm, thành Ba-li-lon

* Hướng dẫn về nhà

Trả lời câu 1,2,3 SGK trang 33

Đọc trước Bài 8 - Ấn Độ cổ đại, SGK trang 34