Giáo án và PPT KHTN 9 cánh diều Bài 34: Từ gene đến tính trạng

BÀI 34: TỪ GENE ĐẾN TÍNH TRẠNG

A. KHỞI ĐỘNG

GV đặt vấn đề, tạo hứng thú học tập cho HS; HS vận dụng kiến thức, trả lời câu hỏi mở đầu.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về tái bản DNA

Tìm hiểu về quá trình tái bản DNA, kết quả và ý nghĩa di truyền của tái bản DNA.

Dự kiến sản phẩm:

- Quá trình tái bản được thực hiện dựa trên:

+ Nguyên tắc bổ sung (NTBS): A – T, G – C.

+ Nguyên tắc bán bảo toàn: phân tử DNA chứa một mạch của phân tử DNA mẹ và một mạch mới tổng hợp.

- Tái bản DNA gồm các giai đoạn:

+ Tháo xoắn, phá vỡ liên kết hydrogen để tách hai mạch của phân tử DNA.

+ Tổng hợp kéo dài mạch mới theo NTBS.

+ Hoàn thành quá trình tái bản: một phân tử DNA mẹ qua quá trình tái bản tạo ra hai phân tử DNA con giống nhau và giống phân tử mẹ…

Hoạt động 2: Tìm hiểu quá trình phiên mã

Khái niệm, diễn biến phiên mã

Dự kiến sản phẩm:

- Phiên mã là quá trình tổng hợp phân tử RNA dựa trên mạch khuôn của gene.

- Enzyme RNA polymerase sử dụng mạch khuôn của gene có chiều 3’ – 5’ để tổng hợp mạch RNA có chiều 5’ – 3’ theo NTB.

Hoạt động 3: Tìm hiểu về mã di truyền

Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của mã di truyền.

Dự kiến sản phẩm:

- Mã di truyền là mã bộ ba, trong đó ba nucleotide liên tiếp trên mRNA quy định một amino acid trên chuỗi polypeptide.

- Từ 4 loại nucleotide hình thành 64 bộ ba: 

+ Bộ ba mở đầu AUG mã hóa methionine.

+ 61 bộ ba quy định amino acid.

+ 3 bộ ba kết thúc: UAA, UAG, UGA.

- Đặc điểm của mã di truyền:

+ Mỗi bộ ba chỉ mã hóa một amino acid…

Hoạt động 4: Tìm hiểu về dịch mã

Quá trình dịch mã.

Dự kiến sản phẩm:

- Dịch mã là quá trình tổng hợp chuỗi polypeptide dựa trên trình tự nucleotide của mRNA.

- Các thành phần tham gia dịch mã: Ribosome, amino acid tự do, mRNA và tRNA.

Hoạt động 5: Tìm hiểu về mối quan hệ của DNA – RNA – protein và tính trạng

Mối quan hệ của DNA và tính trạng.

Dự kiến sản phẩm:

- Thông tin di truyền của gene được biểu hiện thành tính trạng thông qua cơ chế phiên mã từ DNA sang mRNA, dịch mã từ mRNA sang chuỗi polypeptide cấu thành nên protein, hình thành tính trạng.

Hoạt động 6: Tìm hiểu về đột biến gene

Khái niệm, ý nghĩa và tác hại của đột biến gene.

Dự kiến sản phẩm:

- Khái niệm: Đột biến gene là những thay đổi trong trình tự nucleotide của gene. 

- Nguyên nhân: do tự phát hoặc do tác động của các tác nhân gây đột biến (tia phóng xạ, hóa chất, tác nhân sinh học,...).

- Các dạng đột biến: mất, thêm hoặc thay thế một cặp hoặc một số cặp nucleotide.

- Ý nghĩa của đột biến gene: Đột biến gene tạo nên kiểu hình có lợi giúp sinh vật thích nghi với môi trường…

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

Câu 1: Sự nhân đôi của DNA trên cơ sở nguyên tắc bổ sung và bán bảo toàn có tác dụng

• A. chỉ đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ tế bào.

• B. chỉ đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ cơ thể.

• C. đảm bảo duy trì thông tin di truyền ổn định qua các thế hệ tế bào và cơ thể.

• D. đảm bảo duy trì thông tin di truyền từ nhân ra tế bào chất.

Câu 2: RNA được tổng hợp theo mấy nguyên tắc? Đó là những nguyên tắc nào?

• A. 2 nguyên tắc: nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc khuôn mẫu

• B. 2 nguyên tắc: nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc bán bảo toàn

• C. 2 nguyên tắc: nguyên tắc khuôn mẫu và nguyên tắc bán bảo toàn

• D. 3 nguyên tắc: nguyên tắc bổ sung, nguyên tắc khuôn mẫu và nguyên tắc bán bảo toàn

Câu 3: Mối quan hệ giữa gene và tính trạng được biểu hiện qua sơ đồ:

• A. gene (DNA) → tRNA → Polypeptide → protein → Tính trạng.

• B. gene (DNA) → mRNA → tRNA → protein → Tính trạng.

• C. gene (DNA) → mRNA → Polypeptide → protein → Tính trạng.

• D. gene (DNA) → mRNA → tRNA → Polypeptide → Tính trạng.

Câu 4: Thông tin di truyền trong DNA được biểu hiện thành tính trạng trong đời cá thể nhờ cơ chế

• A. nhân đôi DNA và phiên mã.

• B. nhân đôi DNA và dịch mã.

• C. phiên mã và dịch mã.

• D. nhân đôi DNA, phiên mã và dịch mã.

Câu 5: Cặp nitrogenous base  nào sau đây không có liên kết hydrogene bổ sung?

• A. U và T.

• B. T và A.

• C. A và U.

• D. G và C.

Dự kiến sản phẩm:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

1. Nêu cơ sở của sự đa dạng về tính trạng ở các loài.

2. Tìm hiểu một số giống cây trồng được tạo ra từ đột biến gene.